Had Rob Marrevee (60) de impact van adoptie op zijn zoons Zenebe en Jarra én hemzelf geweten, had hij er zorgvuldiger over nagedacht. ‘Als ik zie hoe naïef wij waren en welke gevolgen dat heeft gehad, is dat heel pijnlijk.’
In zijn boek Vaderland vertelt hij het eerlijke verhaal achter de adoptie van zijn kinderen. Hoognodig, vindt Rob. “Mensen luisteren vaak maar half of hebben al een oordeel. Vooral mijn oudste zoon is daar ontevreden over.”
De afgelopen jaren is er veel maatschappelijke discussie geweest over (interlandelijke) adoptie. Er kwamen steeds meer berichten naar buiten over ‘baby farms’ en andere vormen van kinderhandel en fraude. Na een kritisch rapport van de commissie-Joustra over structurele misstanden, voerde Nederland in 2021 tijdelijk een adoptiestop van buitenlandse kinderen in.
Momenteel is een nieuw systeem in de maak waarin interlandelijke adoptie tóch mogelijk is als kinderen in eigen land nergens terecht kunnen. Maar is het überhaupt een goed idee om kinderen uit hun eigen cultuur te trekken? Die vraag wordt steeds vaker gesteld door geadopteerden die met hun verhalen naar buiten treden, en nu dus ook door Rob Marrevee.
In eerste instantie ziet hij niets in adoptie, vertelt hij aan LINDA.nl. “Ik droomde van twee roodharige voetballertjes, kinderen die op mij leken.” Maar biologische kinderen krijgen hij en zijn vrouw niet vanzelf. Kunstmatige inseminatie en ivf worden bij iedere mislukte behandeling zwaarder. Zijn vrouw begint steeds vaker over adoptie en uiteindelijk schrijven ze zich in.
Ze volgen een cursus over wat adoptieouders kunnen verwachten. Daar leren ze onder andere over hechtingsproblematiek. Ze werken in die tijd allebei in de jeugdhulpverlening. “We hadden ervaring met lastige jongeren, en wisten hoe we met ze moesten omgaan. We beseften daarom dat het zwaar zou worden, maar dachten: misschien is dit ons lot en valt het mee.”
'Je Zal Het Maar Hebben': Fatmeh (24) werd ter adoptie afgestaan vanwege haar beperking
In 2001 krijgen Rob en zijn vrouw te horen dat er in Ethiopië twee broertjes wachten. Zenebe is dan 4 (later blijkt hij een jaar ouder te zijn) en Jarra 1.
Ze halen hen op in het kindertehuis in Ethiopië. “Dat was een superromantische ervaring. Het waren hele mooie jongetjes. Bij de jongste smolt je als je hem in je armen hield, en de oudste was heel vrolijk en vrij – hij leek er helemaal klaar voor. Je moet je voorstellen dat hij in het kindertehuis steeds westerlingen op de stoep zag, en dan vroeg: ‘Zijn jullie mijn ouders?'”
In zijn boek beschrijft Rob hoe zijn oudste zoon hen – onder toeziend oog van de nonnen – meteen een kus gaf en ‘I love you very much’ zei. “Dat hij dat moest zeggen, als een pop, voelde wel gek. Maar wij waren in de wolken.”
In die eerste jaren loopt het gezin al tegen problemen aan, maar dat hadden ze ook verwacht. De jongens krijgen het pas echt lastig in de puberteit. De oudste heeft fysieke problemen, komt weinig thuis en worstelt met school.
Vanaf het begin zegt Zenebe al dat hun biologische vader nog leeft, terwijl zijn adoptieouders van het kindertehuis te horen hebben gekregen dat de jongens wees zijn. Ruim zes jaar na de adoptie laat de vader via een brief van zich horen. Als Rob afreist naar Ethiopië om hem te leren kennen, realiseert hij zich al snel dat dit inderdaad de biologische vader van zijn zoons is.
Als de jongens 11 en 15 jaar oud zijn, reist het gezin naar Ethiopië om de familie te leren kennen. Vooral Jarra is nieuwsgierig naar zijn afkomst, maar op de puberende Zenebe heeft de reis een negatieve impact. “Ineens had hij het idee dat hij twee problemen had. Nederland was al lastig, en nu wist hij ook niet wat hij met zijn familie in Afrika aan moest.’
Instanties: deur voor illegale adoptie staat in Nederland wagenwijd open
Een periode van ruzie en agressie breekt aan. “We hadden geen rust meer”, vertelt Rob. “We waren in een stand van constante alertheid.” Ook met hun jongste zoon wordt het contact in de puberteit slechter. Hij valt op een gegeven moment zijn adoptiemoeder aan. “Dan sta je bijna voor de keuze: moeten we hem niet naar een tehuis brengen? Dat wil je als ouders niet, zeker niet bij een adoptiekind. Maar als je niet op jezelf let, kun je je kinderen niet redden. Ouders worden in de hulpverlening te vaak vergeten.”
De eerste moeder is moeilijk te vervangen, zegt Rob. “De kinderen zijn hun basisvertrouwen kwijt. Het overlijden van hun moeder is een trauma, en vervolgens zijn hun wortels uitgerukt en worden ze in Nederland gezet. Ze zijn voor alles waakzaam. In mijn beleving is onze oudste onbewust boos dat zijn biologische ouders hem hebben weggedaan. Logisch dat wij dat op ons dak hebben gekregen.”
Met de kennis van nu, zou Rob potentiële adoptieouders adviseren goed over de impact van adoptie na te denken. Vooral zijn oudste zoon (nu 25) ziet hij nog worstelen met zijn identiteit en wat hij met zijn leven wil. “Natuurlijk waren er prachtige momenten. Maar ik besef nu pas hoe moe we zijn. Vooral mijn oudste lijkt in Nederland zijn plek maar moeilijk te kunnen vinden. Toen ik terugkwam naar Ethiopië zag ik een lieve warme familie, in een situatie die niet verschrikkelijk ellendig was. Dus toen ging ik denken – had dit niet anders gekund en was overzeese adoptie wel de enige mogelijkheid?”
Kinderen krijgen is sowieso egoïstisch, vindt Rob. “Maar door een kind uit zijn vaderland te halen, ontwortel je hem. En die impact is nog groter dan de hechtingsproblematiek alleen. Je weet niet meer waar je thuishoort – soms letterlijk niet waar je wilt wonen – en je ziel gaat ronddwalen.”
In zijn omgeving ziet Rob ook adoptiekinderen met wie het best goed gaat. “Stiekem denk ik dan toch: er zijn andere oplossingen. Elk adoptiekind waarmee het niet goed gaat, is er één te veel. Je kunt de risico’s en de misstanden nooit helemaal uitsluiten”, zegt hij. “Ook al bereid je ouders nog zo goed voor, de gevoelens van adoptiekinderen neem je niet weg.”
“De tragiek van veel adoptiekinderen is dat ze de druk voelen om die liefde terug te geven. Dat is heel pijnlijk voor de kinderen die daar niet aan kunnen voldoen, maar ook voor de ouders. Je wilt het graag, maar het lukt niet.”
Neeltje werd illegaal geadopteerd in oorlog en vindt zus in 'Spoorloos': 'Hier heb ik 80 jaar op gewacht'
Robs beide zoons staan achter de publicatie van het boek. De jongste woont nog thuis, en hun band is nu goed. “De oudste leert zijn verdriet te voelen en zijn boosheid los te laten. Hij woont op zichzelf, maar komt steeds vaker bij ons eten. Zo komen we langzaam weer wat dichterbij elkaar.”
Rob schreef dit boek vooral voor zijn oudste zoon. “Hij heeft er altijd weinig over gesproken, want hij heeft al jong geleerd dat hij moet strijden en doorgaan. Inmiddels zegt hij: ik moet maar met de billen bloot, want ik ben moe en mijn lijf is op.” Maar zijn werkelijke gevoelens delen met zijn vrienden is moeilijk, en toen hij zijn Ethiopische familie wilde vertellen dat hij het lastig heeft in Nederland begrepen ze dat ook niet. Hij heeft hier toch veel meer kansen?
Zenebe wil dat het echte verhaal vaker verteld wordt, en dat is wat Rob nu doet. Woensdag kreeg hij nog een bemoedigend appje van zijn zoons vriendin. “Ze zei dat Zenebe blij is dat ik dit voor hem doe.”
Het boek ‘Vaderland’ van Rob Marrevee is nu verkrijgbaar. Zijn theatervoorstelling speelt op 19, 20 en 23 juni in Nijmegen.
