Jonge vrouwen hebben meer kansen dan ooit maar worstelen ook vaker met mentale problemen. Curlingouders, zet een stap terug en leer je kinderen ‘emotioneel competent’ te worden, betoogt Tara Porter.
Volgens de Britse psycholoog moet je hen vooral niet te veel helpen. Ze schreef dan ook géén opvoedboek maar een ‘survivalgids’ voor tieners zelf.
In Nederland zijn de wachtlijsten voor psychische zorg ellenlang. Ondertussen hangt het label ‘psychisch ongezond’ volgens het CBS aan een half miljoen jongvolwassenen. Veel tieners of twintigers (en hun ouders) zitten zo met hun handen in het haar. Vooral onder vrouwen tussen de 12 en 25 jaar is de mentale gezondheid flink verslechterd. Bijna een kwart is begin 2022 ‘psychisch ongezond’, terwijl dat in 2019 nog veertien procent was.
Het Health Behaviour in School-aged Children-rapport spreekt dinsdag zelfs van een ‘ongekende daling in mentale gezondheid’ van Nederlandse meisjes. In het voortgezet onderwijs kampte 43 procent van hen in 2021 met emotionele problemen, blijkt uit dat onderzoek. In 2017 was dat nog 28 procent procent. Onder meisjes uit groep 8 ging het van 14 naar 33 procent.
In het Verenigd Koninkrijk, waar Tara Porter al bijna twintig jaar als klinisch psycholoog met kinderen en tieners werkt, zijn de cijfers even verontrustend. Zelf behandelt ze vooral jonge vrouwen met een eetstoornis. Een groot deel van haar boek Je begrijpt me gewoon niet: survivalgids voor jonge vrouwen baseerde ze op de brieven die ze schreef aan haar patiënten.
Waarom jonge vrouwen vaker met mentale problematiek worstelen, kan niemand – ook Porter niet – met zekerheid zeggen. “De maatschappij zet alle kinderen onder een steeds hogere druk, maar als psycholoog heb ik wel gemerkt dat meisjes die verwachtingen eerder internaliseren dan jongens. Ik weet dat dit een generalisatie is die niet áltijd klopt – en ook niet of het nature of nurture is – maar mannen hebben eerder de neiging tegen alle maatschappelijke druk aan te schoppen. Meisjes nemen het persoonlijker.”
Portret van Tara Porter. De tekst gaat onder het beeld verder.
TikTok-ouders zijn er dol op, maar doe ook jij aan 'gentle parenting'?
De jonge vrouwen die bij Porter terecht komen, hebben al een ‘psychiatrisch label’ – ze worstelen bijvoorbeeld met een eet- of angststoornis. “Maar in de basis voelen ze zich niet goed genoeg, dat is het kerngevoel. Dat komt door alle verwachtingen over wie ze wel of niet zouden moeten zijn, en wat ze zouden moeten bereiken thuis, op school en social media”, vertelt ze. “Een eetstoornis of zelfbeschadiging is dan een misplaatste copingstrategie: ze voelen zich verschrikkelijk en weten niet hoe ze daarmee om moeten gaan.”
De wereld van jonge vrouwen is de afgelopen dertig jaar een stuk groter geworden: in hun carrière, maar ook in de liefde, zijn er minder barrières. “Maar veel mogelijkheden kunnen óók voelen als hoge verwachtingen”, benadrukt Porter. Ze beschrijft hoe scholen ’tentamen fabrieken’ zijn geworden met een focus op cijfers en prestaties. Voeg daar de druk van social media aan toe – op uiterlijk en lichaamsbeeld, maar ook de grandioze levensstijl die je zou moeten nastreven – en je krijgt volgens de psycholoog een ‘perfecte storm’ van grote, angstaanjagende verwachtingen.
Hoewel ze haar boek schreef voor jonge vrouwen, hoort ze inmiddels ook dat ouders er veel van leren. “Ineens zien ze hoe hun opvoeding door hun kind ervaren kan worden. En daar hebben ze vaak niet eerder aan gedacht.”
De ouderschapsparadox: word je ongelukkig(er) van kinderen?
In het boek benadrukt Porter steeds het belang van hechtingsrelaties: ouders geven kinderen zo mee dat anderen om hen geven en voor ze willen zorgen. “Het gaat ook om consistentie; je weet dan dat iemand altijd terugkomt en je dus goed genoeg bent”, zegt ze. “Veel van mijn patiënten hebben dat gevoel niet, al hebben ze vaak wel goede hechtingsrelaties gehad. Ze zijn dan onderuit gehaald door ervaringen, omstandigheden en verwachtingen.”
Hechting is ‘een complexe dans’ tussen ouders en kinderen, zegt Porter. Een baby wieg je nog in je armen, een peuter danst al mee op je voeten. Tieners dansen met hun vrienden – zonder jou. “Dat is een moeilijke tijd voor ouders. Je kind gaat naar een nachtclub en wil niet dat je erbij bent. Ze vinden je niet cool of grappig meer. Dat is de menselijke natuur, want tieners moeten leeftijdgenoten vinden met wie ze klikken en zich van jou losmaken.”
Als zogeheten ‘curling- of helikopterouders’ toch te dicht op hun kinderen blijven zitten, krijgen zij volgens Porter geen ruimte om een eigen individu te worden. Dat kan resulteren in onzekere jongvolwassenen die zichzelf niet kennen. “Het bereidt je ook niet voor op het echte leven. Als je de voordeur uitgaat, zullen mensen niet altijd de volle aandacht voor je ideeën hebben. Je zal jezelf er soms in moeten vechten, of compromissen moeten sluiten.”
Waarom de coronacrisis voor jongvolwassenen zo lastig is: 'De rek is eruit'
Het beste wat ouders voor hun tieners kunnen doen, is wat afstand nemen, vindt ze. Maar jongvolwassenen moeten ook zelf stappen ondernemen. “Als je meer verantwoordelijkheid op je neemt en onafhankelijker wordt, ben je automatisch meer de baas over je eigen leven. Als je naar je ouders blijft gaan voor geld of de was, krijgt niemand de kans om zich los te maken.”
In haar boek moedigt Porter jonge vrouwen aan ‘emotioneel competent’ te worden. “In Engeland hebben we daar een uitdrukking voor: geen slachtoffer zijn van je eigen emoties. Wanneer je emotioneel competent bent, kan je gevoelens herkennen, en durf je te onderzoeken waarom je je zo voelt. Vervolgens kan je er dan op een ‘vrij constructieve manier’ mee omgaan.”
Natuurlijk werkt dat niet altijd zo, geeft ze toe. “We zijn geen perfecte mensen. Maar je moet geen dingen doen waardoor je jezelf schade toebrengt. In alle jaren dat ik met jonge vrouwen werk, is zelfbeschadiging enorm toegenomen. Vroeger zagen we het bijna nooit, nu is het ‘normaal’. En zelfbeschadiging is het tegenovergestelde van emotionele competentie.”
Help, een blowende tiener: dit kun je als ouder tegen wietgebruik doen
Van mindfulness tot voldoende slapen en bewegen: Porters boek biedt een lange lijst aan handvatten om wél op een gezonde manier met je gevoelens om te gaan. “Zelfbeschadiging, eetstoornissen, roken – negatieve mechanismen kunnen erg verslavend zijn. Ik wil laten zien dat er andere mogelijkheden zijn. Schrijven in je dagboek geeft geen direct resultaat zoals snijden in je arm, maar het combineren van verschillende dingen – praten, schrijven en bewegen – kan heel krachtig zijn. In therapie klink ik dan al snel als een oude zeur, of hun moeder, maar een boek is laagdrempeliger.”
Wanneer Porter over eten en lichaamsbeeld schrijft, blijft ze neutraal en geeft ze vooral veel feitelijke informatie. Een bewuste keuze, want er is veel misinformatie over dit onderwerp. Ouders raadt ze aan om vooral niet over ‘goed’ of ‘slecht’ eten te praten. “Het draait allemaal om balans. Vroeger zei ik zelf tegen mijn kinderen: ‘Je mag geen derde koekje, maar ook geen derde appel. Alle overdaad is niet goed voor je. Hetzelfde geldt voor slapen: naar een feestje gaan en laat naar bed is leuk, maar niet iedere avond.”
Porter put hoop uit de body confidence-beweging. Toch ziet ze óók dat meisjes nog steeds gebombardeerd worden met meningen over hun lichaam en eetpatroon. En die waardeoordelen worden geïnternaliseerd. “Ik denk dat kinderen de boodschap moeten krijgen dat ieders lichaam anders is, en dat iedereen ook een ander hongergevoel en smaak heeft.”
In liefde en sex hebben jonge vrouwen meer vrijheid. Tegelijkertijd maakt pornografie de wereld er volgens Porter niet veiliger op. In haar kliniek ziet ze dat seksueel misbruik toeneemt, al kan het ook zijn dat meer vrouwen zich melden. “Porno heeft sex voor jonge mensen veranderd. Aan de ene kant wordt er nu meer gesproken over instemming, aan de andere kant krijgen jongens en meisjes van alle kanten extreme beelden aangereikt.”
“Hierin is geweld tegen vrouwen – zoals choking – normaal, en zeggen vrouwen ‘nee’ terwijl ze ‘ja’ bedoelen. Ik denk dat daar iets aan gedaan moet worden: het is niet oké dat mannen hier toegang toe krijgen in hun meest vormende jaren. Zeker nu de cijfers van seksueel misbruik oplopen.”
Nu er opener over seksuele oriëntaties gesproken wordt, merkt Porter dat meisjes zichzelf vaker accepteren: of ze nu lesbisch, bi- of panseksueel zijn. “Maar in films en boeken zien we nog steeds de ouderwetse boodschap dat vrouwen wachten op hun droomprins. Conservatieve ideeën bepalen zo nog steeds relaties.” Een van haar cliënten had ooit ruzie met haar vriendje. Porter merkte op dat haar mening net zo belangrijk was al die van hem. “Je zag het kwartje vallen. Het lijkt heel logisch, maar dat is het vaak nog niet.”
Porters ‘survivalgids’ moet jonge vrouwen helpen om zichzelf terug te vinden tussen alle verwachtingen. Welk leven wil jij zelf? “En dat ze het maatschappelijke ideaal waarvan ze allerlei hokjes moeten afvinken dus loslaten. Denk je dat een hoog cijfer of een dieet staat voor wie je bent? Dan hoop ik dat je die standaarden gaat bevragen. Maken al die afgevinkte hokjes je gelukkig – is het je beste kans om mentaal gezond te worden?”
‘Jij begrijpt me gewoon niet’ van Tara Porter is nu verkrijgbaar.
