Loiza Lamers vertelde vorige week dat ze spijt heeft dat ze geen eicellen van haar moeder heeft laten invriezen. Lezers vroegen zich daardoor af: welke mogelijkheden zijn er voor trans personen met een kinderwens?
“In principe is alles mogelijk wat ook voor niet-trans personen mogelijk is”, vertelt Marieke Verhoeven, hoofd IVF Centrum van Amsterdam UMC, aan LINDA.nl. “Maar het verschilt wel per individu.”
Die opties zijn er niet altijd geweest. De Transgenderwet die vanaf 1985 in Nederland van kracht was, maakte (biologische) kinderen krijgen voor trans personen onmogelijk. Ze mochten pas hun geslacht op hun geboortecertificaat aanpassen als zij een fysieke transitie én een onomkeerbare sterilisatie hadden ondergaan. In 2014 verdwenen deze voorwaarden uit de wet, en pas in 2020 maakte het kabinet excuses.
Sindsdien is er een hoop veranderd, legt gynaecoloog Verhoeven uit. Voor trans personen zijn er nu “in principe” dezelfde mogelijkheden als voor cis personen. Wanneer je een cisgender persoon bent, komt je gender overeen met je biologische geslachtskenmerken. Iemand die vrouwelijke geslachtskenmerken heeft én zich ook een vrouw voelt, bijvoorbeeld.
Wanneer je als trans of non-binair persoon – iemand die zich niet identificeert als man of vrouw – begint aan een medische transitie, kun je kiezen voor hormoonbehandelingen. Je zaadproductie of eicelrijping stopt dan, waardoor je onvruchtbaar wordt. Tijdens de transitie ben je in gesprek met een psycholoog en wordt ook het onderwerp kinderwens besproken.
Als je inderdaad kinderen wilt – of er nog niet helemaal uit bent – kun je ervoor kiezen voor de transitie je ei- of zaadcellen te laten invriezen. Later zou je dan bijvoorbeeld nog met een behandeling je kinderwens kunnen verwezenlijken.
Maar dat kan dus pas sinds 2014. In het IVF-centrum van Amsterdam loopt het “nog geen storm” met trans personen met actuele kinderwens, zegt Verhoeven. “Maar doordat er meer over gesproken wordt, zijn mensen zich wel bewuster van wat er kan.” Dat geldt ook voor kankerpatiënten die (mogelijk) onvruchtbaar worden. “We zien dat steeds meer trans personen tussen de 20 en 30 ervoor kiezen om eicellen of sperma in te vriezen.” Bij kankerpatiënten ligt de leeftijd eerder tussen de 26 en 38 jaar oud.
Voor de zekerheid iets invriezen lijkt misschien een slim idee. Maar waar dat bij zaadcellen relatief eenvoudig is, heb je om voldoende eicellen te kunnen ‘oogsten’ een hormoonbehandeling nodig. En dan is die keuze voor deze groep niet altijd even makkelijk. “Die behandelingen zorgen ervoor dat je oestrogeenlevels hoger worden”, zegt Verhoeven. “Dat kan confronterend zijn voor mensen die juist van die vrouwelijke hormonen af willen.”
Zo ingewikkeld is draagmoederschap voor mannenkoppels (en de vrouwen die hen helpen)
Loiza Lamers sprak over het invriezen van haar moeders eicellen. “Dat is vrij zeldzaam”, zegt Verhoeven. “We krijgen die vraag eigenlijk nooit, en zeker niet van mensen die zelf nog ei- of zaadcellen hebben.” In het geval van Lamers zou normaliter voor de transitie besproken worden of ze zaadcellen wilde invriezen.
Want het invriezen van je moeders eicellen is een stuk ingewikkelder, zegt Verhoeven. Ten eerste moet de moeder jong zijn, maar brengt het ook ethische dilemma’s met zich mee. Omdat het een intensieve behandeling is, blijven de eicellen bijvoorbeeld altijd van de moeder. “We willen niet dat het kind zich verplicht voelt om ze te moeten gebruiken, omdat de moeder dat allemaal heeft moeten ondergaan.”
Ook voor de familieverhoudingen kan het ingewikkeld zijn, zegt ze. “Als het kind is geboren, kunnen er gevoelens ontstaan, van: ik ben de zus of broer van mijn moeder, omdat de eicel van oma kwam. Je moet niet onderschatten wat dat soort verhoudingen kunnen doen met het kind. Daarom moet je daar voordat je de behandeling ingaat echt het gesprek over aangaan.”
Ei- of zaadcellen “in de vriezer stoppen” garandeert nooit of én hoe ze gebruikt kunnen worden, benadrukt Verhoeven. Van wie ze ook zijn. “Op het moment dat je ze wilt gebruiken, moet je kijken naar wat de situatie dan is. Dat is voor trans personen niet anders dan voor cis mensen. Iedere situatie is uniek, daar zit een enorme variatie in. Welke partner je hebt, wat er nog in je eigen lichaam zit – het is heel individueel bepaald.”
Als je ingevroren zaadcellen hebt en een vrouwelijke partner met een baarmoeder, is het bijvoorbeeld “een kwestie van insemineren”, legt Verhoeven uit. “En bij een trans man met een vrouwelijke partner kan er een eiceldonatie binnen de relatie plaatsvinden. Tegelijkertijd zijn er ook trans personen die besluiten om hun geslachtsorganen in hun lichaam te laten zitten. Er zijn zo ongelofelijk veel constructies mogelijk.” Een draagmoeder is alleen een optie voor stellen waarbij geen van de wensouders in staat is een zwangerschap te dragen.
Van mola-zwangerschap tot draagmoederschap: 5 mooie en indrukwekkende interviews uit 2021
Hoewel er in de praktijk dus veel mogelijk is, adviseert de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) officieel nog steeds ’terughoudend te zijn bij geassisteerde voortplanting bij transgenders’. Momenteel wordt dit standpunt heroverwogen en waarschijnlijk aangepast.
“De formulering is ongelukkig geweest”, zegt Verhoeven. “We hebben toen de donorprocedure in Nederland is ontstaan, een aantal praktijken gezien waarvan we achteraf moesten zeggen dat het niet goed is geweest. Daarom werden we voorzichtiger, omdat het kind altijd voorop moet staan.”
“Dit was een nieuwe vraag binnen de voortplantingsgeneeskunde die vragen oproept. Wat is het effect hiervan op alle betrokken partijen en vooral op kinderen. Nu blijkt dat kinderen net zo goed opgroeien in een niet-traditioneel gezin als ergens anders. Trans personen moeten dan ook niet anders behandeld worden.”
Rita Ora: 'Eicellen laten invriezen was beste beslissing ooit'
