HEB JE HAAR GEZIEN? ZE IS AFGEVALLEN, AANGEKOMEN, AANGEVALLEN, AFGEKOMEN. Zag je dat hoofd? Het ziet er niet uit. Zo strak, ze lijkt wel een zombie. Ze kan haar hele bek niet meer bewegen. Waarom doet ze zichzelf dit aan? Het is te veel. Zo veel rimpels. Ze lijkt wel een gefrituurde frikandel. Het is te weinig. Dat lichaam. Ze laat zich helemaal gaan, zo zonde. Ze traint zich helemaal suf, zo overdreven. Zo mager, zo vet, opgemaakt als een slet, zo groot, zo klein, altijd aan de lijn. Heb je haar gezien? Zag je haar? Het ziet er niet uit. En jezelf? Zag je jezelf?

En zagen jullie mij al? Ik voel me goed, de laatste tijd. Zit lekker in mijn vel, ben met leuke projecten bezig. Ik ben gewoon … nou ja, ­tevreden. Ook over mijn uiterlijk. Ik word ouder, maar dat vind ik mooi. Ik ben wat dikker, maar o zo sexy. Als ik blij ben met mezelf, wil ik nog weleens mijn Instagram aanslingeren en er een kekke selfie tegenaan knallen. Soms, als ik extra bilskracht voel, is-ie zelfs licht erotisch. Maar tegenwoordig laat ik ook vaak gewoon even mijn gezicht, mijn nieuwe jurk, kapsel of fruitige humeurtje zien. Een ‘hallo hier ben ik’. Gisteren deed ik het nog. Een foto zonder make-up of filter. Want ik heb het gevoel dat we dat te weinig zien, 53-jarige vrouwen die gewoon hun blote toet aan de wereld tonen om effe gedag te zeggen. De wereld kan dan gezellig gedag terugzeggen. Leuk! Of ze zeggen: ‘Wat een lelijk wijf.’ ‘Walgelijk.’ (Kotsemoji.) ‘Ik zou mijn hond …’Enzovoorts, enzovoorts. Of misschien iets fleurigs als: ‘Je bent duidelijk allang over je top, waarom moeten wij dit decorumverlies zien?’

De eerste commentaren zijn van anoniempjes, vaak kerels die een hekel hebben aan mondige dames en me op die manier willen terugfluiten. Dat ben ik gewend. Maar au – die laatste opmerking gaf me een knauw. Ik snap best dat ik commentaar kan verwachten als ik iets post, maar soms ben ik toch geraakt. Het over-je-top-commentaar is van een vrouw van ongeveer mijn leeftijd. Kritiek op mijn uiterlijk van seksegenoten maakt me altijd een beetje verdrietig. Niet alleen voor mezelf, maar ook voor hen. Als deze mevrouw mij over mijn top vindt, dan vindt ze zichzelf dat dus ook. En dan? Moeten we dan verplicht make-up op? In een gat kruipen? Mag je je alleen maar laten zien aan de wereld als je jong en mooi bent?
Nee. Dat mag dus ook niet. Ook prachtige, jonge dames krijgen bakken haat en kritiek over hun uiterlijk.

Ik zie het online en hoor het om me heen, van kennissen, op feestjes, bij de kapper. Heb je haar gezien? Gillen we in koor. Facebook en Mediacourant scoren click na click met artikelen als ‘Actrice A niet te herkennen zonder make-up’, ‘Fans bezorgd om uiterlijk van actrice B’, ‘Commentaar op bikini selfie van BN’er C’, ‘Haat over sexy foto van BN’er D.’

Wanneer iemand body positief is, is dat volgens sommigen een slecht voorbeeld. Maar wanneer ze juist wil afvallen, is dat niet erg body positief. Je moet slank zijn, maar je mag niet zeggen dat je het wilt zijn. Tegenwoordig moet je vooral gezond willen zijn, want dat is zelfliefde.

Zelfliefde is wat je altijd moet uitdragen onder die constante stroom van kritiek. Voor zover wat we over andermans ­uiterlijk zeggen überhaupt kritiek te noemen is. Want kritiek is ook ­verpakt advies: informatie waar je misschien iets mee kunt om jezelf te verbeteren. Is wat wij naar elkaar rondspugen niet gewoon lelijkheid en bemoeizucht? Wanneer iemand ­openlijk iets aan haar gezicht laat doen, keuren we dat af. Maar ­wanneer ze een oude kop heeft, vinden we daar ook van alles van. ­Inmiddels verzwijgen vrouwen hun behandelingen soms zelfs voor hun eigen vriendinnen uit angst voor kritiek. De ­hoeveelheid kritiek op andermans verschijning heeft inmiddels een kritiek punt bereikt. Niemand, werkelijk niemand, is meer goed zoals ze is. Vergeet de klimaatcrisis, we zitten midden in een kritiekcrisis. We gaan er nog aan onderdoor. Het is niet goed voor ons. Niet voor onze ziel, niet voor ons zelfbeeld. Als je lelijk over een ander praat, weet je dat anderen zich net zo naar over jou uitlaten.
Hoe is dit nou zover gekomen? Waarom bemoeien we ons zo met ­elkaar? Zou het te maken kunnen hebben met het feit dat wij vrouwen nog altijd meer op ons uiterlijk worden beoordeeld dan op onze prestaties? Er is al een hoop veranderd, maar velen van ons hoorden als meisjes eerder ‘Wat ben je knap’ dan ‘Wat doe je dat knap’. Terwijl het bij jongens vermoedelijk omgekeerd was. Daarom denken we toch vaak dat onze waarde van onze verschijning afhangt. En als we dan zien dat een ander misschien ook mooi wordt gevonden, voelen we ons bedreigd, worden we jaloers en gaan we expres haar min­punten opnoemen. Wat we over de ander zeggen, zeggen we uiteindelijk over onszelf. En wát we zeggen, voortdurend zeggen, over elkaar en dus over onszelf, is dat we niet goed zijn.
Maar mogen we dat eigenlijk wel, goed zijn? Ik vermoed van niet. We vertellen vrouwen voortdurend dat ze tevreden met zichzelf moeten zijn, maar als ze het echt zijn, raken we compleet in de war. Een van de dingen die mensen het allerergst vinden op sociale media, is de enorme overvloed aan selfies. Narcistisch en ijdel, die zelfverheerlijking. Vooral vrouwen ergeren zich aan selfies van anderen vrouwen. Zelfs heel feministische types die absoluut vinden dat je je zusters niet moet afkraken, maken hiervoor gretig een uitzondering. ­Terwijl: accounts met selfies van vrouwen worden het meest gevolgd en geliked. Ik heb die ergernis altijd opvallend gevonden, juist ook van feministen. Zíjn vrouwen een keer blij met zichzelf, is het weer niet goed. Wat is er eigenlijk zo fout aan scoren met je buitenkant in een wereld die dat duidelijk meer waardeert dan je binnenkant? Als ik een foto van mijn decolleté op het net zet, trek ik een hoop meer bekijks dan wanneer ik een van mijn geniale gedichten post. Meestal doe ik het allebei. Dan leest de gemiddelde geilaard ook nog eens iets goeds. Maar wat nou als ik mezelf dan ook nog mooi vind? Wat als iemand die weken hard getraind heeft, trots haar strakke lijf wil laten zien? Waarom wordt dat eigenlijk zo vreselijk schaamteloos gevonden? Dat je graag iets laat zien waar je trots op bent, is toch logisch? En dat je er dan op je best op wilt staan, met een filtertje of een make-upje, vind ik eigenlijk vergelijkbaar met je mooiste jurk aandoen voor een feestje. Maar als je er juist een keer niet op je best opstaat, vind ik dat ook heel leuk. Dat mensen ook hun mindere momenten delen, kan ik heel erg waarderen. Want zo is het leven tenslotte.

‘Foto’s van jezelf zijn zo oppervlakkig’, klagen de criticasters. O ja? Foto’s van je kat, je bord eten of je tripje naar de Biesbosch zijn een filosofische conceptanalyse zeker? Voor diepgang moet je nu ­eenmaal niet op sociale media zijn. Voor een deel zijn we als mens sowieso oppervlakkig. We willen allemaal begeren en begeerd worden. Mooie dingen zien en mooi zijn. Onze maatschappij waardeert uiterlijk misschien te veel.