Als kind van Japanse ouders valt schrijfster en journalist Aki Watano (51) in het Amsterdam Noord van de jaren zeventig behoorlijk op. Ze doet er alles aan om haar afkomst te negeren, maar uiteindelijk haalt dat haar in.
In haar nieuwe boek Boerenkool met stokjes beschrijft ze hoe het is om tussen twee culturen op te groeien. “Nooit had ik het gevoel dat ik in het buitenland woonde, al was dat voor mijn ouders natuurlijk wel zo.”
Hoewel haar ouders allebei in Japan zijn geboren, heeft Watano als kind weinig met de Japanse gemeenschap te maken. Op de basisschool wil ze het liefst een ‘gewone Nederlander’ zijn, en zo voelt ze zich ook. Als kleuter spreekt ze al met dezelfde Amsterdamse tongval als haar klasgenoten. “Ik ben nooit gepest of getreiterd, ik hoorde er gewoon helemaal bij”, vertelt ze in gesprek met LINDA. Ondertussen houdt ze lijstjes bij van alle Nederlandse recepten die ze bij anderen eet. Vooral zuurkool met worst valt in de smaak.
Op jonge leeftijd is ze zo al “behoorlijk vernederlandst”, zegt ze zelf. Haar ouders zien de Japanse school als een mooie kans om haar Japans bij te houden. “Vanaf het begin paste ik er niet tussen. De rest had schriften met Hello Kitty en Candy Candy, ik van de Hema. Bij de lunch at ik boterhammen, zij onigiri.” In het boek beschrijft ze hoe de juf haar ‘een kromme spijker’ noemt: iets dat rechtgeslagen moet worden. “Mijn moeder kwam er al snel achter dat ik bang was om naar die school te gaan. Toen ben ik er meteen afgegaan.”
Niet dat Watano het erg vindt om een ‘kromme spijker’ te zijn. Sterker nog: ze is naar eigen zeggen (gelukkig) niet recht te slaan. Ook haar vader benadrukt dat dit juist is wat haar uniek maakt. Hij is niet de enige die dit ziet. “Als grafisch ontwerper kende hij veel fotografen en door mijn Aziatische uiterlijk sprong ik eruit.” Ze speelt ‘het Aziatische meisje’ in Sesamstraat en staat model voor Nijntje, als haar vader het Utrechtse konijn in Japan introduceert.
Philip Huff schreef roman over gewelddadige jeugd: 'Dat je in bed ligt en denkt - hoorde ik nu wat?'
Als tiener drukt Watano haar Japanse afkomst nog wat verder weg. Haar verwoede pogingen om niet op te vallen, zijn grappig én schuren tegelijk. Zo droomt ze van het ‘golvende zeemeerminnenhaar’ dat ze kent uit de Amerikaanse Vogue. Op haar twaalfde mag ze – na lang zeuren – eindelijk een permanent laten zetten. Zelfs de kapster schrikt van de onbeweeglijke bol van ‘duizenden kleine glimmende krulletjes’ die zich om haar hoofd vormt. “Ik snap niet dat ik gewoon naar school ben gegaan, maar ik had geluk dat mijn beste vriendin toen ook met een mislukt hoofd verscheen.”
Na een jaar op de heao vertrekt ze op haar negentiende voor drie maanden naar Japan. Ze loopt stage bij een studievriend van haar vader: een excentrieke modeontwerper. “Door die ervaring besefte ik voor het eerst hoe het voor mijn ouders was om alleen naar Europa te komen. Ik kende maar één iemand, kon niet naar huis bellen en sprak de taal niet goed.”
Het motiveert Watano om zich in de cultuur te verdiepen. Ze gaat economie en Japans studeren in Leiden. Een goede opleiding, zegt ze, maar de ervaringen zijn dat niet altijd. Zo is haar Japanse docent niet onder de indruk van haar accent. “Hij zei tegen mijn vader: ‘Met haar Japans wordt het niets.’ Hoe haal je het in je hoofd om dat te zeggen? Ik ontwikkelde daardoor een soort angst om Japanners te ontmoeten en de taal te spreken, omdat ik niet over mijn woorden wilde struikelen. Ik heb dus ook wel pech gehad. Met Japanse leraren heb ik nare ervaringen gehad, en ook mijn ouders konden me niet echt helpen.”
'Lichter dan ik' vertelt verhaal van de Indonesische njai: 'Je ziet haar in iedere familie terug'
Vragen over het verleden beantwoorden Watano’s ouders liever niet. Die gesloten houding zorgt voor een stroeve band met haar moeder. Haar vader is vaak op reis, waardoor ze veel op elkaar zijn aangewezen. “Ik stelde graag vragen over vroeger en zei wat ik voelde of dacht. Zij kon daar weinig mee. Ik vond dat afstandelijk. Ik wilde meer affectie, zoals ik bij andere moeders zag.” Toen haar vader na een kort ziekbed overleed, was dat voor beiden een traumatische ervaring. Maar ze konden elkaar niet troosten.
Enkele jaren geleden wordt ze gebeld omdat haar moeder van de trap is gevallen. “Ze was niet in levensgevaar, maar toch dacht ik: wat als ze was doodgegaan? Dan kan ik onze band nooit meer herstellen. Ik besloot te accepteren hoe ze is, en toen is onze relatie verbeterd.” Watano begrijpt inmiddels hoe ingewikkeld het leven in Nederland voor haar moeder is geweest. “Als mijn vader weer eens weg was, moest ze het allemaal alleen oplossen. Ze was er altijd voor me: ook als we elkaar vervelend vonden.”
Van andere ‘migrantenkinderen’ hoort ze dat ze bij de huisarts naast hun ouders zaten om te vertalen. “Dat hoefde ik nooit te doen: ik heb me altijd kind gevoeld. Nooit had ik het gevoel dat we in het buitenland woonden, al was dat voor mijn ouders natuurlijk wel zo. Mijn moeder heeft dat heel goed verborgen gehouden. Nu begrijp ik pas hoe lastig dat moet zijn geweest.”
Mischa Blok over zoektocht naar moeder: 'Steeds weer m'n eigen verhaal herschrijven'
Na haar stage in Japan realiseert Watano al dat ze niet alleen als Nederlandse door het leven kan gaan. “Ik kon wel contactlenzen en een permanent nemen, maar dat is niet wie ik ben. Het zou zijn alsof ik in een soort Pino-pak zit, want ik ben óók Japans.” Haar kinderen doen dat veel beter, zegt ze. “Zij zijn juist hartstikke trots dat ze half Japans zijn. Ze hebben ook een sterke band met mijn moeder, en eind dit jaar gaan we het voor het eerst met het hele gezin naar Japan. Dat zal wel heel emotioneel worden.”
Jarenlang rent Watano weg van haar Japanse identiteit. Ze hoop dat haar boek jonge mensen die met hetzelfde worstelen laat zien dat ze niet alleen zijn. “Door programma’s als Spoorloos weten we hoe belangrijk je roots zijn – zelfs als je niet weet waar ze liggen. Maar bovenal gaat het boek over het accepteren van je doodgewone, gekke en excentrieke zelf. Dat klinkt simpel, maar zoals mijn man – hij is psychiater – altijd zegt: ‘Mensen van zeventig hebben zichzelf nog niet altijd geaccepteerd. Het is niet simpel.'”
‘Boerenkool met stokjes’ van Aki Watano is nu verkrijgbaar.
Het geheim van Francine Oomen bleek ook dat van haar moeder: 'Het monster wordt steeds groter'
