HET LEEK ME EEN DROOM. Met een camperbusje een maand door italië trekken. samen met mijn geliefde en onze zoon, die toen krap tien maanden oud was. En dan niet verblijven op van die schreeuwerige toeristische campings met zwembaden, golfkarretjes en animatieteams. Nee hup, wildkamperen. Back to basics zou het worden, terug naar de natuur. Onze dochter hadden we toen nog niet. Een realistisch beeld van wat een vakantie met kinderen eigenlijk inhoudt, evenmin.
We zagen ons al helemaal zitten: met ons busje boven op een heuvel, uitkijkend over het glooiende Toscaanse landschap. Een fles wijn aan onze voeten, een stuk brood met gorgonzola in onze knuist en een kirrende baby op onze schoot. En om het af te toppen: een zonsondergang die het hele tafereel van een oranjeroze gloed zou voorzien. Op het plaatje dat in mijn hoofd had, bestond onze hele vakantie slechts uit eten, drinken en gelukkige, fotogenieke mensen (wij) die al schaterend in golden hour waren vastgelegd.
Ja, in het plaatje dat ik in mijn hoofd had, was alles perfect.
Misschien was het geen toeval dat het plaatje dat ik in mijn hoofd had precies overeenkwam met zo’n beetje alle foto’s die ik onder de hasthags #vanlife, #vanbaby, en #nomadfamily op Instagram had gezien. Maar dat kwartje was toen nog niet gevallen. Ik zag onze campervakantie als onze eigen persoonlijke en volstrekt originele droom. En dat het ideaalbeeld dat ik in mijn hoofd had, werkelijkheid zou worden, daar zouden wij wel eens even voor zorgen.
En dat deden we ook. Soort van.
We reden met onze camper naar alle idyllische plekken. We stonden met ons busje boven op heuvels, uitkijkend over glooiende Toscaanse landschappen. Vaak ook nog met fles wijn aan onze voeten, een stuk brood met gorgonzola in onze handen en een baby op schoot, kirrend of niet. Zonsondergangen hebben we ook afgevinkt. En het moet gezegd: de plaatjes die we schoten, waren werkelijk beeldig. Dat vonden de mensen op Instagram ook (‘Wow, dat ziet er heerlijk uit, schatten. Geniet!’). Iedereen die onze foto’s zag, kon niet anders dan concluderen: die lui leven helemaal hun Italiaanse camperdroom. Die hebben #vanlife uitgespeeld. Met baby nog wel. Hoppa. Missie geslaagd, stickers verdiend, duimpje omhoog.
Maar dat was niet het hele verhaal. Wij kwamen er ondertussen namelijk achter dat er zich achter al die fijne plaatjes op Toscaanse heuvels nog een heel andere realiteit schuilhield.
Een realiteit van eindeloze stops op loeihete parkeerplaatsen met een kind dat met geen mogelijkheid meer in een kinderstoeltje te krijgen is. Een realiteit van een camper, van voor tot achter onder de kinder­kots. En dat je dan aan het wildkamperen bent, zonder stromend water, en je dus niet anders kan dan de kots zo goed en zo kwaad als het gaat met je vingers van de bekleding af te schrapen. Een realiteit van eindeloos potjes en flesjes opwarmen op een weigerachtig gasstelletje. Een realiteit van wekenlang hondsmoe zijn, omdat de baby niet in z’n reiswiegje wil en alleen maar kan tukken als hij al rollend en trappelend tussen zijn ouders op het toch al kleine uitklapbed ligt.
Kortom: the insta-versus-reality-dynamic was real on this one. Pas toen we oververmoeid en enigszins gedesillusioneerd thuiskwamen, begon ik me te realiseren hoezeer ik me had laten leiden door de ­plaatjes die ik vooraf online gezien had. Hoe hoog onze verwachtingen waren geweest, hoe goudomrand onze fantasieën en hoe onmogelijk het voor de realiteit was geweest om ooit nog aan die verwachtingen te voldoen.
Het zette me aan het denken. Over sociale media en hoe die de manieren waarop we vakanties beleven drastisch hebben veranderd. Vroeger (vroegâh) waren vakanties van anderen een ver-van-je-bed­show. Een gebeurtenis waar je alleen iets van meekreeg via saaie verhalen en handjevol bewogen foto’s en als je geluk had een verkreukelde ansichtkaart. Tegenwoordig zien we ieders vakantie van de eerste tot de laatste dag op een scherm aan ons voorbijtrekken. Met precies de juiste filter, precies de juiste soundtrack en in precies het juiste licht. We laten ons collectief inspireren (of jaloers maken) door de ervaringen van anderen. We baseren ons daarbij vooral op hoe het er op de plaatjes uitzag. Ook al zeggen die plaatjes ons weinig over hoe het daadwerkelijk was.

Nu kun je zeggen: ja duh, de opgepoetste beelden van sociale media komen niet overeen met de realiteit. Nou Floor, meid, gefeliciteerd met je baanbrekende inzicht. Stop de persen. Maar dat we ons tot op zekere hoogte bewust zijn van deze dynamiek, wil niet zeggen dat we de impact ervan moeten relativeren. De invloed van sociale media op hoe we vakanties en reizen ervaren, is groot. Heel groot. Niet alleen laten we ons steeds vaker door sociale media beïnvloeden in onze keuze voor een vakantiebestemming. Ook wat we van die bestemmingen verwachten, hoe we ons daar gedragen en wat we er naar anderen toe over delen, wordt in toenemende mate door sociale media gestuurd.
Gedegen wetenschappelijk onderzoek is er nog niet veel, maar uit het jaarlijkse Travel Report van American Express bleek in 2023 dat maar liefst 75 procent van de respondenten zich in hun keuze voor een bestemming hadden laten inspireren door sociale media. 57 procent gaf aan tijdens de vakantie graag content te maken voor op sociale media-accounts, 51 procent gaf aan inspiratie voor lokale eet­tentjes grotendeels van sociale media te halen. Onder gen-Z’ers en millennials was dit zelfs 66 procent. 48 procent reist graag naar plekken waarmee op sociale media te pronken valt. 49 procent van alle deelnemers noemde zelfs als voornaamste reismotivatie in 2023: het bezoeken van een locatie die er goed uitziet op sociale media. Bij gen-Z’ers en millennials was dit maar liefst 61 procent. Een trend die zich in grote lijnen laat samenvatten als ‘the instagrammification of travel’.
Bestemmingen die het goed doen op beeld (en dus ook op visuele plat­formen zoals TikTok en Instagram) worden steeds populairder. Eenmaal ter plaatse laten mensen zich in hun keuze voor attracties, eettentjes en accommodaties steeds vaker leiden door online reviews of plaatjes die zij eerder op sociale media hebben gezien. Het authentieke tentje met tl-licht en zalig eten dat omarmd wordt door de locals is voor veel vakantiegangers niet langer de heilige graal. Een spectaculair opgemaakt bord, een fotogeniek interieur of kleurrijk mozaïek op de gevel: dat doet het goed op de socials en trekt mensen. Toeristische uitbaters weten dit en passen hun aanbod en uitstraling hierop aan.
Het resultaat: rijen bij de fotogenieke hotspots. Vakantiegangers met oogkleppen en door sociale media geïnspireerde afvinklijstjes. Ervaringen die steeds meer draaien om nadoen wat je bij anderen al gezien hebt en vakanties die dus steeds meer op elkaar gaan lijken. Geen wonder dat deze ontwikkeling bepaald niet door iedereen juichend wordt gadegeslagen. Typ de woorden ‘social media’ en ‘travel’ en artikelen met als insteek ‘How social media are ruining the travel experience’ vliegen je om de oren. Critici wijzen niet alleen op de hordes toeristen die authentieke plekken via Instagram veranderen in een soort social media friendly pretparken; ze waarschuwen ook dat in de koortsachtige jacht op de perfecte plaatjes, de nieuwsgierigheid, de connectie en het respect voor de plek die je bezoekt, verloren gaat.
Ik zal nooit het moment vergeten dat we op vakantie waren in een zonnig oord. We verbleven aan de rand van de oceaan, waar zeewater zich verzamelde in een diepblauwe poel, omgeven door oranjebruine rotsen. Het had er op de plaatjes bijzonder idyllisch uitgezien. Toen we arriveerden, wachtte ons een enorme rij mensen met selfie­sticks in hun handen. Ze wachtten om de poel in te mogen voor een zogenaamd idyllische foto. Plons. Smile. Klik. Next.