Wat doet een aap als hij jaloers is? Hoe ziet een bange buidelrat eruit? En houdt je hond écht van je? In ‘Ik voel ik voel wat jij niet ziet’ (met voorwoord van bioloog Jane Goodall) schrijft Lotte Stegeman over emoties van dieren.
Omdat we stiekem best veel op hen lijken, én omdat kinderen zo ook meer over zichzelf leren. “Door over emoties bij dieren te leren, ontdekken kinderen ook dat hun eigen emoties vaak een functie hebben.”
Ik voel ik voel wat jij niet ziet is niet het eerste non-fictie kinderboek over dieren dat Stegeman schreef. Ze begon zich meer te verdiepen in het onderwerp in 2017, nadat ze zes maanden met haar geliefde door de VS had gefietst – van Florida tot Alaska. “Daar zagen we veel uitingen van klimaatverandering. Vooral in het Glacier National Park, op de grens met Canada, werd duidelijk hóe snel het ijs smelt. Het water stroomde daar over de wegen. Ik wist natuurlijk wel dat het niet goed ging met de natuur, maar als je het zo ziet, kun je er al helemaal niet meer omheen.”
Een van de problemen, vindt Stegeman, is dat we ons niet meer verbonden voelen met de natuur. “We zijn allemaal dieren, maar wij als mens hebben ons ver boven andere diersoorten geplaatst. Dat gaat helaas vaak ten koste van al die andere diersoorten.”
In de jaren dat Stegeman hoofdredacteur van kinderkrant Kidsweek was, zag ze dat kinderen bijna altijd een grote liefde voor dieren hebben. “Alles over dieren was superpopulair bij onze jongste doelgroep: kinderen hebben er een natuurlijke nieuwsgierigheid naar. Dat merk ik nu ook steeds weer als ik workshops geef op scholen. Het zou zo mooi zijn als ze dat vasthouden als ze ouder worden. Door het voeden van die verwondering hoop ik de kans te vergroten dat kinderen ook als volwassenen een groot hart voor de natuur hebben en goed voor de wereld willen zorgen.”
Jaarlijks steeds meer kans op een regen aan weerrecords door klimaatopwarming
“Het voelen van verbondenheid is de eerste stap naar beter met elkaar omgaan”, zegt Stegeman. En die verbondenheid is niet misplaatst. Stiekem lijken we namelijk heel veel op andere diersoorten, merkte ze toen ze haar boek schreef.
“Door in de hoofden van dieren te kijken, zie je hoeveel we gemeen hebben. Veel dieren zijn ook blij, boos, jaloers of voelen walging. Er zijn dieren die bijvoorbeeld gaan lachen als ze gekieteld worden. En een onderzoeker die ik sprak, had ooit een makaak gezien die hard wegrende nadat hij per ongeluk in poep was gaan staan. Hij schraapte het er meteen af aan een boom. Precies wat wij ook zouden doen.”
De gedragsbiologen die Stegeman sprak voor het boek, vertelden haar nog veel meer verhalen. “Zoals Frans de Waal, een bekende primatoloog die jarenlang onderzoek deed naar de chimpansees in Burgers’ Zoo in Arnhem. Hij kwam daar regelmatig en kreeg echt een band met de ‘koningin’ van die groep. Maar dat vrouwtje had ook een dochter, en die vond het maar niks dat haar moeder zo enthousiast op die vreemde man af liep. Uit jaloezie bekogelde ze hem toen met stenen.”
Vlaamse Adie mag chimpansee Antwerpse Zoo niet meer bezoeken: 'Hij houdt van mij'
Het boek is niet alleen bedoeld om kinderen meer te leren over dieren, maar ook over zichzelf. Elke besproken emotie of toestand – jaloezie, angst, boosheid, blijdschap, walging, rouw, empathie, pijn en liefde – heeft dan ook een algemene introductie.
Stegeman: “Je voelt van alles, en zeker als je jong bent is het best ingewikkeld om te plaatsen wat je voelt en waar dat vandaan komt. Dat wordt misschien wat makkelijker door je eigen emoties naast die van dieren te leggen. En door over emoties bij dieren te leren, ontdekken kinderen ook dat ze soms nuttig zijn. Als we bang zijn of walging voelen, wil ons lichaam ons ergens tegen beschermen. Bijvoorbeeld tegen de bacteriën in poep, zoals die walgende makaak. Emoties hebben vaak een functie.”
In september verschijnt er ook een ander boek van Lotte Stegeman: Groene helden van het dierenrijk. Daarin zet ze tien dieren die een steentje bijdragen aan biodiversiteit of een beter klimaat in de spotlight. Beide boeken passen bij het thema van de Kinderboekenweek (oktober): ‘gi-ga-groen’. Want de natuur is prachtig, en dat mag iedereen weten.
Stortbuien na een hittegolf zijn niet zo 'goed voor de natuur' als je misschien denkt
