Vanaf vier jaar oud gaan kinderen naar de basisschool. Bij sommige scholen krijgen de kleuters meteen al schoolse les in rekenen, schrijven en lezen. ‘Vreselijk’, vindt Annerieke Boland. ‘Ze leren veel meer in hun spel.’
Annerieke is lector op de Hogeschool Ipabo, doet onderzoek naar spelend leren en is auteur van het boek De kracht van spel.
Volgens Annerieke leren jonge kinderen – groep 1, 2 en 3 – veel meer van spelen. Wat wordt daaronder verstaan? “Kinderen spelen echt als ze met een activiteit bezig zijn waarbij ze een hoge betrokkenheid laten zien. Ze gaan er helemaal in op. In het spel hebben ze ruimte voor eigen inbreng, zonder dat iemand van buitenaf zegt wat ze moeten doen.”
Kinderen zijn tijdens het spelen altijd bezig met de wereld om zich heen en hoe ze deze ervaren, vertelt Annerieke. ” Als ze jonger zijn, richt dit zich op materialen verkennen. Van zand, water en klei tot voorwerpen waar ze hun ouders mee om zien gaan. Als kinderen ouder worden, gaan ze dingen maken en ordenen, zoals blokken verkennen, stapelen en rijen maken.”
Annerieke ziet dat kinderen in het onderwijs van minder ervaring hebben met het ‘pure spelen’. En dat is zonde, zegt de lector. Want met spelen leren ze júist veel. “Ze gebruiken taal, hun lichaam, het ruimtelijk inzicht. Het is een activiteit waarin heel veel ontwikkelingsgebieden worden aangesproken. Ze leren omgaan met emoties, komen frustraties tegen en door met elkaar te spelen leren ze over sociale omgang.”
Zet je kinderen rond de tafel voor een lesje rekenen, dan wordt dit al snel minder plezierig, vertelt ze. “Je kunt ook maar één aspect in zo’n lesje kwijt. Als je bezig bent met kinderen leren tellen, waarom zijn ze dan aan het tellen? Omdat jij dat wil. Maar in een spel, zoals met de blokken of een knopendoos, doet het zich vanzelf voor. Ze sorteren de knopen of tellen het aantal driehoekjes. Dat heeft voor hen een begrijpelijk doel en dat is zinvoller.”
Daarnaast geeft Annerieke aan dat het voor een leerkracht, maar ook voor een ouder, belangrijk is om een kind te zien spelen. “Als kinderen spelen dan doen ze wat voor hen belangrijk is. Daardoor leer je een kind goed kennen. Laat het kind erover vertellen en speel mee. Schrijf je voor wat ze moeten doen, dan geef je minder ruimte aan het kind om te ontdekken wie hij of zij is.”
Annerieke ziet kinderen groeien door te spelen. “Ze creëren al snel een probleemoplossend vermogen en gaan met elkaar in onderhandeling, wanneer de één bijvoorbeeld de bakker speelt en de ander een consument. Ze worden zelfstandig, krijgen vertrouwen en hebben veel plezier.”
Ze raadt leerkrachten en ouders aan om mee te spelen, zónder de leiding te nemen. “Vraag wie jij kunt spelen en stel vragen. Boodschappen doen: hoe doe jij dat nou? Een ziek huisdier: hoe maak jij hem beter? Dan kunnen zij het uitleggen en dan bepalen ze het zelf. Zo maken ze stappen en kan jij ze ondersteunen.”
Wanneer kinderen iets ouder worden, zoals in groep 3, betekent dit niet dat ze niet meer behoefte hebben aan spelen, legt Annerieke uit. “Om dan alleen maar te lezen en te rekenen, dan haal je de nieuwsgierigheid naar de wereld weg. Het is heel belangrijk om ze te leren lezen, rekenen en schrijven, maar koppel dit soms aan spel. Bouw het spelen geleidelijk af.”
Ze geeft een voorbeeld. “Laat ze doktertje spelen en de pillen tellen, recepten voor medicijnen uitschrijven en de hoeveelheid hoestdrank afmeten. Ze behouden het plezier, en hebben niet eens door dat ze bezig zijn met lezen, schrijven en rekenen.”
Verschillen tussen kinderen zijn daardoor ook minder van belang, vertelt de lector. “Ze ervaren dat ze het kunnen en begrijpen het beter, omdat ze leuk vinden wat ze doen. De motivatie is daardoor veel groter.”
Annerieke wil leerkrachten en pedagogisch medewerkers bewust maken van de manieren waarop je kinderen kunt leren via spel. “Het kan een omschakeling zijn op werk. Sommigen vragen zich af: ‘Leren ze wel genoeg?’ Maar wanneer ze meespelen, zien ze toch echt dat er veel gebeurt. Zo ervaren leerkrachten dat stille kinderen ineens de leiding nemen tijdens spel of zich ineens uitspreken over hun interesses.”
Het belangrijkst vindt Annerieke dat kinderen met plezier naar school gaan. “Kinderen bloeien op. Ze laten minder moeilijk gedrag zien, omdat ze niet hoeven stil te zitten. De kinderen hebben niet het gevoel dat ze leren, maar dat ze spelen. Dat is prachtig.”
Leerkrachten willen betere lesmethodes over relationele vorming: 'Moet een structurele plek krijgen'
