“Als ik herinneringen ophaal aan mijn dochter uit de periode van vóór haar coming-out, heb ik het nog steeds over ‘hij’ en ‘Sander’. Zoë vindt dat moeilijk, maar daar gaat mijn rouw ook over. Het lijkt niet alleen alsof mijn zoon dood is, hij is uitgewist. Sander was een zachtaardig kind, maar had nooit een speciale voorkeur voor meisjesachtige dingen. Wel was hij emotioneel nogal gesloten, onder andere door een lichte autismespectrumstoornis. Zelfs toen Sander acht jaar was en zijn vader en ik uit elkaar gingen, praatte hij niet veel over zijn gevoelens. Toen hij op zijn twaalfde uit de kast kwam als biseksueel had ik dat niet echt verwacht, maar ik heb hem direct gezegd dat het mij niets uitmaakte. Ik val zelf ook op mannen en vrouwen en heb met beiden relaties gehad, al noem ik het zelf eerder ‘fluïde’ dan biseksueel.  Het is bij ons thuis dus volkomen normaal om op een persoon te vallen, in plaats je te beperken tot een bepaald gender.
Ik vroeg hoe hij erachter was gekomen, maar het antwoord bleef vaag. Het ‘was altijd al zo’, zei hij. Nu denk ik dat hij al heel lang zoekende was naar zijn identiteit, maar nog niet precies de juiste woorden had.
Inmiddels weet ik dat Sander sinds zijn zevende met verwarrende gevoelens rondliep. Ik ben een tijd heel boos op mezelf geweest, omdat ik dat niet heb gezien. Welke moeder ziet nu niet dat haar kind met zo’n levensgroot issue rondloopt? Want ook nadat Sander uit de kast kwam als biseksueel, zat hij gewoon niet lekker in zijn vel, wat zich uitte in incontinentieproblemen. Plat gezegd: hij plaste nog steeds vaak in zijn broek. Dat speelde ook nog toen hij een vriendinnetje kreeg, Mirna. Ze viel eigenlijk op meisjes, maar voor Sander ‘maakte ze een uitzondering’. Achteraf snap ik waarom. Ik denk dat zij – als enige – het meisje in hem zag. Op een ochtend, ongeveer een jaar geleden, werd ik wakker en zag ik een appje van Sander op mijn telefoon. Het was een heel verhaal, maar het kwam neer op: ‘Ik ben een meisje en ik heet vanaf nu Zoë.’

Er schoten zo veel dingen tegelijk door me heen. Een gevoel van: dít was het dus. Ik was trots, omdat hij dit durfde te zeggen. Maar ik werd ook bang. Het beeld van mijn kind van 1.90 meter, met schoenmaat 46, als meisje, joeg me angst aan. Ik was bang dat er voor haar nooit een comfortabele plek in de wereld zou zijn. Maar alleen haat en geweld. Elke keer als ik naar Zoë’s opvallende uiterlijk kijk, houd ik mijn hart vast en denk ik: als ze haar maar met rust laten. Maar toen ik het bewuste appje kreeg, duwde ik al die gevoelens aan de kant. Ik ben naar Zoë’s kamertje gegaan, heb haar omhelsd en gezegd dat ik onvoorwaardelijk van haar houd.
Zoë’s vader, mijn ex, had hetzelfde appje ontvangen. Toen ik hem sprak zei hij meteen: ‘Oké. Prima.’ Wat? dacht ik. Mijn hoofd was ontploft, maar hij accepteerde het zonder enige aarzeling, alsof het nooit anders was geweest. Ook Anna, Zoë’s zusje, nam het voor kennisgeving aan. Ze ging zonder problemen over van een wereld waarin ze een oudere broer had naar een wereld waarin ze een oudere zus heeft. Alleen mijn moeder dacht nog even dat het ‘om de aandacht ging’ en dat Sander nog wel zou bijdraaien’. Ze is welwillend, maar je merkt dat ze eigenlijk nog steeds geen idee heeft wat transseksualiteit nu precies inhoudt. Dat het geen bevlieging was, wist ik zelf wel direct. Als Sander een beslissing neemt, is het klaar. Hij is nooit wispelturig geweest.
Omdat uit de omgeving zo veel acceptatie kwam, schaamde ik me dat ik het moeilijk vond. Ik zag mezelf altijd als enorm open-minded, en werd kwaad als ik bijvoorbeeld in documentaires ouders zag die hun kinderen niet meteen accepteerden.