Sociaal psycholoog Suzanne Oosterwijk (42) van de Universiteit van Amsterdam vindt het aannemelijk dat er een relatie is tussen ramptoeristen en haar expertise gebied: morbide nieuwsgierigheid.

Morbide nieuwsgierigheid

Nieuwsgierigheid naar dood, geweld of letsel, oftewel morbide nieuwsgierigheid, is volgens Oosterwijk heel normaal. “Veel mensen kiezen er bewust voor om gruwelijke afbeeldingen te bekijken of nare verhalen lezen.”

Oosterwijk: “Dat je nieuwsgierig bent naar zaken die heftig zijn voor andere mensen en je hier meer van wilt weten, is niet gek. Dat je vervolgens de beslissing maakt om naar een rampplek af te reizen, is een tweede.”

Ramptoeristen

Ze doelt daarmee op de ramptoeristen die met eigen ogen wilden zien tot hoe ver het water in Limburg kwam, hoe mensen hun huizen uit moesten en welk leed dit met zich meebracht. Zowel demissionair premier Rutte als burgemeesters van Limburgse gemeente waren woest op deze mensen. Diverse ramptoeristen kwamen met de auto en probeerden zelfs een hotelkamer te boeken om de ramp van dichtbij te zien. De Mobiele Eenheid moest ze wegsturen.

Maar rampen zijn vaak zeer impactvolle gebeurtenissen, die afwijken van de normale gang van zaken. Volgens Oosterwijk willen mensen hier informatie over opzoeken om deze ingewikkelde situaties beter te begrijpen en daardoor hun eigen onzekerheid hierover op te lossen. “Wat gebeurt er daar precies? Hoe ziet dat er uit zo’n overstroming? Wat er in Limburg gebeurde was zeldzaam én iets nieuws. Allemaal aspecten die nog meer die morbide nieuwsgierigheid oproepen”, vertelt ze vurig.

Beloning

De sociaal psycholoog ziet dat er ook delen in het beloningssysteem van de hersenen oplichten wanneer morbide nieuwsgierigheid wordt getriggerd. Ze legt uit hoe ze dit weet.

“In mijn onderzoek laat ik mensen keuzes maken om negatieve beelden te bekijken, bijvoorbeeld een foto van een jongen die van een rampplek wordt weggedragen. Wanneer mensen ‘ja’ zeggen tegen zo’n foto, zie je dat het beloningsysteem in de hersenen actief wordt. Dit betekent niet dat mensen het leuk vinden om een negatief beeld te bekijken, maar eerder dat het ‘nuttig’ is om negatieve informatie te verzamelen. Je kunt zo informatie verkrijgen over gevaarlijke situaties en de gevolgen daarvan, zonder die zelf mee te hoeven maken.”

Niet wegkijken

Maar waarom trekken ramptoeristen erop uit om te kijken naar het leed van anderen én gaan ze daarbij zelfs tegen de regels in? Oosterwijk kan daarvoor niet met een eenduidige verklaring komen.

“Heftige gebeurtenissen kunnen heel nieuwsgierig maken en het kan nuttig zijn om de wereld beter te begrijpen door niet weg te kijken. Toch betekent dat je er meer over wilt weten niet automatisch dat je dit per se zelf moet ervaren. Het is altijd belangrijk om de persoonlijke en maatschappelijke kosten van het volgen van je nieuwgierigheid mee te wegen.”

Sensatie

Oosterwijk denkt dat ramptoeristen mogelijk hoog scoren op de factor ‘sensatie’. “Dat hangt in mijn onderzoek ook met elkaar samen. Mensen die vaak voor negatieve beelden kiezen, kiezen ook eerder een gek gerecht op de menukaart, zetten graag harde muziek op of genieten van een ritje in de achtbaan.

“Een andere factor die mogelijk meespeelt is empathie. Misschien willen ramptoeristen hun meeleven tonen met de mensen in Limburg en niet wegkijken voor problemen. Maar daarvoor hoef je er natuurlijk niet heen”, besluit ze.

Lees ook
Ramptoeristen blijven naar overstroomde gebieden komen: ‘Blijf thuis’