Tbs’ers zijn vaak verkrachters, moordenaars, overvallers en kindermisbruikers. Mensen bij wie je als vrouw ver uit de buurt wil blijven, zo is de algemene opvatting. Volgens Sophie Zwartkruis (26) klopt dat beeld totaal niet.
Zij voelt zich als groepsleider in de Van der Hoeven Kliniek in Utrecht juist veilig tussen haar patiënten.
Werken in een tbs-kliniek is niet altijd Sophies grootste droom geweest. “Ik studeerde psychologie, maar kreeg daar te horen dat er in dat werkveld maar moeilijk werk te vinden is. Forensische psychologie; daar zochten ze nog wel mensen. Die master leek me interessant, maar om die te volgen had ik wel ervaring in dat veld nodig. Ik besloot een bijbaan te zoeken en kwam via via terecht als hulpdocent bij de Van der Hoeven Kliniek.”
Sophie geeft daar 3,5 jaar les aan tbs-patiënten en is om. “Ik vond dat zo leuk dat ik na mijn studie wilde blijven. Nu werk ik hier alweer anderhalf jaar als groepsleider.”
Daar werkt ze met een gemengde groep mannen en vrouwen die veroordeeld zijn tot tbs (terbeschikkingstelling). De patiënten hebben allemaal een zwaar delict gepleegd waarvoor ze minstens vier jaar celstraf hebben gekregen, zijn door de rechter verminderd toerekeningsvatbaar verklaard en volgen nu therapieën en programma’s om te re-integreren in de maatschappij.
“Waarvoor mensen hier zitten verschilt heel erg, maar onze patiënten zijn bijvoorbeeld veroordeeld voor verkrachting, moord, doodslag, het plegen van een overval of kindermisbruik.”
Daardoor wordt vaak gedacht dat je deze baan als vrouw misschien beter niet kunt uitoefenen. Toch is het grootste deel van haar collega’s vrouw. “Ik snap dat mensen dat denken en ik hoor het vaker. Maar eigenlijk voel ik me als vrouw heel veilig. De mannen in onze kliniek zijn juist heel beschermend naar vrouwen toe. Ze zijn misschien zelfs nog wel voorzichtiger met vrouwen, dan met mannen.”
Als groepsleider ondersteunt Sophie de patiënten op verschillende manieren, bijvoorbeeld door met ze te praten, te wandelen en spelletjes te doen. Van hun, vaak gewelddadige, verleden merkt ze dan niet heel veel. “Het komt weleens ter sprake, maar het is niet iets waar wij op de individuele afdeling dagelijks mee bezig zijn. Dat gebeurt meer in de therapie die ze volgen.”
Hoewel er, ook voor medepatiënten, geen geheim van wordt gemaakt wat voor delicten er zijn gepleegd, wordt daar op andere afdelingen met nog meer transparantie over gepraat. “Op normale leefgroepen doen ze voorstelrondes waarbij iedereen iets vertelt over het delict dat ze hebben gepleegd en hoe ze daartoe zijn gekomen. Dat gebeurt hier niet. Mensen weten wel dingen van elkaar, maar zijn vaak in mindere mate in staat om bezig te zijn met anderen. Dat wordt ook niet van hen verwacht.”
Agressie maken Sophie en haar collega’s maar weinig mee. “Ik weet niet hoe het in andere klinieken is, maar bij ons helpen patiënten juist mee met de veiligheid van de medewerkers en de andere mensen in de leefgroep. Daarnaast geven ze ons veel steun door bijvoorbeeld te vragen hoe het gaat als ze hebben gehoord dat er iets is voorgevallen. Dat zou je als buitenstaander misschien niet denken.”
Wat meehelpt is de vroege signalering in de kliniek. Merken medewerkers of medepatiënten bijvoorbeeld dat iemand minder doucht of zichzelf op een andere manier minder goed verzorgt, dan wordt er meteen aan de bel getrokken.
“Iedereen stelt op een moment dat het goed met hen gaat een signalenplan op. Daarin geven ze aan wat zij van ons verwachten op het moment dat het minder goed gaat. Willen ze bijvoorbeeld met rust gelaten worden, of willen ze juist dat je met hen komt praten in zo’n geval? Zo zorgen we er voor dat er minder incidenten plaatsvinden.”
Een intense werkdag is soms lastig om niet mee naar huis te nemen, ook voor Sophie. “Het wisselt per dag. Op rustige dagen heb ik er geen probleem mee, maar als het een zwaardere dag is geweest is dat lastiger. Als er bijvoorbeeld iets is gebeurd of ik heb hele inhoudelijke gesprekken gevoerd, dan vind ik het fijn om met collega’s te praten. Vaak gaan we na werk ook nog naar de kroeg om een biertje te drinken, zodat we het allemaal van ons af kunnen zetten.”
Broers krijgen twee en één jaar cel plus jeugd-tbs voor doodslag 14-jarige Lotte
