IN DE ZOMER VAN 2021 BEREIKTE IK EEN absoluut dieptepunt. Voor zeker de tiende keer in mijn leven tikte de weegschaal de 120 kilo aan. Terwijl ik toch zó had gedacht dat ik mijn gewicht eindelijk onder controle had. Door de coronamaatregelen was de sportschool een paar maanden dicht. Mijn zorgvuldig geconstrueerde leefpatroon van wandelen, krachttraining en gezond eten ging compleet onderuit. De kilo’s waren er, net als voorgaande keren, veel sneller aangevlogen dan ik ze er weer af zou kunnen krijgen. Zou een maagverkleining de oplossing zijn? Ik googelde op gastric bypass en kwam op de site van een afvalkliniek. Die noemde een relatief nieuwe behandeling met hormonen die iets met je eetlust doen. Mijn interesse was gewekt.
In de jaren tachtig al probeerde ik mijn huisarts wanhopig te forceren een antwoord te geven op de vraag waarom ik toch steeds dikker werd. Hoe het kon dat ik altijd honger had en andere mensen niet. Hij haalde destijds zijn schouders op. Nee, het lag niet aan mijn schildklier. Waarschijnlijk vond hij mij een vraatzuchtig dikkertje dat vooral leed aan zelfbeklag. Inmiddels weet ik dat het niet normaal is om zo veel ­honger te hebben, om zo veel te kunnen eten als ik at. Dat dit niets te maken heeft met gebrek aan wilskracht. Magere mensen zijn echt niet de hele dag bezig met ‘nee’ zeggen tegen eten zoals wij vetzuchtigen. Natuurlijk zijn er mensen die denken dat ze dik worden van de lucht, die zich niet bewust zijn van wat ze in hun mond stoppen. Die niet weten dat 100 gram chocolade 595 calorieën oplevert. Je zou kunnen zeggen dat die mensen per ongeluk dik worden. Maar ik telde al calorieën toen ik dertien was. Ik had een maag van elastiek. Tenzij ik op dieet was en met ijzeren discpline het hongerspook onder de duim hield. Althans, zolang dat lukte. En dan kwam de inhaalslag in de vorm van vreetbuien.
Ik keek toen al afgunstig naar mensen die vanuit de grond van hun hart kunnen zeggen dat ze ‘niet zo’n zin in een koekje’ hebben. Of die op een verjaardag een schaal met blokjes kaas onaangeroerd laten staan en de bakken chips niet eens zíén. Waarom had ik geen rem? Wat was er mis met mij?
Obesitas was in de jaren tachtig nog geen serieus maatschappelijk probleem. Inmiddels staat de wetenschap aan ‘onze’ kant en stellen artsen dat obesitas en uit de hand gelopen eetlust wel degelijk aandoeningen zijn. Bij het ontstaan ervan kunnen allerlei factoren meespelen, zoals medicijngebruik, stress, gebrek aan slaap en beweging, antibiotica, hormonale factoren, bepaalde ziekten en niet te vergeten crashdiëten (voor een zelfcheck zie checkoorzakenovergewicht.nl).

Als iemand eenmaal obesitas heeft, is er sprake van een ­chronische ziekte, legt internist-endocrinoloog en hoogleraar obesitas Liesbeth van Rossum van Centrum Gezond Gewicht van Erasmus MC uit. “Bij mensen die te veel vet hebben, raakt de ­vetmassa chronisch licht ontstoken en worden de ­hormonen die in vetweefsel gemaakt worden, verstoord. Er ontstaan dan ook elders in het lichaam ontstekingen, ­waardoor allerlei belangrijke regelmechanismen ontsporen. De eetlust­regulatie werkt niet goed meer, het immuunsysteem raakt ­overbelast, darm­hormonen en -bacteriën raken van slag en het stemmings­gebied in de hersenen wordt aangetast, waardoor iemand depressief of angstig kan worden.”
Helaas valt die toestand niet simpelweg terug te draaien door af te vallen. Van Rossum: “Allerlei systemen die invloed hebben op ons lichaamsgewicht – eetlusthormonen, verbranding, immuunsysteem en vetmetabolisme – kunnen bij afvallen in een stand staan die het lichaamsgewicht terug omhoog probeert te krijgen. Bij sommige mensen herstellen die systemen deels, maar lang niet bij iedereen. Dit kan bijdragen aan gewichtstoename na het afvallen: het jojo-effect.” Door die verstoring in bijvoorbeeld de verzadigingshormonen, die normaal gesproken een vol gevoel geven na de maaltijd, blijven veel obese mensen vaker en meer trek houden, zegt Van Rossum. “Zeker als ze zijn afgevallen. Waardoor ze te veel blijven eten.”
Te veel eten is bovendien easy peasy in een wereld waar overal ­goedkoop, lekker, vet en zoet voedsel voorhanden is. Er ontwikkelt vrijwel nooit iemand obesitas op een onbewoond eiland waar alleen kokosnoten en bananen groeien. En bij vreetbuien proppen we ons meestal niet vol met appels, bruine bonen of wortels, maar met roomijs, chocolade, chips of toastjes met kaas.
Terug naar de zomer van 2021. Op 13 juli had ik de eerste afspraak met de arts. Een aantal dagen later zette ik bibberend mijn eerste prik, want de mogelijke bijwerkingen – misselijkheid, diarree en braken – klonken niet mals. Opmerkelijk: binnen een halfuur na die eerste prik zat ik ‘vol’, zonder dat ik had gegeten. Een beetje vreemd, maar ook geruststellend. Alsof ik al die tijd tekort aan iets had gehad, alsof die eeuwige honger – die ineens weg was – niet bij mij hoorde. Nog vreemder: mijn geliefde glas rode wijn stond me plots tegen. Drie maanden later woog ik 102 kilo. Het lichaamsvet leek te smelten als sneeuw voor de zon en voor het eerst in mijn leven was afvallen geen hopeloos gevecht.
Iedereen heeft al twee jaar de mond vol van Ozempic/Wegovy (semaglutide), maar ik gebruik Saxenda (liraglutide): een middel dat veel minder bekend is, maar uit dezelfde familie komt en specifiek voor obesitas is ontwikkeld. In de rest van dit artikel zal ik niet over Ozempic schrijven, maar over Wegovy, want dat is de uitvoering die speciaal is ontwikkeld voor gewichtsproblematiek. Ozempic bevat dezelfde stof, maar is lager gedoseerd en bedoeld voor de behandeling van diabetes.
Zowel Saxenda als Wegovy bevat GLP-1-analogen. Dat zijn ­stoffen die vrijwel identiek zijn aan het lichaamseigen hormoon GLP-1. Dat hormoon wordt gemaakt in het maagdarmkanaal als reactie op voedsel. Het stuurt een bericht aan de hersenen dat je vol zit en zet de alvleesklier aan om insuline te maken. Daarnaast nemen je stofwisseling en hartslag een beetje toe. Het verschil met lichaamseigen GLP-1 is dat de GLP-1 analogen veel langer werken. Van natuurlijk GLP-1 is de helft binnen ongeveer tien minuten alweer afgebroken. Dus kort na de maaltijd is er weer ‘ruimte’ voor die pralinés of dat roomijs. Bij Saxenda duurt dat een dag, bij Wegovy zelfs een week, vandaar dat je deze middelen dagelijks of wekelijks moet injecteren.