EEN VAN MIJN DIERBAARSTE VRIENDINNEN KREEG HET AFGELOPEN JAAR EEN BABY. Waar andere nieuwbakken moeders trots vertellen over eerste tandjes, roemt mijn vriendin vooral de agendatechnische voordelen die een baby oplevert. “Nooit geweten hoe handig dit is”, verzuchtte ze onlangs. “Ik kan nu weg wanneer ik wil.  Als ik er klaar mee ben en de baby bij me heb, zeg ik dat ik een flesje vergeten ben (‘je kent het wel, de baby brain’) en naar huis moet. en als ik de baby niet bij me heb, moet ik de oppas aflossen.” “Het wordt nog veel beter”, haakte ik in. “Want met een kind heb je ook het perfecte excuus om helemáál niet te gaan. Kind ziek, oppas heeft afgezegd, belangrijke voetbalwedstrijd, ouderavond, waterpokken, tandjes die doorkomen dus geen oog dichtgedaan: je kunt het zo gek niet bedenken.” Met weemoed dacht ik terug aan de tijd dat ik mijn bloedje nog te pas en te onpas inzette om onder feesten en partijen uit te komen. Nu hij vijftien is, kan ik niet meer aankomen met bullshit over een verzuimende oppas en zelfs als hij ziek is, kan-ie best een paar uurtjes alleen blijven. Ik moet met andere smoezen komen.

Begrijp me niet verkeerd: ik hou van etentjes, borrels en wandelafspraken, dus daar hoef ik me in de basis niet onderuit te kletsen. Maar ik heb een broertje dood aan feestjes. Ik vind ze vermoeiend, maar vooral doodeng. Helemaal als je alleen naar een partijtje moet – wat in mijn geval bijna altijd het geval is wegens single – is er altijd de angst van de eenzame entree en eigenlijk ook over het vervolg. Want zijn er wel genoeg mensen die ik ken? En willen die dan met mij praten, en waaróver dan? In tijden van drukte (zeg maar altijd) beperkt mijn kennis van de actualiteit zich veelal tot de laatste streken van Harry en Meghan, iets algemeens over bosbranden in Griekenland en het drankgebruik van Tino Martin. Wat als er ongemakkelijke stiltes vallen of er iemand op me afkomt van wie ik de naam niet meer weet? Kortom: ik heb feestpaniek.

Hoewel ik vind dat dat dit voor iemand die richting de vijftig kruipt wel een beetje triest is (je zou verwachten dat je dan zo onderhand wel over die flauwekul heen bent gegroeid), ben ik niet de enige. Sterker nog, ik ken vrouwen die ogenschijnlijk barsten van het zelfvertrouwen en hun hand niet omdraaien voor een zakelijke speech voor driehonderd man, maar totaal ineenkrimpen bij de gedachte dat ze in hun eentje moeten aantreden bij de opening van een tentoonstelling of een verjaardag waar ze amper iemand kennen.
Een paar maanden geleden werd onder werknemers gevierd dat LINDA. twintig jaar bestaat. Er was een groot feest met dresscode georganiseerd, het beloofde een mooie avond te worden. Ik werd door vier (!) verschillende collega-freelancers geappt met de vraag of ik ging, omdat ze als de dood waren om alleen naar binnen te gaan of in hun uppie aan de bar te staan. En wat moesten ze in godsnaam aan? Voor de duidelijkheid: dit zijn dus allemaal succesvolle en aantrekkelijke veertigers, die zonder uitzondering al vele jaren voor dit mooie magazine schrijven en warme contacten onderhouden met de vaste medewerkers. En toch: paniek.
Psycholoog Francisca Kramer is niet verbaasd over zo veel feestonzekerheid, het is gangbaarder dan wedenken. Veel mensen hebben last van sociale angst, legt ze uit. “Ongeveer één op de vijf mensen krijgt in zijn of haar leven te maken met een angststoornis, waaronder sociale angst valt. Vrouwen hebben het vaker dan mannen, waarom is niet bekend. Sociale angst heeft te maken met de angst voor afwijzing. Ons doel als mens is overleven, de voortzetting van onze soort. In ons DNA zit de angst voor verstoting daarom heel sterk opgesloten. In de oertijd, toen we nog in groepen over de aarde zwierven, was het letterlijk van levens­belang om bij elkaar te blijven. In je eentje zou je het niet redden, want je kon je niet verweren tegen wilde dieren en het zou je nooit lukken om voldoende voedsel te verzamelen. Daarbij: we hebben anderen nodig. Een beroemde paper in de psychologie is The Need to Belong, van de Amerikaanse psychologen Roy Baumeister en Mark Leary. Hierin wordt duidelijk hoe belangrijk het gevoel is erbij te horen – het is onze allergrootste menselijke behoefte.”
Opvallend genoeg heb ik zelf, in tegenstelling tot mijn appende collega’s, met werkfeesten de minste moeite, juist omdat ik weet dat veel andere freelancers alleen komen. We kennen elkaar van journalistenfora en de socials, dus er zijn altijd mensen om bij aan te haken en aan conversatiestof is zelden een gebrek. Het zijn bij mij privé­feesten, en dan vooral de partijtjes waar het feestvarken niet uit mijn inner circle komt maar een vriend(in) is uit de tweede of derde lijn, of zelfs niet meer dan een kennis. Psycholoog Kramer kan verklaren dat voor mij werkfeestjes beter te doen zijn dan privéfeestjes (wat dus voor veel mensen juist niet geldt): “Ik denk dat dit te maken heeft met hoe je tegenover je werk staat”, zegt ze. “Als je in principe zelfverzekerd bent over je prestaties en mensen wellicht een zekere status toekennen aan wat je doet, kan dat een boost geven, wat het makkelijker maakt. Daarnaast zijn werkevenementen vaak gestructureerd; er is een programma en er zullen waarschijnlijk meer mensen zijn die elkaar niet kennen. Hierdoor kan het ‘gewoner’ voelen om ­contact te leggen met een vreemde die op zijn of haar beurt misschien ook weinig mensen kent. Op (verjaardags)feestjes kan dat heel anders zijn. Vaak vormen mensen kliekjes en kan het voelen alsof je jezelf ertussen moet wringen. Dat kost gigantisch veel energie, vooral vanuit dat onderliggende gevoel: the need to belong. Het gevoel ergens niet bij te horen kan doodsangst geven.”
Meike herkent vooral de immense angst voor de kliekjes op feesten. Het is een belangrijke reden dat ze al sinds ze zich kan herinneren lijdt aan feestjesangst. “Ik raak geïntimideerd door mensen die ik niet goed ken, helemaal op feesten waar de meeste anderen elkaar wél kennen en samenklitten”, aldus Meike.