Tot haar elfde groeit Rowena Verstraeten (nu 33 jaar) op in een gelukkig gezin. Maar dan gaan haar pleegouders scheiden. Ze blijft bij haar pleegmoeder, die haar fysiek en emotioneel mishandelt.
Rowena’s verhaal staat centraal in het boek Wegwerpkind, dat vorige week verscheen.
Trigger warning: huiselijk geweld.
Ze pakte me bij mijn bovenarm, trok me omhoog en siste in mijn oor: ‘Ik dacht dat je wel geleerd had van je rug! Of moet ik je de les nog een keer leren?’ Ze duwde me naar de gang en riep: ‘Ik word misselijk van je! Ik moet echt kotsen van je!’ Ze maakte van die kotsgeluiden en vechtend tegen de tranen ben ik naar boven gegaan. Waarom luister ik niet gewoon? Ik ben ook een stom kind!
– Dagboekfragment uit Wegwerpkind
“Natuurlijk is fysieke mishandeling niet leuk. Maar het is vooral de mentale mishandeling, de vernederende opmerkingen van mijn pleegmoeder, die mijn identiteit echt gevormd heeft.” Daar heeft ze nu nog steeds last van, vertelt Rowena aan LINDA. De beweringen dat ze een kutkind was, een rotmeid, een mispunt, lieten haar er destijds in geloven dat dat de waarheid was. “Ik ben nu dan wel in een omgeving waarin ik gewaardeerd word, maar die onzekerheid blijft altijd. Het liefst wil ik nog steeds een grijze muis zijn.”
Als baby werd Rowena uit huis geplaatst; omdat haar biologische moeder niet voor haar kon of wilde zorgen, belandde ze in een pleeggezin. De eerste jaren waren fijn, maar toen ze elf jaar was gingen haar pleegouders scheiden. Haar pleegvader vertrok.
Pleegmoeder Yvon (een alias) ging steeds meer drinken, vertelde leugens over Rowena en gebruikte geweld. “Ze manipuleerde alles en iedereen. En zij had iedereen in haar broekzak, waardoor niemand – mijn voogd, leraren en buren niet – zag hoe het echt zat. Omdat ik toch al als een slecht kind werd gezien, ging ik dat na verloop van tijd ook maar waarmaken. Ik begon te stelen, spijbelen en vechten om een uithuisplaatsing te forceren. Een fijn bijkomend voordeel: hoe recalcitranter ik werd, hoe meer mensen me tenminste met rust lieten.”
Destiny (19) werd 18 in de jeugdzorg: 'Ik moest alles ineens zelf doen'
Samen met schrijver en orthopedagoog Jacodine van de Velde verwerkte Rowena haar ervaringen in het boek Wegwerpkind, dat heden en verleden combineert. Je leest niet alleen dagboekfragmenten uit de jeugd van Rowena – Marleen in het boek – maar ook hoe ze daar nu nog door beïnvloed wordt. Hoewel niet alle momenten in het heden waargebeurd zijn, zijn alle dagboekfragmenten dat wel.
“In het begin dacht ik dat het niet zo erg was”, blikt Rowena terug op de mishandeling. “Zelfs toen het fysieke geweld erger werd, was er mentaal zo op me ingepraat dat ik dacht dat ik het verdiende. Ik heb weleens signalen aan mijn omgeving gegeven dat het niet goed met me ging, maar toen die niet gezien werden, dacht ik: ik ben het niet waard om geholpen te worden.”
Het was niet makkelijk om haar oude dagboeken terug te lezen, geeft Rowena toe. “Daarmee rakel je alles natuurlijk weer op. Vooral de liedjes die ik in de dagboeken noem zijn doordrenkt met herinneringen. Mijn gezin – ik heb een vrouw en twee kinderen – twijfelde weleens of het goed voor me was. Maar het doet me juist ook realiseren waar ik vandaan kom en wat ik bereikt heb. Ik ben uit een diep dal geklommen en ben trots dat ik nog overeind sta.”
Het boek, ondanks dat het heftig is, is dan ook niet deprimerend bedoeld. “Als ik ergens een hekel aan heb, is het medelijden. Alles wat ik heb meegemaakt heeft me gemaakt tot wie ik nu ben. Ik hoop dat het een motiverend verhaal is waar anderen een les uit kunnen halen: ondanks nare ervaringen zit er een stijgende lijn in mijn leven. Natuurlijk blijft mijn verleden altijd onderdeel van mijn identiteit, maar ik laat het niet de hoofdrol spelen in mijn leven.”
Nhung Dam (39) wilde lang onopvallend zijn: 'Ik werd als kind erg gepest'
Na jaren van mishandeling en verwaarlozing forceerde Rowena op haar veertiende zelf een uithuisplaatsing. In de jaren daarna verhuisde ze van instelling naar instelling. “Ik voelde me daar vaak niet gehoord en gezien. Er is maar één plek die ik écht fijn vond: de zorgboerderij waar ik een paar maanden mocht overbruggen. Daar heb ik een rust ervaren die ik lange tijd niet had gevoeld. Helaas kwam er toen een plek vrij in een andere instelling.”
“Het liefst had ik iemand gewilde die naast me bleef staan, zelfs als ik weg wilde. Ik zei wel vaak: ‘Rot op’, maar ik hoopte stiekem dat iemand door die grote mond heen zou prikken.”
Dat is de reden dat Rowena nu als ervaringsdeskundige in de jeugdbescherming werkt. “Ik wil de persoon zijn die ik vroeger zelf nodig had: iemand die niet weggaat. Ja, in het begin speelde het zeker mee dat ik mijn eigen ervaringen dan ‘niet voor niets’ had meegemaakt. Maar nu is mijn drijfveer vooral dat ik jongeren zich gehoord en gezien wil laten voelen, echt naar hen wil luisteren.”
“Soms denk ik: welke idioot bedacht dat het leuk was om ervaringsdeskundige te worden? Je komt dingen tegen die heel dicht bij je eigen ervaringen liggen, dan is het best een uitdaging om nog objectief te zijn. Maar uiteindelijk is het veel belangrijker dat ik een ander kan ondersteunen, vanuit herkenning en erkenning. Ervaringsdeskundigheid in de jeugdzorg heeft een enorme toegevoegde waarde. Daar mag echt meer gebruik van gemaakt worden – en gelukkig gebeurt dat ook steeds meer.”
Wegwerpkind van Rowena Verstraeten en Jacodine van de Velde is nu verkrijgbaar.
Bellen met een hulpverlener? Dat kan via MIND Korrelatie op 0900-1450.
Lotte Lizz (26) werd mishandeld: 'Hing aan mijn haren uit het zolderraam'
