Pim Fortuyn schreef ook vele boeken, en ging de verkiezingen in zónder verkiezingsprogramma, onder het motto: lees mijn boeken maar, dan weet je wat ik wil. Geldt dat voor jouw boek ook?
“Haha. Die grap heb ik de afgelopen dagen vaak gemaakt, op elke vraag gewoon antwoorden: lees mijn boek maar! Maar een verkiezingsprogramma is toch vooral een opsomming van je standpunten voor de komende vier jaar. En zo’n boek is veel persoonlijker, en meer een visie.”

Je stond al op een verkiezingsposter toen je nog een kind was: op de fiets bij je vader Jan, toen nog met snor. Was de ultieme wraak hiervoor geweest als je actief was geworden voor de VVD?
“Dat denk ik wel. Die poster, ja – haha. Ik voorop dat zitje van zijn fiets. Ik weet alleen nog dat we heel vaak op en neer moesten fietsen voor de foto eindelijk goed was. En dat heel Oss daarna vol hing met die poster, wat nogal bijzonder is voor een meisje van vier of zo. Maar ik heb totaal mijn eigen keuze kunnen maken, mijn ouders hebben daar niets in gestuurd en dat had ik ook zeker niet geaccepteerd. Het is zelfs het tegenovergestelde geweest van me pushen: toen ik zeventien was werd ik per ongeluk met voorkeurstemmen gekozen in de gemeenteraad. Ik mocht er pas in toen ik achttien werd, als jongste raadslid van Nederland, en dat wilde ik ook, alleen al omdat zoveel mensen op me hadden gestemd. Maar ik ging toen net studeren in Nijmegen. Het was juist mijn vader die zei: denk daar nou eerst eens goed over na, ga eerst eens lekker studeren en feesten.”

In je boek ben je kritisch over de staat van de zorg in Nederland. Hoe zou de zorg er volgens jou uit moeten zien?
“Heel concreet: zorg zonder markt. Dus geen concurrentie tussen ziekenhuizen of zorgorganisaties, maar samen optrekken. En geen centen boven mensen, zoals nu, waarbij er echt teringveel winst wordt gemaakt door bijvoorbeeld farmaceuten. Deze week werd duidelijk dat de farmaceuten van de coronavaccins 79 miljard winst hebben gemaakt. Maar die vaccins zijn ontwikkeld met publiek geld, dus belastinggeld. En vervolgens worden ze aan de markt gegeven en de markt gaat erop cashen. En dan vervolgens klagen dat de zorg te duur wordt en bezuinigen op de thuiszorg, waar mensen toch al geen reet verdienen. Ik wil juist inzetten op samenwerking en op vertrouwen in zorgverleners, die nu 40 procent van hun tijd bezig zijn met bureaucratie. Ik heb gewoon vertrouwen in mensen die in de zorg werken. Die weten echt wel wat nodig is, die hoeven van mij niet zich in allerlei formulieren te verantwoorden voor wat ze doen.”

Volgens een recent rapport behoort Nederland samen met Noorwegen en Australië niettemin tot de beste landen als het gaat om de gezondheidszorg.
“En daar mogen we ook heel trots op zijn en dat moet vooral zo blijven. Dat hebben we te danken aan het zorgpersoneel, dat superhard werkt voor lage salarissen. De mensen voor wie we twee jaar geleden hebben geklapt tijdens corona moeten nu actie gaan voeren en staken voor een fatsoenlijke waardering. Die mensen verdienen zoveel beter.”

Een vaak gehoorde verzuchting is dat de wereld er een stuk beter zou uitzien als deze werd geregeerd door vrouwen. Inmiddels zijn 9 van de 20 fractievoorzitters in de Tweede Kamer vrouwen. Is er een verschil in de manier waarop vrouwen en mannen politiek bedrijven?
“Ik geloof daar niet zo in. De VVD schuift nu Edith Schippers naar voren. Dat is wel een vrouw, maar ik zie niet in hoe Nederland daar beter van wordt. Ik heb dan toch liever een sociale mán. Voor mij is het veel bepalender wat je idealen zijn. Ik kwam wel laatst een foto van mezelf tegen van een verkiezingsdebat van een paar jaar geleden, en toen stond ik nog als enige vrouw tussen allemaal mannen met blauwe pakken en bruine schoenen. Dat is toch ook wel raar, die balans is nu veel beter.”

Je bent in je boek zeer kritisch over het bedrijfsleven. Toch lijken er steeds meer bedrijven te komen, zeker als ze worden opgestart door jongeren, die wel geld willen verdienen, maar niet ten koste van mensen, dieren of het milieu. Vind je dat niet hoopvol?
“Natuurlijk wel. En dat zie je door de hele samenleving bij de jongere generatie, ik ben daar optimistisch over. Maar waar we niet naïef over moeten zijn: in het kapitalisme staat winstmaximalisatie voorop. Dus ook die bedrijven die zijn opgestart door mensen met een goed hart en veel maatschappelijke betrokkenheid, zullen daar tegenaan lopen als ze groter worden of aandeelhouders krijgen. En de winst van die bedrijven moet wel terechtkomen bij de mensen die daar hard voor hebben gewerkt. Dat werkende mensen in een van de rijkste landen ter wereld toeslágen nodig hebben om rond te komen is toch wel een bewijs dat er iets helemaal mis is met onze economie? Wat je ook niet moet krijgen, is waar Amerika helemaal is doorgeslagen: filantropie. Extreem rijken die nauwelijks belasting betalen maar wel geld geven aan sportveldjes in wijken met lage inkomens of projecten op scholen. Je levert je over aan de goodwill van de superrijken. Als die morgen geen zin meer hebben in geld geven aan die sportveldjes en die projecten op scholen trekken ze dat geld terug. De samenleving heeft daar niets meer over te zeggen. Met democratie heeft filantropie niets te maken.”

Wat zou de compensatie moeten zijn voor de mensen in Groningen, waarvan de parlementaire enquêtecommissie heeft geconcludeerd dat hun belangen ‘structureel genegeerd’ zijn, met ‘rampzalige gevolgen’?
“Die versterkingsoperatie van Groningen moet natuurlijk worden uitgevoerd, en zo snel mogelijk. En Rutte moet weg. Vanaf de zware aardbeving in Huizinge in 2012 tot nu is hij hier bij betrokken. Het is zijn manier van denken en opereren dat ervoor heeft gezorgd dat die gaswinning maar door en door ging, en dat nu bij de schadeafhandeling mensen he-le-maal gek gemaakt worden door het wantrouwen. Meer dan 70 cent van elke euro van die afhandeling gaat daardoor naar de bureaucratie eromheen. Dus niet naar de versterking van die huizen.”

Je bent de slechtst betaalde fractievoorzitter van Nederland, want bij de SP moeten volksvertegenwoordigers een groot deel van hun salaris afdragen aan de partij. Hoe staat het met de huizenprijzen in Oss?
“Haha! Eh…het zullen geen Randstadprijzen zijn, maar een huisje hier is tegenwoordig ook niet meer goedkoop. Maar ik red me wel hoor, als je je daar zorgen over maakt.”

Moet je zelf arm zijn om iets te doen tegen armoede?
“Ik ben totaal niet arm.”

Vergeleken met ander Kamerleden wel.
“Dat is waar. Maar ik vind dan ook dat die absurd veel verdienen.”

Ze werken ook gemiddeld 100 uur per week.
“Zeker. En dat doe ik ook. Je mag voor mij best heel veel geld verdienen, maar dan moet je iets commercieels gaan doen. In de politiek zit je voor je idealen. Dus wij staan bij de SP inderdaad een substantieel deel van onze vergoeding af aan de partij, zodat we daar nuttige dingen van kunnen doen. En is het is een heel effectieve manier om baantjesjagers buiten de deur te houden. Maar om terug te komen op je vraag: ik denk dat als het andersom wel zo werkt. Dus als je gemiddeld met tienduizend euro per maand naar huis gaat zoals andere Kamerleden, het onvermijdelijk is dat je je moeilijk kunt voorstellen hoeveel pijn het kan doen als je energierekening of de boodschappen met een paar tientjes omhoog gaan. Waarmee ik niet wil zeggen dat als je niet zélf in een situatie zit, je niet kan strijden voor mensen die daar wel in zitten. Dat vind ik echt identiteitspolitiek. Ik hoef niet zelf homoseksueel te zijn om op te komen voor de rechten van homo’s, of zelf schoonmaker te zijn om te strijden voor schoonmakers. Of vrouw zijn om op te komen voor de rechten van vrouwen, zoals je ook geregeld hoort. Ik vind het juist ook krachtig als een man dat doet.”

Foto: Bob Bronshoff

PREMIUM | Eva Koreman over dochter: 'Als ze naar de middelbare gaat, is ze misschien net als ik toen een soort geodriehoek'Lees ook