Jonge kinderen zijn vaak enorm opgelucht als ze over iets naars vertellen dat ze (lang) geheimhielden, merken zedenrechercheurs Pieter Melsen en Wouter Vaessen in hun werk. Ze schreven er een kinderboek over.
In Sam en het niet-leuke geheim worstelt een jongen met een vervelend geheim. En dat blijft maar groeien, omdat hij er niet over durft te praten.
Melsen en Vaessen zijn studioverhoorders bij de zedenpolitie in Rotterdam en Limburg. Ze zijn onder andere gespecialiseerd in gesprekken met kinderen tussen de vier en twaalf jaar die mogelijk het slachtoffer zijn van seksueel misbruik. “Als kinderen op het politiebureau komen, gaan ze vaak letterlijk gebukt onder het geheim wat ze met zich meedragen”, vertelt Melsen. “Als wij dan de juiste vragen stellen, en ze er tóch over durven te vertellen, zie je vaak dat ze achteraf enorm opgelucht zijn en soms zelfs vrolijk. Het is bizar wat er aan gewicht van die schoudertjes afvalt.”
Bij kinderen worden andere verhoortechnieken gebruikt dan bij volwassenen. Ze zijn kwetsbaarder en eerder geneigd om mee te praten, leggen de zedenrechercheurs uit. Het lijkt een ingewikkeld beroep. “Zeden is een vak apart”, beaamt Vaessen. “Het klinkt misschien gek, maar met kinderen praten over dit soort problemen is heel mooi om te doen. Voor ons is er niets mooiers dan als je door middel van de juiste vraagstelling het vertrouwen van het kind kunt winnen zodat hij of zij in volledige vrijheid kan vertellen.”
“Natuurlijk is het wel zwaar werk”, vult Melsen aan. “En het zijn ook zeker schrijnende zaken die je tegenkomt. Maar als ik een kindje heb kunnen helpen dat een heel zwaar geheim bij zich draagt, dan is dat prachtig.”
Philip Huff schreef roman over gewelddadige jeugd: 'Dat je in bed ligt en denkt - hoorde ik nu wat?'
Kinderen denken in andere scenario’s dan volwassenen, gaat Melsen verder. “Voor kinderen is geheimen delen niet zo vanzelfsprekend. Ze denken al snel: als ik dit niet-leuke geheim vertel, wordt mama boos of verdrietig. Soms kan dat ook ingefluisterd zijn.” De agenten wilden hun kennis over dit soort moeilijke gesprekken graag met meer kinderen én hun ouders delen. Vaessen: “We zijn allebei wel creatieve geesten. Op een dag reden we naar huis, en zeiden we tegen elkaar: ‘Kunnen we hier niet meer mee doen?'”
Na zestien jaar geen penseel aangeraakt te hebben, pakt Melsen zijn oude hobby weer op. Hij begint te tekenen, en het idee voor hun kinderboek is geboren. Het geheim van hoofdpersoon Sam neemt hierin de vorm aan van een groen monstertje. “Eerst was hij paars en heel gemeen”, vertelt Vaessen. “In onze gesprekken met klinisch psycholoog Iva Bicanic legde ze ons uit dat geheimen niet gemeen zijn, en je niet bijten. Ze zijn vervelend: hangen aan je been, zorgen dat je buikpijn krijgt en niet meer kunt slapen.”
Het monster wordt steeds groter. Vaessen: “Net als geheimen voert hij met de tijd steeds meer druk op het kind uit. Iva vertelde ons dat kinderen vaak nare ervaringen wegstoppen als coping mechanisme. Zo van: ik denk er niet meer aan, en dan gaat het vanzelf weg. Dat lukt niet, want een geheim komt altijd terug. De enige remedie is dat je iemand uitkiest aan wie je het vertelt.”
Sam en het groene monstertje. Illustratie: Pieter Melsen.
In het boek wordt niet duidelijk wat voor geheim Sam bij zich draagt. Een bewuste keuze. Melsen: “Kijk, het is geschreven door twee zedenrechercheurs. Maar we wilden een boek maken dat zoveel mogelijk kinderen kan helpen. Ja, het kan over seksueel misbruik gaan, maar ook over heel veel andere dingen. Daarnaast moet het vooral leuk zijn om te lezen.”
Hoe herken je dat je kind met een geheim rondloopt? Melsen: “Je ziet bijvoorbeeld dat kinderen boos worden om niets, veel huilen, slecht slapen en minder presteren op school. Natuurlijk kan dat ook op iets anders duiden, maar je ziet dat soort gedag ook terug in het boek. Sam gooit met zijn lego als zijn moeder hem ergens op aanspreekt, en hij slaapt steeds slechter.”
Uiteindelijk lucht de jongen zijn hart bij de meester. “We willen daarmee laten zien dat kinderen het dus niet altijd aan papa of mama hoeven te vertellen”, zegt Vaessen. “Het mag ook aan een ander die je vertrouwt.”
Saskia Noort over seksueel misbruik in haar jeugd: 'Ik ging écht aan mezelf twijfelen'
Als je een kind wilt uitnodigen tot gesprek, moet je eerst vertrouwen winnen. Vaessen: “Ook als studioverhoorder maken we duidelijk dat het kind alles kan vertellen, en dat we niet boos worden of lachen. En daar moet je jezelf ook aan houden.” Laat het kind vertellen, en doe zelf geen suggesties, vult Melsen aan. “Vergeet niet dat de verwerkingstijd van een kind langzamer is: wacht als je een vraag hebt gesteld gerust tien seconden.”
Als ouder is het belangrijk om kalm te reageren, benadrukt hij. “Natuurlijk is dat heel moeilijk. Als je kind in de auto ineens een uitspraak doet over een geheim, kun je daar enorm van schrikken. Je kunt er dan voor kiezen om het gesprek even te pauzeren, van: ‘Ik wil het hier graag met je over hebben, maar vind je het goed als we dat doen als we thuis zijn?’ Dan geef je jezelf de tijd om even te bekomen en eventueel professioneel advies in te winnen.”
Wanneer het gaat over seksueel misbruik, blijven kinderen vaak bij het beschrijven van handelingen. “We zien vaak dat de kleinsten daar zonder schaamte over vertellen”, legt Vaessen uit. “Alleen komt het wel voor dat de pleger heeft gezegd dat als je dit aan je moeder vertelt, dat ze dan heel verdrietig wordt of dat iedereen dan boos wordt. Een kind durft dan niets meer te vertellen.” Ook als er een emotionele reactie van een ouder volgt, zijn kinderen geneigd het verhaal af te zwakken. “Dat betekent niet dat je niet mag huilen, maar je moet je goed realiseren wat je rol als ouder is.”
Illustratie: Pieter Melsen.
Het geheim delen is de eerste stap, zegt Melsen. “In het boek zie je dat er dan nog allemaal andere lieve mensen zijn die Sam willen helpen – zo hebben we ook Iva getekend, die als therapeut met hem in gesprek gaat. Natuurlijk is het niet ineens allemaal goed, maar er is wel opluchting: Sam heeft weer zin in leuke dingen. We wilden wel graag eindigen met hoop, want die is er.”
‘Sam en het niet-leuke geheim’ van Pieter Melsen en Wouter Vaessen is nu verkrijgbaar.
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd op 22 april 2023.
Dit prentenboek helpt kinderen (en hun ouders) praten over nare ervaringen
