Marijke de Roo’s (57) dochter Nona (19) lijdt al jaren aan een depressie, angststoornis en anorexia. De wereld van het gezin staat daardoor ook op z’n kop. Wat doe je als je kind met ernstige mentale problemen worstelt?
“Je kind dreigt je te ontglippen, maar iedereen trekt z’n handen ervan af”, vertelt Marijke aan LINDA.nl. “Die strijd is zo eenzaam.”
Deze zomer zijn Marijke en haar dochter samen in Toscane geweest. Vier jaar nadat Nona ziek werd, heeft ze grote stappen gezet. Ze schreef een boek over hoe haar ziekten en de zoektocht naar de juiste behandeling haar leven tekenden. Toch verdwijnen ernstige mentale problemen niet zomaar. Ook de anorexia-gedachten niet, die op dit moment voor bekende spanningen tussen moeder en dochter zorgen, vertelt Marijke. “Oude gevoelens – mijn eigen trauma’s – komen zo ook weer naar boven.”
Als Nona vijftien is, merkt haar moeder dat ze het moeilijk heeft. Marijke en haar ex-partner Kasper doen aan co-ouderschap: Nona en haar oudere zus Kiki wonen de ene week bij hun moeder, de andere bij hun vader. School gaat niet meer ‘vanzelf’ en thuis is er meer ruzie. “Ik zag het als puberaal gedrag. Pas in de zomer merkte ik dat ze in zichzelf keerde. Ik ben toen bij haar in bed gekropen en zei: ‘Het gaat niet zo goed hè, Nona?’ Toen brak ze.”
Aafke Romeijn: 'Depressie is een soort sekteleider, die jou een pikzwart wereldbeeld presenteert'
Het valt Marijke op dat haar dochters zelfbeeld erg laag is. “Het waren de eerste tekenen van haar depressie. Toch was ik niet totaal lamgeslagen. Nona is altijd verlegen geweest, alleen realiseerde ik me eerder niet hoe groot de impact daarvan kan zijn. En als puber kon ze niet meer onder mijn rokken kruipen. Ik schrok, maar dacht ook: als we de juiste hulp krijgen, komt het goed en maakt het haar misschien sterker. De echte klap kwam later.”
De juiste hulp blijkt niet eenvoudig te vinden. De klik tussen Nona en diverse therapeuten blijft uit; ze begrijpen niet wat er in haar omgaat. Ondertussen ontwikkelt ze ook lichamelijke klachten, en gaat ze steeds minder eten. Nona krijgt ondergewicht, maar vraagt zelf om een diëtist. “Ze zei: ‘Mama, ik wil helemaal niet afvallen, ik weet niet wat er aan de hand is.'” Pas veel later geeft ze toe dat ze emetofobie heeft: een extreme angst voor overgeven.
Marijke hamert bij de therapeut op depressie als onderliggende oorzaak. “Er werd niet geluisterd: ze had het stempel anorexia al gekregen. Vanaf dat moment ging alle aandacht naar eten, tot diepe frustratie van mij en Nona.”
Volgens Marijke ging het toen écht mis bij haar dochter. Anorexia-gedachten beginnen hun grip op haar te krijgen. “Haar depressie en fobie kon ze niet controleren – haar eetgedrag wel. Ik heb dat voor mijn ogen zien gebeuren, maar het is door mijn vingers geglipt. Niemand luisterde naar ons. Steeds zeiden ze: eerst eten, dan is je depressie aan de beurt. Maar de strijd tegen anorexia alleen kun je niet winnen. Je moet het over de oorzaken hebben.”
De band tussen Marijke en Nona blijft sterk. “Ik zat altijd naast haar, in plaats van dat ik tegenover haar zat en zei wat ze moest doen. Behalve bij de anorexia. Je praat dan met een heel ander persoon, alle redelijkheid is verdwenen. Kasper en ik hebben alles geprobeerd om haar kronkels te begrijpen, maar op een gegeven moment waren er zes eetworstelingen van meer dan een uur per dag. Toen zijn bij mij soms de ‘godvers’ ook door de kamer gevlogen, omdat ik het niet meer aan kon zien. Ik zag mijn kind uitgemergeld raken.”
Nona zit de hele dag op de bank en wil niemand zien. “Ik heb de eerste twee jaar vooral ‘s nachts gewerkt. Als ik boven werkte, hoorde ik beneden een paniekaanval aanzwellen: heftige huilbuilen waarbij ze zichzelf sloeg. Dat zijn mijn trauma’s geworden. Toch ben ik heel blij dat ik ben blijven werken. Zo bleef ik mezelf.”
Nona sluit iedereen buiten, inclusief haar 21-jarige zus Kiki. Ze kan niet thuis zijn als Nona er is, en zit veel bij haar vriend. “Ik werd uit elkaar gescheurd omdat ik maar twee armen heb en die lagen al om Nona. Kiki hielp ons door zichzelf onzichtbaar te maken, maar heeft daardoor te veel alleen moeten doen. Ze kon vriendinnen niet vertellen hoe erg de situatie thuis écht was. Iedereen vroeg naar Nona en niemand zei: ‘Kiki, hoe gaat het nu met jou?'”
Marijke en Kasper wilden Kiki sparen door niet alle ellende te delen. “Achteraf bleek ze zich ontzettend buitengesloten te voelen. Ik raad ouders aan om goed met de andere kinderen te bespreken waar je hen in meeneemt en wat hun behoefte is.”
Uiteindelijk doet Nona een poging tot zelfdoding. In paniek contacteert haar moeder de therapeut waar Nona op dat moment in therapie is. Hulp of medeleven blijven uit. “Die strijd is zo eenzaam, zo frustrerend geweest. Je kind dreigt je te ontglippen, maar iedereen trekt z’n handen ervan af.”
Nona wil vervolgens alleen nog de natuur in. Tijdens hun dagelijkse wandelingen bespreken moeder en dochter haar verlangen naar de dood. “Haar grootste frustratie was dat ze het gevoel had dat niemand haar begreep. Dus ik vroeg haar naar wat ze doormaakte. Ze zei: ‘Mama, ik hoor niet op deze wereld.’ Ik was opgelucht dat ze dat vertelde, omdat ik vond dat we het erover moesten hebben. Therapeuten vonden dat dom van mij, maar ik wilde dat ze wist dat ik het begreep en dat ik naast haar zou blijven staan. Als ze het maar niet nog een keer zelf zou proberen. Dat heeft ze beloofd.”
Ze ontmoeten een kinderarts die wél naast Nona gaat zitten. Ze bespreken het proces van euthanasie, en de lange lijst aan therapieën en medicijnen die je eerst geprobeerd moet hebben. Nona stemt in met een opname in een kliniek. “Voor haar was dat weer een vinkje en ze wilde het voor ons doen.”
De kliniek pakt niet uit zoals gehoopt. Wéér is er nauwelijks aandacht voor de onderliggende problematiek. Nona bereikt een gevaarlijk gewicht en komt in het ziekenhuis terecht. Ze weigert sondevoeding. Het komt tot een rechtszaak tussen Nona en haar ouders. De rechter beslist in hun voordeel, wat betekent dat Nona onder dwang voedsel toegediend krijgt. “We hadden geen ruzie, maar het was wel heel moeilijk.” In het ziekenhuis besluit Nona dat ze niet wil sterven aan anorexia. “Dat was het keerpunt.”
Terug in de kliniek maakt Nona grote stappen. Ze begint te schrijven, en hoopt dat haar boek lotgenoten kan helpen. Eind juni wordt Nona: Tussen leven en dood gepubliceerd en ze woont weer thuis. Na de zomer begint ze met wat schoolvakken. “Positieve reacties van lotgenoten en hulpverleners geven een soort adrenaline die helpt, maar echte zingeving moet uit haarzelf komen. Na vier jaar is het eindelijk tijd om haar depressie aan te pakken.”
Met bewondering kijkt Marijke naar haar beide dochters. De situatie bekijkt ze met de dag. “In vertrouwen volg ik Nona op de voet. Ja, ze heeft nog veel aandacht nodig. Tegelijkertijd moet ik weer mijn eigen leven gaan leven. Ook als moeder moet ik deze angstige jaren verwerken. Achteraf denk ik: hoe kan het dat we nog overeind staan?” Als ouder twijfel je snel aan je eigen aandeel, zegt ze. “Wat heb ik fout gedaan? Bij Nona zijn nooit trauma’s gevonden en toch blijf je malen. Ik raad aan: laat die vraag los. Hij is dodelijk.”
‘Nona: Tussen leven en dood’ van Nona Pols is nu verkrijgbaar.
Worstel je met suïcidale gedachten of maak je je zorgen om iemand anders? Praat er dan over. Bel 0800-0113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar.
Liesbeths dochter (21) overleed aan anorexia: 'Mijn hart schreeuwde het uit'
