Anderhalf jaar geleden overleed Job, de zoon van onze nieuwe columnist Annemarie Haverkamp en haar man Rob. Sindsdien vraagt ze zich af hoe ze haar leven vorm moet geven nu ze nooit meer iemands moeder zal zijn.
“Er zit een gat ter hoogte van mijn hart, en er is maar een iemand die dat kan opvullen.”
Zullen we nog even teruggaan naar het moment dat Job, negentien jaar geleden, ter wereld kwam?
Annemarie: “Ik had een doodnormale zwangerschap. Het kind in mijn buik groeide goed, bewoog, er was geen reden tot zorgen. De twintigwekenecho bestond nog niet. En toen werd hij geboren. Een slappe baby met een misvormd hoofd, een open buikje, darmen die zich deels buiten z’n lichaam bevonden, een kromme rug en scheefstaande handjes en voetjes. De eerste dagen was het nog maar de vraag of hij het zou halen.
Wij wilden dat gehandicapte kind niet. We dachten dat het voor iedereen beter zou zijn als hij het niet zou overleven. Na vijf dagen bleek Job een zeldzame chromosoomafwijking te hebben. ‘Hij is een zwarte doos’, zei de arts. ‘Er zijn maar elf van dit soort kinderen in Nederland en er valt weinig te zeggen over hun toekomstige ontwikkeling. De een gaat naar school, de ander kan bijna niks behalve liggen.’
De avond nadat hij geboren was, wilde ik met Rob mee naar huis. Job werd in de gaten gehouden op de afdeling neonatologie. De artsen waren het er niet mee eens, ze zeiden: ‘Je kan helemaal niet naar huis, je bent net bevallen, iemand moet jou in de gaten houden.’ Maar ik was heel opstandig. Hoezo, in de gaten houden? Weg hier.
Thuis wilde ik terug naar hoe het was. Alles uitwissen wat er de afgelopen 24 uur was gebeurd. Ik weet nog hoe Rob de box, die al klaar stond in de kamer, met driftige gebaren uit elkaar haalde en woedend de kelder in flikkerde. Ik sliep niet meer. Malen, malen, malen. Als ik hoopte dat Job doodging dacht ik: wat ben jij een egoïst, zo kom je wel heel makkelijk van het probleem af. En als ik hoopte dat hij bleef leven dacht ik: net zo egoïstisch, je kan het zelf gewoon niet aan dat je kind doodgaat.
Twee keer per dag gingen we naar hem toe in het ziekenhuis. En als ik hem dan vastpakte, dat kleine bundeltje, voelde ik me rustiger. Alsof alles even stilstond. Maar zodra ik weer thuis was, begon het malen opnieuw. Vanaf nu zijn we verantwoordelijk voor dit wezentje. Hoe kunnen we hem in godsnaam gelukkig maken? Na drieënhalve maand kwam hij thuis, de box werd weer uit de kelder gehaald. Intussen hadden we hem wat beter leren kennen, en met de aanwijzingen van het ziekenhuis kregen we er ook wat meer vertrouwen in dat we hem goed konden verzorgen.”
Annemarie over zoon 'Job': 'De hemel barstte open en anderhalve dag later was je dood'
Toen ging het snel beter met jullie?
“Job bleek een heel lief, makkelijk ventje te zijn dat lachte en speelde, net als een gewone baby. Huilen deed hij zelden. We genoten van hem. Naarmate hij ouder werd groeide hij fysiek, maar geestelijk bleef Job een kleuter. Een immer vrolijk, zachtaardig en onbezorgd kereltje dat van aandacht hield en alles prima vond.
Hij kon praten, lachen, en als iemand vroeg of hij kon rennen, dan trappelde hij op het voetenplankje van zijn rolstoel. Wij waren altijd in zijn buurt om hem te helpen. Als hij niet bij een boekje kon, riep hij een van ons. Wij leefden twee levens: dat van hem en dat van onszelf.”
Anderhalf jaar geleden overleed Job plotseling. Nog net geen achttien.
“We zagen hem, naarmate hij ouder werd, steeds krommer worden. Hierdoor kwamen zijn longen steeds meer in de verdrukking. We hebben eindeloze gesprekken gevoerd met artsen, maar een operatie zou uiteindelijk toch te risicovol zijn. Dus bleven we langs het randje van de afgrond lopen. Het woord longontsteking hing als een donkere wolk boven ons leven met hem. Tot we hem op een nacht in november doodziek naar het ziekenhuis brachten. Binnen anderhalve dag was het gedaan. Hij is gewoon weggegleden, terwijl hij SpongeBob keek.
Terugkijkend ben ik ervan overtuigd dat hem veel ellende bespaard is gebleven omdat hij fysiek steeds slechter werd. Daar kan ik vrede mee hebben. Waar ik geen vrede mee heb, is dat zijn leven voorbij is. Dat ik hem niet meer heb en hem niet meer kan vasthouden.”
Het rouwen valt je zwaar.
“Ik vind het heel taai. Vorig jaar om deze tijd, een half jaar na Jobs dood, hield iedereen nog heel veel rekening met ons. Wij waren die mensen met dat verdriet om hun dode kind. Nu zijn we een jaar verder en hebben wij nog steeds dat grote verdriet, maar de wereld draait door. En wij moeten weer mee. Werken, naar feestjes, gewoon normaal doen.”
Feestjes lijken me vooral heel moeilijk.
“Niet te doen, dat sociale babbelen. Gesprekken die nergens over gaan, kan ik vaak niet aan. Laatst ging het over zonnepanelen. Sorry. Ik kan niet praten over zonnepanelen. Maar ook zijn er onbekende mensen die vragen of je kinderen hebt. Ik weet dat ik wanneer ik een eerlijk antwoord geef, en dat doe ik, de stemming verpest. ‘Ja, ik had een kind maar die is dood.’
Soms heb ik de neiging om er achteraan te zeggen: ‘Maar hij was gehandicapt, hoor.’ En dan denk ik: what the fuck zeg ik nou, waarom zeg ik dit? Om de boodschap te verzachten voor die ander? Waarom zou ik het voor jou verzachten terwijl ik de grootste pijn draag? Op zo’n moment ga ik drank halen. Weg. Of ik ga naar huis.”
Annemaries zoon Job was zwaar gehandicapt: 'Nu hij er niet meer is, is het doodstil in huis'
Het huis voelt vast ook anders zonder hem?
“Thuiskomen is het allermoeilijkst, want als ik de kamer binnenstapte was hij er altijd. Nu zie ik hem in een fotolijstje in de kast staan, samen met al zijn boekjes. Mijn lijf schreeuwt om Job. We waren altijd aan het knuffelen en kroelen. Er zit een gat ter hoogte van mijn hart, en er is maar een iemand die dat kan opvullen. Als ik hem in mijn armen had, gleed alles van me af. Ik voelde me veilig. Dat gat in mijn hart wordt niet kleiner, eerder groter. Elke dag vraag ik mezelf af: wie ben ik in godsnaam? Wie kan en wil ik nog zijn zonder hem? Naarmate hij langer weg is, mis ik hem meer.
Een normaal kind gaat op een gegeven moment in z’n eentje met z’n fietsje de wijk in, dan gaat hij voetballen met vriendjes, naar school, op een club, puberen, zich afzetten, en dan leer je als moeder langzaam loslaten. Maar Job is mentaal natuurlijk altijd een jaar of drie gebleven, ook al groeide hij fysiek. En daar kom ik nu achter: Job was leidend in mijn leven. Ik heb niet geleerd om zelfstandig te worden.
Weet je, mijn identiteit was volstrekt helder toen ik een kind had. Ik was Jobs moeder. Nu ben ik een ex-moeder. Mensen zeggen: ‘Maar je blijft toch altijd zijn moeder?’ En dan kan ik wel schreeuwen: ‘NEE, zie jij hier een kind?’ Ik heb geen kind meer. Hoe kan ik dan nog moeder zijn?
Als ex-moeder moet ik met dat verdriet onder mijn arm een weg vinden naar een nieuw leven. Gelukkig kan ik schrijven. Ik kan mijn gedachtes, en als geboren piekeraar zijn dat er nogal wat, omzetten in mooie columns, in verhalen, in boeken. Dat geeft me houvast en voldoening. Schrijven is mijn tweede grote liefde.”
Lees hier Annemaries eerste column voor LINDA.
‘Job nam al zijn herinneringen aan de vrouw die zijn moeder was mee naar het dodenrijk’
Annemarie Haverkamp is schrijver en journalist. Ze won twee debuutprijzen met haar roman “De achtste dag” en publiceerde na de dood van haar zoon “Het boek van Job”. Ze vraagt zich af wie ze nog is nu haar rol als moeder is uitgespeeld. Annemarie is getrouwd met Rob.
