Royalty-journalist Sam Hoevenaar legt uit hoe de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) de privacy van het koningshuis probeert te waarborgen.

Mediacode

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima vieren vakantie in Griekenland en verplaatsen zich van eiland naar eiland met hun nieuwe luxe jacht genaamd Alma. Taferelen waar heel Nederland van smult, maar die media niet delen. Dat mag namelijk niet. Hoevenaar legt uit: “De koninklijke familie heeft recht op een privéleven, daarom is in 2005 door Willem-Alexander zelf de mediacode bedacht.”

De mediacode houdt in dat pers geen foto’s en beeldmateriaal mag delen van het koningshuis in privé-sferen. “In ruil daarvoor wordt de pers uitgenodigd om aanwezig te zijn bij de officiële fotomomenten, zoals in de zomer in de paleistuin of in de winter in het Oostenrijkse Lech.” Zodra de mediacode wordt verbroken, gaat het eerstvolgende fotomoment aan het medium voorbij. Wanneer de inbreuk op privacy zodanig hoog is, kan er zelfs een rechtszaak volgen, die vaak uitmondt in een boete.

Lees ook
‘Willem-Alexander en Máxima vergeten coronaregels tijdens vakantie’

Rijksvoorlichtingsdienst

De vakantiefoto’s van Willem-Alexander en Máxima waren wél online te zien bij een Duitse krant. Hoe kan dat? “De mediacode geldt niet in het buitenland”, legt Hoevenaar uit. “Het koningspaar is razend populair in Duitsland en Duitse media mogen die foto’s ongestraft delen. Nederlandse media mogen daar dan alleen weer niets mee.” Ook het doorlinken naar de Duitse site is niet de bedoeling.

Maar de regels van de mediacode reiken verder: “Een jaar geleden doken er op Twitter beelden op van een dansende Máxima. Ik heb de tweet geliket en werd direct gemaild door de RVD,” vertelt Hoevenaar. “Door het liken van de tweet had ik volgens hen de mediacode gebroken.” Ze moest óf haar like intrekken, of het medium waar ze destijds verslaggever voor was, was niet welkom bij het eerstvolgende officiële fotomoment. “Ik heb mijn like direct ongedaan gemaakt.”

Maar als de RVD alle pers die de Griekse vakantiefoto’s van het koningspaar heeft geliket een mail moet sturen, krijgen ze het druk. “Dan heeft het koningshuis volgend jaar een leeg persvak in Lech. Maar doen ze het niet, dan is het bij een volgende vakantie niet duidelijk en gebeurt het opnieuw – het ‘mocht’ immers nu ook.”

Volgens Hoevenaar zit de RVD momenteel met de handen in het haar. “De komst van social media heeft het naleven van de mediacode lastig gemaakt. Ze weten niet hoe en wanneer ze moeten handhaven in dit geval. Er is veel discussie over liken en doorlinken: sommige media vinden bijvoorbeeld dat dat wél moet mogen.” Daarmee is de mediacode in zijn huidige vorm volgens Hoevenaar gedateerd. “Ze moeten de code opnieuw onder de loep nemen en een eenduidige lijn trekken wanneer iets wel en geen consequenties heeft.”

Nieuwswaarde

Maar… ondanks de huidige mediacode zag heel Nederland wél hoe Willem-Alexander en Máxima geen anderhalvemeter afstand hielden tijdens een bezoekje aan een Grieks restaurant. Het koningspaar ging op de foto met de eigenaar van het restaurant, die vervolgens de foto deelde. Die foto werd wél opgepakt door Nederlandse media. Dat mag toch niet?

Hoevenaar: “Dat mag omdat de foto nieuwswaarde heeft. Het koningspaar houdt zich niet aan de coronaregels en dat zorgt voor een publiek debat. Dat staat boven de mediacode”, weet Hoevenaar. Voor de media blijft het echter dubben wanneer iets inbreuk op de mediacode is, of wanneer iets onder nieuws valt. “Aan de foto’s op de boot hebben we niks, maar deze foto is te verhalen op vrijheid van nieuwsgaring.” Dat maakt dat het koningspaar weinig kans maakt als zij een rechtszaak zouden willen starten naar aanleiding van het plaatsen of delen van deze foto’s.

Een beetje dom

Ondanks dat iedereen wel eens per ongeluk de coronaregels in de wind heeft geslagen, noemt Hoevenaar de foto bij het restaurant wel ‘onhandig’. “De mediacode is niet ontstaan om het koningspaar van publiekelijke fouten te behoeden, maar dit is gewoon ontzettend onhandig. Ze hebben een voorbeeldfunctie.”

Ook de koning zelf reageerde eerder vandaag op de ophef rond de foto. “In de media verscheen een foto waarop we te weinig afstandhouden. In de spontaniteit van het moment hebben we daar niet goed op gelet”, staat er in een tweet van het Koningshuis.

Lees ook
De zomervakantie van het koninklijk gezin: van badmuts tot insta-shoots bij het zwembad