Xandra Niehe (50) en Emilie van Karnebeek (54) worden beiden op jonge leeftijd weduwe. Naast het immense verdriet om hun partner komt er ook een enorme berg ‘gedoe’ op hen af. Aan rouwen komen ze niet altijd toe.
Vandaag is het Internationale Dag van Weduwen. Met Het overlijden overleven schreven ze een boek dat ze ongeveer tien jaar geleden zelf graag hadden willen lezen, vertellen ze aan LINDA.
Eigenlijk ben je pas net begonnen aan een leven samen, en dan blijkt je man onverwacht ongeneeslijk ziek. Het overkwam Emilie en Xandra: als dertigers stonden ze er na een lang ziekbed van hun partner ineens alleen voor.
Xandra verloor haar man Weert-Jan aan ALS. De spierziekte werd ontdekt toen zij zwanger was van hun zoon; hij was pas 7 jaar toen zijn vader overleed. Bij Jeroen, de man van Emilie, werd een zeldzame vorm van kanker geconstateerd. Hun drie kinderen verloren hem toen ze 12, 10 en 8 jaar oud waren.
Naast het enorme verdriet moet je rondom het overlijden vooral ook veel regelen, vertellen de vrouwen. Van rekeningen die ineens bevroren worden tot social media-accounts waar je geen toegang tot hebt. En dan wordt ook nog eens overal het label ‘weduwe’ op je geplakt. Emilie: “Mensen die het niet hebben meegemaakt, denken vaak aan het gemis en het verdriet, maar hebben geen idee van de praktische ellende die er ook bij komt kijken. Het voelt af en toe echt als alleen maar brandjes blussen en dat kan heel eenzaam zijn.”
Inmiddels zijn de twee ervaringsdeskundigen, maar dat waren ze al die jaren geleden niet. Overal waar in het boek nu ‘gedoe’ staat, stond eerst het woord shit. “We vonden het toch wat netter om dat aan te passen”, lacht Emilie. “Maar eigenlijk is het gewoon een algehele, langdurige shitstorm die op je afkomt.”
Noah (23) werd op haar 21e weduwe: 'Wat zeg je als jouw grote liefde voor je ogen overlijdt?'
Op iedere leeftijd is het verliezen van een partner een groot gemis. Maar als je een jong gezin hebt, komen daar andere uitdagingen bij kijken. Hoe ga je bijvoorbeeld met (kleine) kinderen in gesprek over de dood, en hoe begeleid je hen tijdens het ziekbed van hun ouder en daarna? Xandra en haar man schakelden een kindertherapeut in. “Op haar advies hebben we het gesprek iedere keer afgestemd op de leeftijd van onze zoon: wat kan hij begrijpen en wat niet?”
Tot hun zevende leven kinderen vooral in het moment. “We hebben het daarom best klein gehouden: ‘Papa kan nu niet meer lopen of zelf eten’.” Dat Weert-Jan zou komen te overlijden, deelden ze pas vrij kort van tevoren. “Hij zou anders iedere dag geleefd hebben met het idee dat zijn vader die dag zou kunnen overlijden, terwijl dat nog niet de situatie was.”
Emilie en haar man spraken eerst van ‘een plantje in papa’s buik’ dat er niet moest zijn. “Op een gegeven moment kwamen ze alleen op een leeftijd – zeker de oudste – dat je het wel moet benoemen. Als je dat niet doet, horen ze het wel van iemand anders. En dat is natuurlijk het laatste wat je wilt.”
Wie mag na de dood jouw appjes lezen? Zo regel je een digitale erfenis
Van hun therapeut leerde Emilie vooral het belang van eerlijk zijn. “Ook over je eigen verdriet. Dat voelt eerst tegennatuurlijk, want je wilt ze zo veel mogelijk beschermen. Maar als je dat helemaal bij hen weghoudt, dan denken ze misschien wel dat ze zelf ook niet verdrietig mogen zijn.” Dat geldt ook voor lachen, zeker na het overlijden. “Ik heb wel heel bewust proberen uit te stralen dat je mag huilen, maar dat je ook plezier mag hebben. En dat papa niets liever zou willen dan dat je weer gelukkig bent.”
In een abnormale situatie vinden kinderen het vaak fijn als het leven verder zo normaal mogelijk is. Volwassenen trouwens ook, zegt Emilie. “Op het moment dat je zo’n diagnose krijgt, wil je graag dat alles gewoon is. Dan hoeft het niet meer zo groot en meeslepend.” Xandra: “Dat doe je door het ritme wat je eerder had voort te zetten. Dus, als je kind eraan toe is, gewoon weer naar school en de sportclub. En jij, als je wilt, ook weer aan het werk.”
Verder wijzen ze vooral op de ‘kleine’ en praktische dingen: een computer die ineens crasht, een rekening waar je niet meer bij kan én een parkeervergunning die per direct wordt opgeheven. Instanties zijn in hun ervaring vrij hard, snel en weinig menselijk. Emilie: “Want ja, zijn auto stond wel voor de deur in Amsterdam, waar je per uur dik moet betalen. Dus die moest nú weg. Toen dacht ik wel echt: dat ik dit nu óók nog moet regelen. Hier heb ik nu de brain capacity niet voor. Kun je niet iets meer tijd krijgen?”
Alle taken die je man ooit deed, komen voortaan ook volledig op jou neer. Kinderen ophalen en wegbrengen, vuilnis buitenzetten: je moet het allemaal alleen doen. De omgeving kan helpen door “heel concreet en gedetailleerd” hulp aan te bieden, vertelt Xandra. “Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik zorg dat al je vrienden in de buurt volgende week voor je koken, zodat jij het een week lang niet hoeft te doen. We hangen het aan de deur, zodat je niet hoeft te kletsen als je geen zin hebt.'” Emilie: “En de bakjes mogen vies terug.”
“Dat soort specifieke hulp straalt ook uit dat mensen zich echt verdiept hebben in hoe het voor jou op dat moment is”, gaat ze verder. “Dat ze zich realiseren hoe lastig het is om alles alleen te moeten doen, geeft ook steun.”
Weduwe Cisca (67) uit 'LLDL' na negen jaar weer toe aan liefdesgeluk: 'Benieuwd of er nog iemand is voor mij'
Het tweede deel van het boek heet ‘En nu verder’ – want het leven gaat, of je het nu wilt of niet, door. Daar hoort ook daten bij. Xandra: “Weert-Jan kon mij niet meer fysiek aanraken, dus ik had best een arm om me heen gemist. Toen zei Emilie op een gegeven moment: ‘Ga op zoek naar iemand die je even wat vertier kan brengen. Iemand die je de winter doorhelpt. Daar hoef je je niet schuldig over te voelen.'” Zo werd het idee van ‘de winterguy’ geboren.
“Iemand die dit niet heeft meegemaakt, zal je niet zo snel deze tip geven, want ‘dat hoort niet zo snel’. Terwijl je misschien helemaal geen nieuwe partner in je leven wilt. Je wilt gewoon weer even tegen iemand aan kunnen kruipen.”
De twee raden aan om je dateleven niet meteen aan de grote klok te hangen. De beste vriend van Xandra’s man vond het bijvoorbeeld best ingewikkeld. “Hij was bang dat we Weert-Jan zouden vergeten. We hebben toen een goed gesprek gehad, waarin ik uitlegde dat ik al een periode van voorrouw gehad had, en dat Weert-Jan en ik het er ook over hadden gehad. De oude en nieuwe liefde kunnen heel goed naast elkaar bestaan.”
Emilie: “Ik zou tegen de omgeving willen zeggen: wees terughoudend om er iets van te zeggen. Je bent heel kwetsbaar op dat moment, want daten is iets wat je eigenlijk niet wilt, maar je wilt óók niet voor altijd alleen blijven.”
Inmiddels is het voor Xandra en Emilie allebei ongeveer tien jaar geleden dat ze hun partners verloren. Wordt het gemis minder? Nee, zegt Xandra: “Ik krijg nog steeds hoofdpijn van vakanties. Als wij gaan skiën met vrienden zijn wij de enigen die geen compleet gezin zijn. Al heeft mijn zoon veel mannen om zich heen die zich over hem ontfermen, waaronder zijn stiefvader, blijft hij de enige die niet met zijn vader gaat skiën.” Ook voor hem wordt het zo lastiger. “Hij moest een vakkenpakket kiezen, en dan wil hij eigenlijk weten wat zijn vader daarvan vindt. ‘Konden we maar met de hemel appen’, zei hij toen.”
Emilie: “Ik vind ook dat het gemis alleen maar groter wordt. Twee van mijn kinderen hebben gezondheidsproblemen gehad, en dan blijft hun vader toch de persoon waar ik mee wil praten. Hij is de enige die kan voelen wat ik voel.” De kinderen missen hem in die moeilijke periodes natuurlijk ook, benadrukt ze. “En natuurlijk ook bij de mooie momenten, en dat worden er steeds meer: ze worden achttien, ze gaan studeren. En Jeroen is daar allemaal niet bij.”
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op LINDA.nl
'Hoewel rouw op onverwachte momenten toeslaat, voel ik me goed: leg dat maar uit aan een ander'
