Systeemopsteller Els van Steijn (54) begeleidt sinds 2008 familieopstellingen. Ze is auteur van de boeken De Fontein: Vind Je Plek en De Fontein: Maak Wijze Keuzes.
Boek nummer drie, De Fontein: Vier Je Leven, komt op 4 november uit. “Generaties dragen alles met en voor elkaar”, vertelt Van Steijn aan LINDA.
Een familieopstelling is “een methode om in de diepte van een systeem, meestal een familiesysteem, te onderzoeken wat daar speelt”, legt Van Steijn uit. “Daar speelt veel meer dan op het eerste oog zichtbaar is. Bij familieopstellingen worden bijvoorbeeld allerlei loyaliteiten zichtbaar die bijdragen aan de situatie zoals die nu is. Dan praat je soms zelfs ook over dingen van vorige generaties.”
“Zo’n opstelling maakt het hele grote plaatje zichtbaar, waardoor een patroon beter hanteerbaar wordt. Dat maakt het zo zinvol”, vertelt de therapeut. Ze gaat er altijd vanuit dat “de realiteit het meest helend is”. “En die kunnen we vaak wel aan, alleen we kennen hem vaak helemaal niet.”
Familieopstellingen kunnen een groot deel uitmaken van verwerking van eerdere gebeurtenissen, aldus Van Steijn. “Iedereen die heeft wel ergens een kras op zijn ziel opgelopen. Als je zoiets verwerkt, doe je dat enerzijds met je hoofd: je maakt er een logisch verhaal van dat voor jou verklaart waarom het zo is gegaan en waarom je zo gehandeld hebt.”
Maar dat is maar één deel van de verwerking; deel twee zit volgens de therapeut in je lichaam en op het emotionele vlak. “Iemand die heel rationeel is ingesteld, kan gevoelens wegduwen. Opstellingen helpen je vaak om onverwerkt verdriet of andere pijnpunten op een dieper niveau te doorvoelen. Verwerken red je niet alleen maar met je hoofd. Als je het in je lichaam hebt verwerkt wil dat niet zeggen dat je er nooit meer door geraakt wordt, maar dan heb je het in de essentie wel verwerkt en aangekeken.”
Annemarie had 7 miskramen en helpt nu anderen om dat te verwerken: 'Je verliest een droom'
Voor familieopstellingen zijn ‘representanten’ nodig, onbekenden van de client. “Als je representant bent, word je uitgenodigd om een element te vertegenwoordigen in het familiesysteem van een ander. Dus dat kan bijvoorbeeld de vader zijn, het kan de oorlog zijn, het geaborteerde kind zijn of datgene waarover niet wordt gesproken in de familie. Het kan van alles zijn.” Bij De Fontein kiest de opsteller altijd de representanten en vinden de representanten zelf hun plek in de ruimte.
Een representantenrol vervullen kan ook veel voor je eigen verwerking betekenen, zegt Van Steijn. “Op het moment dat je representant staat in de opstelling van een ander, helpt dat jou eigenlijk ook altijd. Je kunt bijvoorbeeld opeens begrip krijgen en jouw eigen situatie op een hele andere manier zien, zelfs als je in een opstelling van een ander staat. Mensen die regelmatig representant zijn noemen het een APK voor je lichaam.”
Zelf heeft Van Steijn veel meegedaan als representant, en dat doet ze nog steeds regelmatig. “Zelf kan ik helaas geen kinderen krijgen en heb ik veel miskramen gehad”, vertelt ze. “Het bizarre is dat ik eindeloos in de rol van rouwende moeder werd getrokken. Dan blijkt dat de cliënt binnen de familie te maken heeft gehad met doodgeboren kinderen en miskramen.”
“Helemaal niet gek dat ik die rol dan krijg”, vindt ze. “Dat is mijn thema, en ik weet dat ik daardoor constant pijn en verdriet heb gevoeld. Natuurlijk blijft het een thema dat ik kinderloos ben en nooit oma ga worden, maar daar heb ik prima antwoorden op gevonden.”
De systeemopsteller vindt haar werk erg dankbaar. “Het is uitermate vervullend om dit te mogen doen, om al die dingen zichtbaar te maken met mensen die al jaren worstelen met patronen. Het is ongelooflijk mooi om die mensen dan opeens weer vrij te zien worden.”
Haar kijk op het leven is door haar werk veranderd, vertelt ze. “Wat ik persoonlijk altijd heel leuk vind is het krijgen van zoveel inkijkjes in andere levens. Dat helpt mij ook om milder te zijn naar de wereld. In het gedrag dat iemand vertoont kunnen zoveel onbewuste loyaliteiten zitten die iemand zelf niet eens doorheeft.”
Suzan & Freek: 'Van dat ene nummer werd mijn familie emotioneel'
Aan mensen die het spannend vinden om mee te doen aan familieopstellingen, adviseert Van Steijn eerst een keer mee te doen als representant. “Je mag een representantenrol ook altijd weigeren”, voegt ze toe.
Daarnaast komt de systeemopsteller met een online programma. “Dat is juist voor mensen die het eigenlijk te spannend vinden om dit soort dingen in een groep te doen. Het is een programma met modules, werkboeken en vijf vloerankers om zelf opstellingen te doen. Ik heb er heel veel video’s in opgenomen, dus ik sta naast je, hoewel je geen contact met mij hebt. Mensen die het een beetje te eng vinden om in zo’n opstelling deel te nemen, kunnen dit in hun eigen omgeving, tijd en tempo doen.”
Van Steijn heeft een heldere missie voor ogen. “Al het onverwerkte en al het onopgeloste wordt op een bepaalde manier doorgegeven aan de volgende generaties. Die gaan dat dragen, want dat is wat een familiesysteem doet. Generaties dragen alles met en voor elkaar. Dus ook alles wat jij wél aankijkt en verwerkt wordt doorgegeven aan de volgende generatie.”
“Mijn missie is volgende generaties systemisch schoner en minder belast te laten zijn. Hoe meer mensen goed op hun eigen plek staan, hoe meer die kinderen gewoon hun eigen plek kunnen innemen in plaats van alles te gaan dragen voor anderen.”
De Fontein: Vier Je Leven van Els van Steijn is vanaf 4 november te koop.
Psycholoog Sabine (31) ging zelf in therapie: 'Ik vond de eerste stappen in de behandelkamer verschrikkelijk'
