Altijd beginnen cliënten van de Britse psychotherapeut Julia Samuel over hun familie. Logisch, zegt ze. Juist familiebanden en de trauma’s die we aan elkaar doorgeven, zijn sterk van invloed op onze gezondheid en geluk.
Samuel schreef er Elke familie heeft een verhaal: over de erfelijkheid van liefde en verdriet over. “De trauma’s van onze grootouders staan tientallen jaren later klaar om ook ons te bespringen”, vertelt ze aan LINDA.nl.
Een afwezige moeder of een dominante broer: ook mensen die voor iets heel anders bij Julia Samuel aankloppen, beginnen uiteindelijk vaak over hun familie of jeugd. “Allemaal worden we sterk beïnvloed door de mensen om ons heen”, legt ze uit. “Zeker in onze kindertijd: dat zijn de jaren die ons het meest vormen. De enorme invloed van eerdere generaties kan mensen echt verbazen. Daarom wilde ik dit boek schrijven: we focussen nog teveel op individuen, op ouderschap , en te weinig op de familie als een systeem.”
In haar boek laat Samuel aan de hand van onderzoeken en haar ervaringen met acht families zien hoe een echtscheiding, stiefgezin of trauma een hele stamboom aan mensen kan beïnvloeden. Ook geeft ze handvatten voor hoe je zelf een beter familielid kunt worden, en een kritische vragenlijst voor een toekomstige partner om de ellende van een mismatch te voorkomen.
Steeds meer mensen erkennen dat hun kindertijd een grote impact op hen heeft gehad, weet Samuel. “Mijn ouders zouden dat idee nog volledig afgewezen hebben. Zij dachten: kinderen worden geboren, en dat is het dan.” Dat geldt niet voor intergenerationele patronen van gedrag en trauma – dat gebeurtenissen in de levens van je (over)grootouders nog van invloed kunnen zijn op jou én je kinderen. “Ik denk dat weinig mensen die patronen meteen herkennen, ik zie dat in ieder geval nauwelijks terug in mijn kamer.”
Intergenerationeel trauma werkt volgens de psychotherapeut op twee manieren. “Sommige mensen nemen bepaalde patronen van hun ouders over en geven deze weer door. Als je een gewelddadige opvoeding hebt gehad, kun je dit vaak in het gedrag tegenover je eigen kinderen terug zien. Je bent bijvoorbeeld zelf gewelddadig, of je hebt juist een schrikreflex en sluit jezelf emotioneel volledig af. En daar passen je kinderen zich op aan.”
Trauma geef je ook fysiek door. “Het verandert letterlijk je fysieke systeem. Door stress en trauma in het lichaam kunnen bepaalde genen afgesloten worden. Uit gedegen onderzoek over de Nederlandse hongerwinter blijkt dat bij kinderen die destijds in de baarmoeder zaten vaker obesitas en hart- en vaatziekten voorkwamen. Ook stierven ze jonger, omdat bepaalde genen tijdens de zwangerschap waren uitgeschakeld vanwege de honger.”
Het geheim van Francine Oomen bleek ook dat van haar moeder: 'Het monster wordt steeds groter'
Toch is de overdracht van intergenerationeel trauma niet onvermijdelijk, benadrukt de psychotherapeut Zo schrijft ze over Katy, een holocaust-overlever, en haar familie. Dat trauma zit, anders dan Samuel verwacht had, niét verweven door alle generaties. “Dat is mijn belangrijkste boodschap: als je nu confronteert wat er in jou gebeurt, bescherm je volgende generaties.”
Onze omgeving en onze genetische aanleg vormen wie we waarschijnlijk zullen worden, legt ze uit. “Maar wel samen met wat we zelf in het leven tegenkomen. Niets ligt dus vast.” Je kunt eventuele patronen bij jezelf herkennen door te letten op de manier waarop je relaties vormt en of je anderen én jezelf vertrouwt. “Wees je er bewust van of je jezelf van anderen afsluit, en mensen wegduwt. Dat is het soort gedrag waar je op moet letten.”
Het besef dat je iets hebt overgedragen aan je kinderen, kan confronterend zijn. “De voorbode van verandering is altijd ongemak. Wanneer we zalig onwetend zijn, voelen we weinig. Maar voordat we kunnen veranderen, moeten eerst toegeven dat we trauma’s of patronen hebben overgedragen aan onze kinderen en kleinkinderen.” Dat is pijnlijk, maar het kern-ingrediënt is zelfcompassie, zegt ze. “Na de erkenning van onze fouten, moeten we onszelf vriendelijk en warm benaderen – zoals we bij anderen zouden doen.”
Familie lijkt zo vooral een potentiële bron aan ellende, maar een goede band met onze naasten is volgens Samuel essentieel. “Families doen er écht toe. Ze vormen de basis van onze levens.” Daar hoef je geen bloedband voor te delen. “We hebben een groot netwerk nodig van mensen die dichtbij ons staan. Sommige mensen vinden dat niet bij familie, dus bouwen ze hun eigen familie met hun partner en vrienden. Het gaat om vertrouwen en toewijding, niet om een bloedband. Ik denk dat dit mijn andere boodschap is: een goede band heb je niet zomaar. Je moet er emotie, tijd en ook geld in investeren.”
Een familie die (meestal) goed functioneert, kan ons bovenal veiligheid bieden, zegt ze. “En daarmee het vermogen om je bij anderen veilig te voelen. Dat is zo belangrijk. Het idee dat we liefde waard zijn, en hoe we die liefde moeten ontvangen en teruggeven.” Ook kan een veilig en warm gezin je leren zelfbewust te zijn. “Dat je in staat bent om te observeren hoe je jezelf tegenover anderen gedraagt en inderdaad die patronen kunt herkennen.”
‘Elke familie heeft een verhaal’ van Julia Samuel is nu verkrijgbaar.
Iva Bicanic over helen na seksueel trauma: 'Praten móét niet, maar het moet wél altijd kunnen'
