Bij stalking hebben we vaak het beeld van iemand die je in de gaten houdt, onderweg of bij je thuis. Maar steeds vaker vindt stalking ook online plaats. Sharon (25) kreeg ermee te maken door haar ex.
Sharon: “Hem afhouden was voor mij bijna een dagtaak.”
Sharon is veertien als ze op zoek gaat naar haar eerste baantje. Ze solliciteert bij een afhaalrestaurant, als pizzabelegger. Diezelfde avond krijgt ze een berichtje op Facebook Messenger van Fabian (gefingeerde naam), een 21-jarige jongen die daar werkt. Sharon: “Hij zei dat hij hoorde dat ik was aangenomen en dat-ie me welkom wilde heten. En zo begon het. Heel sympathiek, eigenlijk. Na mijn eerste dienst werden de berichtjes steeds meer vriendschappelijk, en zagen we elkaar soms ook buiten werk om. Weer een paar weken verder mondde het uit in een relatie, en hadden we het liefst 24/7 contact via alle platformen: van Facebook tot Instagram, Whatsapp en Snapchat.”
Naarmate de relatie vordert, verwacht Fabian steeds meer dingen van Sharon waar zij eigenlijk geen zin in heeft. Seks hoort daar helaas ook bij. “Dat is niet gebeurd omdat ik dat zelf wilde, maar omdat híj het van me vroeg. Toen mijn ouders daar achter kwamen, eisten ze dat ik het contact direct zou verbreken. Ik was nog verliefd, dus de eerste twee maanden heb ik nog stiekem met hem gechat. Maar zijn toon werd steeds agressiever en ik besloot toen ook zélf dat ik geen contact meer wilde. Maar daar legde hij zich niet bij neer.”
Fabian verschijnt te pas en te onpas in Sharons dagelijkse leven: ineens staat hij bij het schoolplein, of wacht hij langs de route die ze na haar werk fietst. Gaat ze naar school met de trein, dan staat Fabian op het station. “Meestal koos hij de momenten uit waarop hij verwachtte dat ik alleen was, zonder familie of vriendinnen. En ik zei natuurlijk dat ik dit niet prettig vond, maar hij hield niet op. Ook online blééf hij me maar benaderen. De ene keer lief en vol pogingen te begrijpen waarom het niets meer zou worden, de andere keer agressief en vol scheldpartijen.”
Omdat Sharon in eerste instantie geen hekel aan hem heeft, blijft ze op social media platformen bevriend met Fabian. Ze denkt dat hij vanzelf ophoudt. “Ontvrienden of blokkeren ging me nog even te ver”, vertelt ze. “Maar ook toen ik dat wél deed, hield het niet op. Hij maakte gewoon nieuwe profielen aan op Facebook en Instagram waarmee hij berichten bleef sturen. Hem afhouden was voor mij bijna een dagtaak. Ik nam ook een nieuw telefoonnummer om de telefoontjes te ontwijken, maar via via belandde dat toch weer bij hem.”
Soms is het een paar weken stil, maar begint Fabian daarna toch weer opnieuw. “Hij probeerde grip te houden op mijn leven. En ik kon wel zeggen dat ik het niet leuk vond, maar ik moest het als veertienjarige opnemen tegen iemand van eenentwintig. Wat kon ik doen? Confronteren was moeilijk, zeker omdat hij na een tijdje ook begon te dreigen. Hij zei dat hij aan mijn ouders zou vertellen dat ik niet meteen het contact had verbroken, en dat hij foto’s en filmpjes van me zou verspreiden waarin ik naakt te zien was. Die had hij helemaal niet, weet ik nu, maar toen dacht ik: misschien heb ik een keer niet goed opgelet.”
Els (21) wordt gestalkt door haar ex: 'Ik denk dat er een AirTag in mijn auto zit'
Alles bij elkaar opgeteld wordt Sharon bijna drie jaar lang on- en offline lastiggevallen door Fabian. Pas als ze gaat studeren in een andere stad, stoppen zijn pogingen tot contact: “Hij wist toen niet meer waar woonde, werkte of vaak was. En omdat hij me in onze eigen stad niet meer tegenkwam, denk ik dat daarmee voor hem de ’trigger’ verdween. De laatste berichten bleef ik negeren, blokkeren en verwijderen, en toen werd het stil.”
Thuis laat Sharon al die jaren niet doorschemeren wat er speelt. Een aantal vriendinnen weten het wel, net als haar collega’s. Maar ze wordt niet altijd geloofd. “‘Het zal wel meevallen’, dat is meermaals zo tegen me gezegd. Zelfs als collega’s zágen dat Fabian me stond uit te schelden deden ze niets. Dat vind ik nu nog steeds heel kwalijk. Aan de ene kant begrijp ik dat je je niet meteen ergens mee wilt bemoeien, maar ja… Echt niemand greep in. Ik voelde me wel alleen in de situatie.”
Het stalken heeft een flinke impact op Sharon. Ze vindt het moeilijk om mensen te vertrouwen, specifiek mannen, en durft al die tijd niet alleen naar het centrum van haar woonplaats te gaan. “Ik zorgde altijd dat er iemand bij was, en als ik toch alleen wilde gaan, reisde ik liever naar een nabijgelegen stad. Alles om de kans te verkleinen dat ik hem zou tegenkomen. En nu, elf jaar later, nog steeds: ik vermijd steevast de straat waar hij woont.”
Sharon heeft ‘geluk’ gehad: haar stalker stopte uit zichzelf, wat niet bij iedereen het geval is. Toentertijd dacht ze er niet aan om aangifte te doen. “Stalking is vandaag de dag al moeilijk te bewijzen, toen was dat al helemaal zo. We hebben het over 2012, hè”, vertelt ze. Robin Fontijne – strategisch beleidsadviseur bij Slachtofferhulp Nederland – beaamt dat, maar weet ook dat er meer manieren zijn om stalking aan te pakken.
“Het kan als slachtoffer van (online) stalking voelen alsof je vecht tegen een onzichtbare tegenstander”, vertelt hij. “Alsof het geen zin heeft. Maar wat goed is om te weten, is dat je niet meteen hoeft over te gaan tot aangifte. Je kunt bij de politie ook een melding maken, zonder te vragen om strafvervolging, zodat jouw gegevens en ervaringen vast geregistreerd staan. Als het escaleert, zijn ze dan al bekend met je verhaal, en kunnen zij de risico’s beter inschatten en eventueel sneller een aangifte starten.”
Daarnaast is ook het zogenoemde stopgesprek een optie. Dit is iets waar de politie steeds vaker gebruik van maakt, tot vreugde van Fontijne. “Vooral in de ‘vroege fase’ kan het erg effectief zijn, echte volharders trekken zich hier helaas niets van aan”, legt hij uit. “Maar mensen die iets te verliezen hebben, wél. Niet iedereen beseft dat het strafbaar kan zijn als ze langere tijd iemand tien keer per dag bellen, en dat de politie ze in de smiezen heeft dankzij contact met het slachtoffer. Als een agent dit uitlegt, kan het er daadwerkelijk voor zorgen dat iemand zijn of haar gedrag verandert.”
Char werd gestalkt, en vluchtte net op tijd haar huis uit: 'Ik was er bijna niet meer geweest'
Het bestrijden van stalking staat of valt met een complete aanpak, pleit Fontijne. “Goed contact tussen politie, OM, slachtoffer en juridische hulp is essentieel bij stalking, zij moeten korte lijnen hebben met elkaar. En als er nieuw bewijsmateriaal is, doorpakken. Ik zie nog te vaak dat zaken blijven liggen, als er ‘maar’ één nieuw appbericht wordt gestuurd, bijvoorbeeld. Maar het is niet dat ene bericht, we moeten kijken naar het totale risicoplaatje.”
Gelukkig zijn er ook positieve ontwikkelingen, naast het vaker voeren van stopgesprekken. Zo verdiept Fontijne zich met Slachtofferhulp Nederland in allerlei vormen van bijzondere voorwaarden. “Denk aan het opleggen van social media verboden. Laatst hadden we een zaak waarbij de rechter besloot dat een stalker helemaal niet meer op X (voorheen Twitter) mag komen, omdat hij zich daar continu negatief bleef uitlaten over het slachtoffer”, vertelt hij. “Dat soort doorpak-uitspraken, daar zijn we heel blij mee. Het kan ook zijn dat de uitspraak is dat iemand al zijn gegevensdragers moet inleveren, zodat foto’s van het slachtoffer permanent gewist kunnen worden. Of dat iemand verplicht alle posts over een slachtoffer moet verwijderen.”
Daarnaast bestaan er organisaties zoals Help Wanted, die slachtoffers helpen met online grensoverschrijdend gedrag en heeft Slachtofferhulp ook een juridische afdeling die je kan bijstaan. Wat Fontijne vooral wil benadrukken, is dat het helpt om melding te maken en over het stalken te praten. “Ik begrijp écht dat slachtoffers na een tijdje moedeloos worden als er geen direct resultaat is, maar houd vol. Dit soort daders maken uiteindelijk altijd een fout, en dan worden ze gepakt.”
Voor Sharon zijn dit soort stappen niet meer nodig: ze is gelukkig getrouwd en heeft al een aantal jaar geen last meer van haar stalker. “Maar ik heb me wel lange tijd alleen gevoeld”, vertelt ze. “En ik denk dat dit bij veel meer slachtoffers van stalking het geval is. Op TV zie je van die heftige documentaires waarbij slachtoffers elke dag wel iemand in hun tuin hebben staan, echt in hun safe space. Ik kan me niet voorstellen hoe deprimerend dat moet voelen. Maar weet alsjeblieft dat je niet alleen bent, wat je situatie ook is.”
“Achteraf heb ik veel over stalking gelezen, en ben ik er meer over gaan praten. Dat hielp. En als iemand me niet begreep of wilde snappen, ging ik gewoon op zoek naar een ander die dat wél kon. Laat je niet tegenhouden en deel wat je meemaakt. Weten dat je niet alleen bent, maakt echt een verschil.”
De rode vlaggen die voorafgaan aan femicide: 'Nuttig om te weten waar je op kunt letten'
