Praten over nare of zelfs traumatische ervaringen is voor (jonge) kinderen en hun ouders niet altijd even makkelijk. Maar als je dat gesprek wél op een goede manier aangaat, kan dat veel ellende voorkomen.
Klinisch psycholoog Lotte Hendriks en Rémi Bouwer van creatief bureau Dolly Warhol maakten een prentenboek om ouder en kind daarbij te helpen.
Doris, een kleine das met een blauwe trui, zit voor een donker hol. Hij is bang. ‘Deze plek doet Doris denken aan iets wat hij heeft meegemaakt. Iets naars’, staat naast de tekening. ‘Iets wat hij wil vergeten, maar dat lukt niet.”
In Ik wil je iets vertellen wordt het vrij snel duidelijk dat Doris iets angstigs is overkomen. “Zijn pootjes zijn zo zwaar dat ze vaststaan aan de grond”, vertelt maker en klinisch psycholoog Lotte Hendriks aan LINDA.nl. Doris ontmoet allerlei dieren, maar die stellen niet de goede vragen – net zoals mensen dat vaak niet doen. “Zo is er een dier dat snel over iets anders begint, en iemand die het voor hem invult. Uiteindelijk stelt een dier wél de goede vraag, waardoor Doris kan vertellen wat hem dwarszit – en door kan.”
Via het verhaal van Doris en de bijbehorende website kunnen ouders een gesprek over nare ervaringen met hun kind openen. “Het is ook voor ouders zelf, want het is belangrijk dat zij goed op het kind reageren. Het kan over iets ernstigs gaan, maar ook over een eerste zwemles die tegenviel. Als kinderen zich al jong veilig genoeg voelen om over kleine ervaringen te praten, geloof ik dat de drempel ook bij grote dingen minder hoog zal zijn.”
Klinisch psycholoog Lotte Hendriks. De tekst gaat hieronder verder.
Hulphond verandert leven van veteranen met PTSS: 'Zonder Bieke was ik er niet meer'
Vertellen over nare ervaringen is ingewikkeld, zeker voor jonge kinderen van drie tot zes jaar. Maar zwijgen kan langslepende gevolgen hebben, merkt Hendriks tijdens haar werk. Dat bracht haar op het idee voor dit boek.
Hendriks: “De volwassenen in mijn behandelkamer hebben vaak last van trauma’s uit hun vroege jeugd. Wat daarbij steeds naar voren komt, is dat ze daar heel lang alleen mee rondliepen. Niet omdat ze er niet over wilden praten, maar ze konden de woorden niet vinden. Ze geven aan dat ze iemand nodig hadden gehad die doorvroeg. Ze zeggen zelfs: ‘Als ik toen gehoord, geloofd en direct gesteund was, had ik hier misschien niet hoeven zitten.”
Dat zijn niet alleen aannames van haar patiënten, benadrukt de klinisch psycholoog. “Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat een goede sociale steunreactie de kans op het ontwikkelen van PTSS na een trauma kleiner maakt. Ook vergroot het de kans dat de behandeling aanslaat.”
VragenHet verhaal van Doris biedt openingen om vragen te stellen. Wees daarbij direct, zegt Hendriks. Vraag hen bijvoorbeeld of er iets naars is gebeurd. “Als je veel omwegen neemt, kletsen kinderen er snel omheen. Hoe duidelijker je bent, des te meer kinderen een ingang voelen om te antwoorden. Je laat dan zien dat je niet bang bent om het te benoemen, en dat praten veilig is.”
Jouw reactie is vervolgens net zo belangrijk, benadrukt Hendriks. Ze raadt ouders daarbij aan drie typen vragen niét te stellen: waarom-vragen (waarom ben je alleen naar de speeltuin gegaan?), vragen over wat je kind niet gedaan heeft (had je niet om hulp kunnen schreeuwen?) en vragen waarbij je invult wat er is gebeurd (opa heeft je zeker ook geslagen?).
Kinderpsycholoog Daniëlle Goedhart: ‘Leg de vinger op de zere plek’
Ze geeft vijf stappen om wél goed op een naar verhaal te reageren.
Eén. Begin met een compliment: “Zoals: ‘Wat dapper dat je dit vertelt.'”
Twee. Geef een inlevingsreactie: “‘Wat moet jij je angstig hebben gevoeld.'”
Drie. Stel actief vragen. “Zo laat je zien dat je het aankunt, en dat je kind alles veilig kwijt kan. Vraag daarbij naar wat er is gebeurd, niét waarom.”
Vier. Benadruk dat het niet de schuld is van je kind. “Neem, als het kan, een deel van de schuld op je: ‘Ik ben je moeder, ik had je moeten beschermen.”
Vijf. Vraag of je kind er nu nog last van heeft. “En zo ja, vraag dan door. ‘Waar heb je last van, en op welke momenten?'”
PTSSAls een kind PTSS ontwikkelt, kun je dit onder andere herkennen aan herbelevingen, vermijding en schrikachtigheid. Op de website van Ik wil je iets vertellen kun je een vragenlijst invullen. “Dat geeft geen diagnose, maar als er alarmbellen blijken te zijn, kun je naar de huisarts die je weer kan doorverwijzen naar een psycholoog.”
Redeneer alleen nóóit andersom, zegt Hendriks. “Je kunt niet aan symptomen afleiden wat er is gebeurd: een kind dat ineens begint te gillen als je hem onder de douche zet, is niet meteen seksueel misbruikt.” De meeste kinderen met een traumatische ervaring ontwikkelen daarnaast geen PTSS. “Vul dus niet te veel in, maar blijf vragen stellen aan je kind.”
Kijk voor meer informatie en handvatten op ikwiljeietsvertellen.nl.
