Mijn oma is niet het type dat in mantelpak en met gewatergolfd haar zit te bridgen. Onlangs las ik het boek dat ze in de jaren zeventig schreef, waarin ze voor het open huwelijk pleitte en haar seksuele verlangens en uitspattingen uit de doeken deed.  Tegenwoordig – ver in de tachtig inmiddels – draagt ze zwierige geborduurde broeken, glanzend groene oogschaduw en heeft ze haar zilvergrijze haren in een strakke sixties-bob geknipt. Op enige gêne over welk onderwerp dan ook heb ik haar nog nooit kunnen betrappen. Ik besluit daarom bij haar te beginnen als ik erachter probeer te komen waarom we de afgelopen jaren zoveel zediger zijn geworden.

‘Is de millennial preutser dan de generatie daarvoor?’ kopte Het Parool in 2020, gevolgd door de Volkskrant, een paar maanden later: ‘We worden helaas weer steeds preutser’. NPO Radio 1 maakte het iets ingewikkelder: ‘Nederland is tegelijkertijd preutser én seksueler.’  Feit is in elk geval dat topless zonnen uit de mode is geraakt en dat zelfs kleuters met strandschepjes triangeltopjes over hun toekomstige borsten zijn gaan dragen. Er is meer discussie over naakt in films, muziek, reclame en beeldende kunst, en wat te denken van de schuimbekkende reacties toen NPO Zapp het educatieve kinderprogramma Gewoon Bloot aankondigde, 33 jaar nadat Theo en Thea de jonge kijkertjes bijspijkerden over naturisme, omringd door een stuk of twintig naakte figuranten.

Ikzelf – geboren in 1985 – zie al een aanzienlijk verschil tussen de eerste en de laatste keer dat ik op het strand lag. Maar ik heb de seksuele revolutie van de jaren zestig niet meegemaakt en ook de vrije jaren zeventig niet, waarin vrouwen massaal hun bovenstukjes aan de wilgen hingen. Ik was er niet bij toen er voor het eerst een geheel blote vrouw op landelijke televisie verscheen (1967), of toen in Callantsoog het allereerste openbare naaktstrand van Nederland werd geopend (1973). Zelfs de lancering van onze eigen polder-Playboy (1982) heb ik moeten missen, maar dat geldt dus niet voor mijn oma (geboren in 1934). En als ik toch bezig ben met familieleden aan de tand voelen over naakt en preutsheid, ook niet voor mijn moeder (1957).

Hoe vrijgevochten mijn oma nu ook is, vroeger was bloot iets wat niet ‘hoorde’ als je de kleuterleeftijd eenmaal was gepasseerd. Haar ouders zag ze nooit naakt, en ook vriendinnen of zussen niet. Zelfs de gebruikte terminologie was schimmig. “Het mannelijke geslachtsorgaan werd bij ons thuis ‘je puusje’ genoemd”, vertelt ze, “en het vrouwelijke geslachtsorgaan ‘je kuiltje’. Ik herinner me goed dat mijn zusje eens per ongeluk iets had gezien en verheugd uitriep: ‘Vader heeft een reuzepuus!’”  Haar eigen voorstelling baseerde ze op de Griekse en Romeinse beelden die ze weleens in musea tegenkwam. Pas nadat ze met mijn opa trouwde zag ze voor het eerst een blote man van vlees en bloed. De eerste vrouw kwam een paar jaar later. “Voorhuwelijkse vrijages waren er wel”, verklaart ze, “maar altijd met kleren aan. Van je opa heb ik ook het woord ‘kut’ geleerd. Ik had eerst geen idee waar hij het over had.” Aan het mannelijk lichaam raakte ze nooit helemaal gewend. “Raar toch, al die aanhangsels? Een rommelzooitje als je het mij vraagt.”

Haar eigen kinderen, onder wie mijn moeder, werden een stuk vrijer opgevoed. Zo vertelt mijn moeder dat er zonder douchegordijn in de keuken werd gedoucht en dat ze soms met wel vijf neven en nichten tegelijk in bad ging. Als tiener werd er regelmatig met een groep vrienden naakt gezwommen in een Brabants vennetje, en de nodige informatie kon ze uit biologieboeken halen, of zelfs uit vieze blaadjes die ze onder andermans matrassen opdook. Een decennium later werd topless zonnen de norm, ook bij mijn moeder, en op rustige Franse stranden gingen zelfs alle kleren uit.

Op een van die Franse stranden, waar ik al kom sinds ik heel klein ben, lag ik vorige zomer weer. Het is nog altijd in tweeën opgedeeld: links het naaktstrand, rechts het strand waar je minimaal een zwembroek moet dragen. Waar het naaktstrand begint is nooit helemaal duidelijk geweest en kan per dag verschillen (ergens bij dat ene rotsje), maar op een bepaald punt liggen blote mensen en geklede mensen naast elkaar in de zon; dat was zo toen ik drie was en nu ik 38 ben.

Wat wel anders is dan vroeger, is dat er op het naaktgedeelte nu een chef de la plage rondloopt, een streeploos bruine Fransoos die een oogje in het zeil houdt. Wordt ergens een camera of telefoon uit een tas gehaald, dan is hij er als de kippen bij om de eigenaar op de vingers te tikken. Foto’s zijn, sinds de komst van het internet, geneigd zich ook buiten de huiselijke kring te verspreiden.  Dat ik dit alles kon gadeslaan, kwam doordat ik vlak bij de grens met het naaktstrand lag. In Nederland zon ik al jaren niet meer topless, maar zelfs hier was ik me ongemakkelijk gaan voelen tussen alle bovenstukjes. Mijn afkeer van witte driehoekjes op mijn borsten gaf uiteindelijk de doorslag, maar ik schoof elke dag iets verder op naar de echte bloteriken, om maar niet helemaal uit de toon te vallen. De camera’s waarmee onze telefoons tegenwoordig zijn uitgerust worden vaak als oorzaak genoemd van de toegenomen neiging ons te bedekken. Handige dingen, want je kunt nu met gemak je dagje strand vastleggen, maar tijdens dat dagje strand kun je ook ongemerkt vastgelegd worden. Niet om iemand bang te maken maar tijdens mijn research voor een ander artikel spitte ik ooit de Nederlandse pornosite vagina.nl door, en die bleek vol te staan met stiekem opgenomen filmpjes van nietsvermoedende vrouwen. Een greep uit de titels: ‘Kontjes gluren op het Democratie Festival’, ‘Gluren naar topless tieners op het strand’ en ‘De verborgen camera legt alles vast in de zonnestudio.’ De strandgluurder met smartphone heeft iets van de goeie ouwe gluurder in de duinen, met als verschil dat er nu honderden, nee duizenden collega’s met hem kunnen meekijken. Met die smartphones werd het ook veel makkelijker om zelf nudes te versturen, als een soort digitale striptease, met als ongezellige bij- producten wraakporno en hackers die andermans opgediepte naaktbeelden verspreiden. Tieners met wraakzuchtige exen werden hier het slachtoffer van, maar ook supersterren als Jennifer Lawrence en Rihanna die hun privékiekjes veilig in iCloud opgeslagen dachten te hebben. Wie zich vrij genoeg voelt om zich bloot te geven voor de camera, wordt toch tot voorzichtigheid gemaand door het doemscenario eeuwig over het internet te zwerven of, voorzien van lacherig commentaar, in appgroepen rond te gaan.