Al op jonge leeftijd beseft Sophie van der Schaft (37) dat ze zich een vrouw voelt. Dat haar transitie betekent dat ze niet meer vruchtbaar zal zijn, houdt haar dan nog niet bezig. Maar ze krijgt als trans vrouw wél een kinderwens.
In april 2024 wordt dochter Amé geboren via een draagmoeder in de Verenigde Staten. Een ingewikkeld proces, vertelt Sophie aan LINDA.
“Toen ik met mijn traject begon, was ik net veertien. Ik was één van de eerste transgender kinderen die de genderpoli van het VU Medisch Centrum Amsterdam behandelde. In tegenstelling tot nu werd er destijds nauwelijks aandacht besteed aan een mogelijke kinderwens. Toen ik op mijn zestiende met de hormoonbehandeling startte, die langzaam tot onvruchtbaarheid leidt, werd er gezegd dat ik op eigen initiatief naar een spermabank kon gaan. Daar had ik op dat moment geen behoefte aan.”
Jaren later blijkt die kinderwens er toch te zijn. “Maar ik stond er open in. Ik dacht: als ik een stabiele relatie krijg met iemand die ook kinderen wil, kunnen we dat samen wel uitzoeken. Toen ontmoette ik Jesse, nu mijn verloofde. Hij is vanaf het begin heel goed omgegaan met het feit dat we geen kinderen op de natuurlijke manier zouden kunnen krijgen. Hij heeft echt voor mij gekozen.”
Tekst loopt door onder de afbeelding. 
Het stel heeft twee opties: een kind adopteren of starten met een draagmoedertraject. Dat laatste heeft hun voorkeur, omdat Jesse op die manier wel biologisch vader kan worden, maar blijkt ook ontzettend lastig in Nederland. Er is bijvoorbeeld geen heldere wetgeving over draagmoederschap, waardoor een rechter per zaak moet beslissen of de wensouders ook de wettelijke ouders mogen worden.
In Nederland is de draagmoeder vaak automatisch de biologische en rechtmatige moeder van het kind, wat tot ingewikkelde situaties kan leiden. “Het is hier verboden om middels ivf een embryo gemaakt van Jesses zaad en een eitje van een andere vrouw terug te plaatsen in een draagmoeder”, legt Sophie uit. “Dat mag hier alleen als het DNA van beide wensouders afkomstig is, maar dat was gewoonweg onmogelijk in ons geval. Er zijn enorm veel beperkende regels.”
Sjors (35) is vader dankzij een draagmoeder: 'Na de kraamweek heeft ze hem overgedragen'
Na intensief onderzoek komen Sophie en Jesse bij een kliniek in de Amerikaanse staat Californië terecht, waar hun wens wel in vervulling kan gaan. In Californië is draagmoederschap al decennialang gelegaliseerd. Eerst gaan ze op zoek naar een eiceldonor, later in het proces naar een draagmoeder. “In de VS verloopt dit altijd los van elkaar en is de eiceldonor altijd een andere vrouw dan degene die de baby draagt. Dit is bij wet zo bepaald. Daarmee heeft de draagmoeder een mindere binding met het kindje dat ze al die tijd in haar buik heeft. Wij vonden dit heel fijn voor alle partijen”, vertelt Sophie.
“Iedereen wordt met veel respect behandeld en begeleid. De eiceldonor en de draagmoeder ontvangen allebei een financiële vergoeding, die in mijn ogen ook niet meer dan normaal is voor de dienst die ze verrichten en de impact daarvan op hun eigen leven.” Sophie legt uit dat er in de VS geen onduidelijkheid kan ontstaan over wie de rechtmatige ouders zijn van het kind. “Vanaf het begin van ons traject zijn er verschillende contracten opgesteld, waardoor wij al tijdens het proces van het creëren van de embryo’s de rechtmatige ouders werden. In Nederland zou dat voor ons onzeker blijven tot het laatste moment.”
Sophie is “ontzettend gelukkig en dankbaar” dat hun droom werkelijkheid kon worden, maar kijkt ook terug op een intensief traject. “De afgelopen jaren kwam er veel oud zeer naar boven. Ik was niet eerder zo veel bezig met hoe ik me eigenlijk voelde toen ik 13, 14, 15 was, midden in mijn puberteit zat en door zo’n pittige transitie heen ging.
Ik heb dat misschien toch ergens een beetje verdrongen, gedaan alsof het normaal was”, denkt ze. “Het hoorde erbij en het lag achter me. Ja, ik heb zware beslissingen moeten maken voor mijn identiteit, maar ik had geen andere keuze. Zo voelde het echt. Ik realiseer me nu dat zoiets ingrijpends nooit helemaal achter je ligt, maar onderdeel is en blijft van wie je vandaag de dag bent. Daar kan ik nu trots op zijn.”
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Ze heeft bewogen jaren achter de rug. Maar, benadrukt ze: “Dat heeft me nooit laten tegenhouden. Het hogere doel was altijd een kindje, iemand die we alle liefde en geborgenheid zouden kunnen geven. De rest zouden we wel zien.”
Al was ze in het begin wel bang. “Wat als we een baby zouden krijgen en het niet als mijn eigen kind zou voelen? Maar ik voelde vanaf het eerste moment een bijzondere connectie en ik weet dat die voor altijd is. Ze is zo prachtig en lief. Ik ben zo gelukkig. Het is vermoeiend, het houdt nooit op, maar het is het geweldigste wat ik ooit heb meegemaakt.”
Over anderhalve week vliegt het stel mét dochter Amé terug naar Nederland. “Daarvóór halen we haar paspoort al op. Voor de Amerikaanse wet zou het proces dan klaar zijn. Helaas is dat in Nederland niet zo. Voor de Nederlandse wet zijn de draagmoeder en haar man eigenlijk nog de rechtmatige ouders. Wij moeten dat gaan aanvechten: bewijzen dat Jesse de vader is met een DNA-test, en aantonen dat ons proces rechtmatig en onder de juiste omstandigheden is verlopen.” Daar zijn nog allerlei stappen aan verbonden, waarvoor het stel samenwerkt met een gespecialiseerde Nederlandse advocaat.
“Het hele juridische proces gaat naar schatting nog anderhalf jaar duren. In die tijd zal onze dochter een ‘vreemdeling’ in ons land zijn. Bij terugkomst in Nederland zullen we proberen zo snel mogelijk een BSN-nummer voor haar te krijgen, waarmee we haar bijvoorbeeld voor de crèche en het consultatiebureau kunnen aanmelden. Maar voor alles wat ‘normale’ ouders automatisch krijgen, moeten wij keihard ons best doen. Dat moet beter en eerlijker kunnen.”
Tekst loopt door onder de post.
Dit bericht op Instagram bekijken
Na een verklaring van de Kinderbescherming zullen Sophie en Jesse uiteindelijk moeten voorkomen bij een rechter. “Die beslist dan of Amé officieel onze dochter mag zijn. Zoals ik het nu begrijp, zou het goed moeten komen. Wij weten hoe ons proces is verlopen en hoe goed alles geregeld is in de VS. Maar de rechter heeft ook weleens anders besloten. Dat kan voor heel vervelende situaties zorgen, heel veel tijd kosten – en in de tussentijd mag je jezelf in Nederland nog niet officieel ouder van je eigen kind noemen.
De Nederlandse wetgeving is veel te beperkend voor wensouders”, stelt Sophie. “Ik ben dankbaar dat het op deze manier kon, maar vind het een slechte zaak dat wij in zo’n liberaal en modern land als Nederland niet terechtkunnen. Nu maken we ontzettend veel kosten in het buitenland én moeten we nog door een heel juridisch proces met alle onzekerheid van dien. Dat zou toch anders moeten kunnen anno 2024?
Ik heb nooit de behoefte gehad veel te praten over het feit dat ik trans vrouw ben. Dit voelde als een natuurlijk moment om me uit te spreken. Ik wil me heel graag inzetten voor dit onderwerp om het proces makkelijker te maken voor andere wensouders en meer begrip te creëren. Mijn weg hoeft niet jouw weg te zijn. Maar als je er compassie voor kunt hebben, is mijn doel al bereikt.”
Jimi (30) was draagmoeder voor zusje Puck (28): 'Ik ben tante, geen moeder'
