EEN OPEN RELATIE, ETHISCH NIET MONOGAAM (ENM), POLYAMOREUS – misschien ligt het aan mij, maar ik kom het de laatste tijd steeds vaker tegen. In mijn vriendenkring, op datingapps en opeens ook in mijn eigen leven. Ik vind het helemaal prima wat mensen binnen hun relaties doen, mits het met wederzijds goedvinden is. Mijn serieuze liefdes waren tot dusver monogaam en die exclusiviteit ambieer ik nog steeds. Al heb ik soms het gevoel dat ik me daarvoor moet schamen. “O, jij bent zo iemand die een man helemaal voor zichzelf wil”, beet een kennis mij toe. Alsof het kinderachtig was dat ik mijn speelgoed niet wil delen. Hypothetisch speelgoed overigens, want ik ben single. Omdat, jawel, de man met wie ik iets had een polyamoreuze levensstijl wilde proberen en ik niet. Is dat een nieuwe ontwikkeling waar ik maar beter aan kan wennen? Verschuift de seksuele moraal? Hebben we te maken met de volgende fase in de emancipatie van de vrouw en loop ik hopeloos achter?  
Op die laatste vraag heeft psycholoog en psychotherapeut Susanne Donders direct een eenduidig antwoord: “Nee, je loopt niet achter.” De grote, vervullende liefde is nog steeds het ideaal, vertelt ze. “Meer dan 95 procent van de Nederlanders heeft een monogame relatie, maar andere vormen zijn absoluut meer bespreekbaar dan vroeger. Vrouwen uiten hun behoeften steeds vaker, juist ook binnen een relatie. Bij de jongere generaties zie ik een hang naar vrijheid, ze zijn daarnaast realistischer. Flink wat twintigers en dertigers hebben gescheiden ouders en zoeken naar manieren om zelf als stel wél bij elkaar te blijven. In relatievormen die levendig en vervullend zijn, ook op de lange termijn. Maar als je kleine kinderen hebt, is het onontkoombaar dat je relatie op enig moment vooral functioneel wordt. Als de spanning soms ver te zoeken is, kun je het gevoel krijgen dat je van alles mist. Sommige koppels kiezen dan voor een open relatie.”  
Wie op het gebied van spanning in elk geval niets mist, is Bas (43). Ik tref hem op een datingapp. “Mijn vrouw en ik zijn volgende maand achttien jaar bij elkaar. Toen we eind twintig waren, belandden we op een uit de hand gelopen feestje een keer met een ander stel in bed. Dat was zo leuk en spannend dat we vaker afspraken. De laatste vijf, zes jaar zien we ook andere stellen.”

“Tot dusver doen we dat altijd samen, maar dat gaat binnenkort veranderen. Voor ons jubileum geven we elkaar op initiatief van mijn vriendin een date met een ander cadeau. Ik moet altijd een beetje lachen als ik het vertel: we gaan een nachtje weg, maar niet met elkaar. Ik kan me voorstellen dat mensen dat vreemd vinden. Om het een beetje in te perken, hebben we de afspraak dat we alleen met iemand daten die zelf ook een relatie heeft.  
Het is wel wennen trouwens. Dat mijn vrouw enthousiast vertelt hoe sexy ze een andere man vindt. En dat ik er dan dus straks niet bij ben als ze met hem is. Aan de andere kant is het ook bevrijdend, het verdiept onze relatie omdat we heel eerlijk over onze gevoelens en verlangens praten. En omdat we constant bezig blijven met het aftasten van grenzen en regels. We moeten wel, want we willen niet dat er iets tussen ons in komt te staan. Wij zijn de basis, de rest komt erbij.”  
Met mij mag hij niet afspreken, want ik ben single. Bas: “Maar laten we contact houden, er verandert weleens wat. Misschien geven we elkaar volgend jaar wel een date met een vrijgezel cadeau.” 
Nadin van de Rest is relatietherapeut en ziet in haar praktijk steeds vaker stellen met open relaties: “Ik heb het gevoel dat het gangbaarder wordt, maar dat kan ook komen door de bubbel waarin ik zit. Ik ken een groeiende groep mensen die geloven dat liefde draait om vrijheid en openheid. Koppels komen bij mij omdat ze een polyamoreus leven lastig vinden. Monogamie is helder, poly is een volledig open speelveld. Het is een misvatting dat je alles goed moet vinden, compleet open-minded moet zijn. Iedereen heeft grenzen en wensen en verlangens. Wat open precies inhoudt, is voor iedereen verschillend en het mooie is dat je het helemaal zelf mag invullen. Maar vul het dan ook wel in. Voor de een is het bijvoorbeeld volstrekt logisch dat je nooit met een date in je eigen huis afspreekt, terwijl de ander dat helemaal geen punt vindt. De een wil vaker met dezelfde persoon afspreken en misschien zelfs een relatie ernaast, de ander wil het zo vrijblijvend mogelijk houden. Om het te laten werken, moet je alles heel expliciet maken: wat wél, wat niet? Bij openheid hoort ook duidelijkheid en eerlijkheid. En vergeet zeker een flinke dosis zelfreflectie niet. Wat wil je zelf? Hoe open ben je daarover? En hoe ga je om met de wensen van de ander? Soms is de regel elkaar alles te vertellen, soms om geen details te delen. Wat je afspreekt maakt niet uit, het gaat erom dat je het met elkaar eens bent.”  
Ook psycholoog en psychotherapeut Susanne Donders voert dergelijke gesprekken met haar cliënten. “Mijn ervaring is dat mannen vaker dan vrouwen een open relatie voorstellen. Dat wil overigens niet zeggen dat vrouwen het maar lijdzaam ondergaan. Vrouwen zijn bezig aan een grote inhaalslag, vooral als het gaat om het uiten van seksuele verlangens. Een open relatie kan voor beide partners een nieuwe fase betekenen en mooie dingen opleveren.” Soms is de aanleiding om een open relatie te proberen dat één van de twee is vreemdgegaan, vertelt Donders. “Beide partners willen samen verder, maar dan wel met meer vrijheid. Zodat het niet stiekem gebeurt, maar duidelijk afgebakend.”