ANDERHALF JAAR GELEDEN WAS IK OP DE première van Samen uit de schaduw, een persoonlijke film van actrice Hanna Verboom, waarin ze vertelt dat ze haar eerste psychose kreeg toen ze negentien was. Twee jaar later werd bij haar een ‘bipolaire stoornis’ gediagnosticeerd. In de film komt ook psychiater Floortje Scheepers aan het woord. Ze gebruikt een prachtige metafoor om mentale kwetsbaarheid te duiden: “De meeste mensen zijn paardenbloemen, ze groeien overal. Orchideeën niet: zij hebben specifieke omstandigheden nodig om tot bloei te komen. Maar áls ze deze omstandigheden gevonden hebben, zijn het prachtige bloemen.”

Die kwam binnen, vooral omdat ik besefte dat zich ook in mijn omgeving orchideeën bevinden. Vriendinnen die worstelen met angsten, depressies en paniekaanvallen. Kinderen van vrienden die op school niet kunnen meekomen en meteen een label krijgen opgeplakt. Over die labels zijn de laatste jaren veel discussies. Ze zouden te snel worden uitgedeeld, en gedrag en gevoelens problematiseren die weliswaar afwijken van wat wij doorgaans als ‘normaal’ bestempelen, maar die in feite helemaal niet zo problematisch zijn. Gewoon een beetje anders dan gemiddeld.

De dragers van zo’n label zijn ook niet onverdeeld enthousiast. In een samenleving waarin op psychische klachten nog steeds een taboe rust, en je het beste maar zo doorsnee mogelijk kunt zijn omdat je dan tenminste meekomt, kan zo’n label voelen als last.

Er zijn ook mensen die in zo’n label voor zichzelf én hun omgeving het bewijs vinden dat er echt iets met hen aan de hand is. Die ontdekken dat hun somberheid niet kan worden verholpen met regelmatig ‘een stukje wandelen’ of gewoon ‘aan leuke dingen denken’. Dat ze echt ziek zijn. “Het is toch vreselijk dat mensen zich alleen erkend of serieus genomen voelen als ze een etiket aan hun klachten kunnen hangen?”, zei Scheepers daarover. “Als we een inclusieve samenleving willen, zouden we moeten erkennen dat kwetsbaarheid en onzekerheid onlosmakelijk deel uitmaken van wie we zijn.” Meer scherpe quotes van Scheepers lees je overigens in ‘Maak ze weerbaar’.

Hanna Verboom hield haar diagnose uit schaamte jarenlang zo veel mogelijk verborgen; nu is het haar missie om het onderwerp juist breed bespreekbaar te maken. Dat lukt alleen als we het samen doen. Bijna de helft van alle volwassenen krijgt ooit te maken met minstens één psychische aandoening. Het is dus eigenlijk best normaal om ‘niet normaal’ te zijn. Door mensen als afwijkend te bestempelen, plaatsen we ze buiten onze samenleving. Terwijl we ze juist moeten vasthouden, en ons moeten realiseren dat zo’n periode van psychische kwetsbaarheid iedereen kan overkomen.

Kijk maar naar Hanna, Typhoon, Splinter, Joshua, Vera, Katja, Sara, Alex en Jet. Stuk voor stuk talentvolle mensen met hun eigen demonen. Ze wilden alle negen meteen meewerken toen we vertelden dat we over dit thema een LINDA., een serie online-artikelen en een podcast zouden gaan maken. Het zou mooi zijn als we de orchideeën in ons midden meer tijd, liefde en aandacht geven, terwijl we ondertussen genieten van de paardenbloemvelden. Ik hoop dat dit nummer hier een bijdrage aan levert.•