OP EEN GURE ZATERDAGMIDDAG RIJD IK na een ochtend dansles en hockey met een bakfiets vol kinderen en boodschappen tegen de wind in naar huis. Tien minuten geleden viel de accu van mijn elektrische fiets uit, waardoor ik me nu een ongeluk trap en het zweet me op de rug staat. Ik smacht naar een kop hete thee en de krant. Dan hoor ik achter me iemand brullen: “voooooor!” daar gaan we weer, denk ik, want wie landelijk woont, herkent dit geluid uit duizenden: racefietsers. Even later spurten ze modderspetterend een voor een rakelings langs me, onderwijl weer schreeuwend: “lijnen!” en “over!” God, wat heb ik een hekel aan deze groepen snelheidsduivels in glanzend spandex die de groene wegen rond mijn dorp om­toveren tot een levensgevaarlijke racebaan. Eikels zijn het, niets meer en niets minder. Wat dan gebeurt is sterker dan ikzelf, ik móét iets doen om mijn ongenoegen te uiten. Dus schreeuw ik met een rare, sarcastische piepstem terug: “vohooor!” ik zie mezelf plots door de ogen van de racefietsers: witte vrouw op dure fiets, boos op de wereld, zeurend en klagend. En ik weet: nu gedraag ik me als een Karen.

Het archetype ‘Karen’ (spreek uit op z’n Amerikaans) staat voor een witte, welvarende, zeurende vrouw van middelbare leeftijd en is de afgelopen jaren vanuit de VS uitgegroeid tot wereldwijd fenomeen. Wie zich op social media begeeft, heeft ­ongetwijfeld een van de miljoenen memes en homevideo’s voorbij zien komen waarin zo’n vrouw de hoofdrol speelt met de hashtag #Karen ­eronder. Alleen al op TikTok werden de filmpjes miljarden keren bekeken. Nog nooit van de Karen gehoord? Typ haar naam dan maar eens in op YouTube, voor een ruime selectie tenenkrommende beelden van (passief-)agressieve vrouwen. Ze claimen parkeerplaatsen, dringen voor in de rij bij de supermarktkassa, bonzen op autoramen om de bestuurder eens flink de oren te wassen, lopen bij ‘overlast’ zomaar andermans huis binnen om verhaal te halen en vragen in winkels en restaurants op hoge poten naar de manager om hun ongenoegen te uiten. Vooral dat laatste is een terugkerend thema, want een Karen heeft – zo vindt ze zelf – altijd gelijk en immer recht op een uitzonderingspositie. Wanneer ze die niet krijgt, zoekt ze het hogerop. Liefst met veel bombarie. En als ze dan nóg haar zin niet krijgt, belt ze de politie.

Voor de duidelijkheid: deze vrouwen heten dus niet echt Karen. Ze vertegenwoordigen slechts alles waar de ‘Karen’ voor staat. Met name racisme en wit privilege, want in veel gevallen is Karens onredelijkheid en woede gericht op een persoon van kleur die niet doet wat zij wil. Zoals de vele Karens die gefilmd werden terwijl ze huiseigenaren van kleur probeerden weg te sturen van hun eigen terrein, omdat ze simpelweg niet konden geloven dat deze mensen in dezelfde buurt woonden als zij. ‘Central Park Karen’ is ook een fraaie: deze Karen kwam in de zomer van 2020 in conflict met Christian Cooper, een vogelaar in Central Park, die haar vroeg haar hond aan de riem te doen omdat ze zich in aanlijngebied bevonden. De vrouw weigerde, begon te schreeuwen en belde uiteindelijk 911, waarbij ze nadrukkelijk meldde dat zij en haar hond werden bedreigd door een Afro-Amerikaanse man. Cooper filmde het incident en plaatste het op Facebook, waarbij hij haar een Karen noemde. Zijn opname ging de wereld over en mensen spraken schande van deze ‘racially exploitative non-emergency’, waarmee de vrouw de vogelaar potentieel in levensgevaar bracht, zoals we allemaal weten sinds de dood van George Floyd. De Karen werd na het incident verguisd en ontslagen, met Christian Cooper liep het beter af: hij kreeg een eigen show op National Geographic.
Waarschijnlijk was de Amerikaanse comedian Dane Cook de eerste die de naam Karen in verband bracht met het archetype. Rond 2005 zei hij in zijn stand-upshow dat in elke vriendengroep wel een Karen zit: zo’n vrouw die weliswaar altijd wordt uitgenodigd, maar meer plichtmatig dan uit liefde. Eentje over wie vrienden achter haar rug om verzuchten: “God, wat is Karen toch een idioot.”
In 2017 was er vervolgens een anonieme gebruiker op het Amerikaanse Reddit, een populaire site waarop mensen nieuws kunnen delen en beoordelen. Hij ging helemaal los op zijn ex, Karen, omdat ze hem zijns inziens weghield bij zijn kinderen, en hun huis had ingepikt. Zijn bericht werd een hit en opende de deur naar een nieuwe post met de naam ‘FuckYouKaren’, waarop een half miljoen gebruikers reageerden (vooral mannen) en losgingen op de Karens in hun eigen leven. Toen even later Black Twitter het archetype overnam, evolueerde Karen tot symbool van racisme en wit privilege, ondersteund door meerdere onsympathieke en racistische Karens die tegelijkertijd (toevallig of niet) in series en films opdoken. Zoals het domme blondje in de film Mean Girls en drankorgel Karen in de hitserie Will & Grace. Het internet deed de rest en tegenwoordig is de naam niets minder dan een algemeen bekend en aanvaard scheldwoord, waarvan iedereen de subtext begrijpt. Wil je je iets te praatgrage vader op zijn plek zetten, dan zeg je ‘Oké boomer’. Geef je je zeurende buurvrouw graag een verbale optater, dan volstaat ‘Oké Karen’.
Niet leuk voor vrouwen die bij geboorte de naam Karen kregen. En misschien ook niet leuk voor vrouwen an sich, zeggen critici. De naam wordt namelijk allang niet meer alleen gebruikt voor vrouwen die zich daadwerkelijk racistisch, halsstarrig of hautain gedragen, maar ook voor vrouwen die gewoon rustig hun mening geven of opkomen voor hun belangen. Ook zij worden gretig weggezet als Karen, met name door extreem-rechtse figuren met een voorliefde voor de seksistische ideologieën van types als Johan Derksen en Andrew Tate – de voormalige kickbokser die zijn miljoenen volgers, vaak beïnvloedbare tienerjongens, voedt met misogyn gedachtegoed.
Het overkwam de Britse journaliste Hadley Freeman, die in 2020 in The Guardian schreef dat het archetype Karen seksistisch is en discrimineert op leeftijd en klasse. Waarop tal van mannelijke lezers haar toebeten: ‘Oké Karen, en smeer dan nu maar een boterham voor me’ – de lievelingsfrase van de eerdergenoemde Andrew Tate. Karen wordt, kortom, steeds vaker niet ingezet als grappige en verdiende terechtwijzing van een irritant en gevaarlijk soort vrouw, maar simpelweg als de zoveelste manier om vrouwen duidelijk te maken dat ze hun kop moeten houden.