Een narcist maakt meer kapot dan je lief is. Daarom pleit ervaringsdeskundige Mariska de Bruijn voor meer bekendheid en erkenning voor narcistisch misbruik en de slachtoffers die het oplevert.
Het is moeilijk om weg te gaan bij een narcist, vertelt De Bruijn aan LINDA. “Ze kunnen je gaan stalken, bedreigen, chanteren en daarin kunnen ze heel ver gaan.”
“Een relatie met een narcist kenmerkt zich over het algemeen als een stoplichtrelatie”, aldus De Bruijn. “Er zijn periodes waarin alles ontzettend goed gaat en ineens kan de sfeer zonder goede reden omslaan.” De Bruijn ziet een gezonde relatie als een vloeiende, golvende beweging en een relatie met een narcist als een tsunami. “Het gaat in de extreme gevallen van ‘dit is mijn zielsverwant’ tot ‘hij wil me dood hebben’. Van zomer naar winter, en van mooie woorden tot extreme emoties van jaloezie, verdriet, woede en agressie.”
Narcistisch misbruik kan zich uiten in zowel geestelijke als fysieke mishandeling, legt De Bruijn uit. “Een narcist is een meester in het gaslighten van hun partner, kind of familielid. Het doel daarvan is dat het slachtoffer gaat twijfelen aan zijn of haar eigen waarheid. Als jij zijn of haar waarheid aanneemt, ben je makkelijker te manipuleren.”
Narcistisch misbruik komt dus niet alleen in liefdesrelaties voor, voegt De Bruijn daaraan toe. Ook in ouder-kindrelaties of binnen een familie kan de persoonlijkheidsstoornis voor veel problemen zorgen.
Relaties met een narcistisch persoon zijn heel complex. De behandelaar* van De Bruijn, die haar helpt om haar twee relaties met een narcist te verwerken, licht dat toe. “Je komt niet van de ene op de andere dag in die situatie terecht. Vaak wordt het slachtoffer geïsoleerd van familie en vrienden, zorgt diegene ervoor dat je minder of niet meer gaat werken en staat manipulatie centraal.”
Het woord narcisme is afgeleid van narcistische persoonlijkheidsstoornis, die in de DSM V staat, het diagnostisch handboek voor psychiaters en psychologen. “Om die diagnose te krijgen moet iemand aan vijf of meer kenmerken voldoen die staan beschreven in de DSM V”, aldus de behandelaar van De Bruijn.
Marion Lutke was zeven jaar samen met een narcist: zo herken je narcisme
“Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis kunnen zichzelf heel erg opblazen. Ze kunnen gericht zijn op succes, macht en schoonheid. Ze kunnen misbruik maken van anderen om zijn of haar doelen te verwezenlijken. Deze mensen kunnen ook een gebrek aan empathie hebben en een extreme behoefte hebben aan bewondering.”
De psychologe adviseert om bij fysieke of mentale mishandeling hulp te zoeken, maar op een veilige manier. “Vertel je verhaal aan iemand die je vertrouwt. Dat hoeft niet iemand in je familie of vriendenkring te zijn. Ook een professional kan je helpen. Het gaat erom dat je op een veilige manier bij de narcist weg kan.”
De Bruijn benadrukt dat het ontzettend belangrijk is dat het slachtoffer iemand in vertrouwen neemt. Als dat niet kan bij iemand die dichtbij staat, dan raadt ze aan om hulp te vragen bij de vrouwenopvang in je regio – mannen zijn hier ook welkom. “In een gezonde relatie kun je communiceren als je uit elkaar gaat. Maar als een narcist doorheeft dat hij of zij je kwijtraakt, dan kan dat in sommige gevallen heel erg gevaarlijk worden.”
Ze respecteren het feit dat je de relatie wil verbreken niet, zo legt de ervaringsdeskundige uit. “Ze kunnen je gaan stalken, bedreigen, chanteren en daarin kunnen ze heel ver gaan.”
De Bruijn raadt aan om in deze situatie een exitplan te maken, maar benadrukt nogmaals dat veiligheid voorop staat. “Denk na over welke spullen je meeneemt, zorg dat je eigen geld hebt en een plek waar je naartoe kan gaan als je eenmaal de narcist verlaat. Het is essentieel dat je naar iemand toe kan die je vertrouwt en die je hierin bijstaat.” Het is belangrijk alles in één keer mee te nemen, verklaart De Bruijn. “Anders moet je terug en dat is niet veilig.”
Na een relatie met een narcist is het volgens De Bruijn belangrijk om rust te nemen, dat weet ze uit ervaring. Na twee relaties met iemand met narcisme – waar tien jaar tussen zat – moest ze lange tijd bijkomen. “Narcistisch misbruik heeft een enorme impact op je leven, het zuigt je helemaal leeg.” Het herstelproces bestaat vaak uit vallen en opstaan en zowel met fysieke als mentale klachten moet je aan de slag gaan. “Er is geen quick-fix, je moet hier echt doorheen.”
Psycholoog Alice Vlottes schreef het boek 'Narcisme in organisaties': 'Narcisme is heel schadelijk'
Verbreek al het contact met de narcist, drukt De Bruijn mensen die dit meemaken op het hart. “Als slachtoffer ben je verslaafd aan de narcist, daar moet je cold turkey van afkicken.” Mocht dit niet mogelijk zijn, omdat je samen kinderen hebt bijvoorbeeld, dan is het goed om je te verdiepen in de greyrock communicatie methode of de biff-methode, raadt De Bruijn aan. “Dit zijn communicatiemethodes waarbij je jezelf kan beschermen en je zelf de regie in handen houdt in gesprek met je narcistische ex.”
Ze hoopt dat slachtoffers om hulp vragen en stapje voor stapje hun eigen identiteit en leven terugvinden. Daar is ze zelf ook nog steeds mee bezig. “De liefde voor de narcist is meestal groter dan die voor jezelf. Je moet werken aan zelfliefde en zelfzorg en uit gaan zoeken waarom narcisten steeds terug op je pad blijven komen. Vaak is er een link met het verleden. In relaties zoeken we naar wat voor ons bekend is.”
De Bruijn onderstreept hoe belangrijk het is om met jezelf en je trauma’s uit het verleden aan de slag te gaan, anders zullen de patronen zich blijven herhalen. “Zoek naar de reden waarom narcisten steeds terugkeren op je pad.”
Momenteel worden slachtoffers van narcistisch misbruik in Nederland voornamelijk behandeld voor hun eigen klachten zoals een slecht zelfbeeld of PTSS, dat moet anders, vindt De Bruijn. “In de Verenigde Staten zijn professionals bezig om narcistisch-slachtoffersyndroom opgenomen te krijgen in het DSM-handboek zodat er een behandelplan komt voor alle slachtoffers.”
Volgens de ervaringsdeskundige is kijken naar je eigen gedrag in relatie tot de persoon met narcisme essentieel voor je herstelproces. “Het gedrag van een narcist en het gedrag van een slachtoffer kunnen erg veel op elkaar lijken, waardoor slachtoffers vaak gaan twijfelen of zij misschien niet de narcist zijn. De intentie is echter anders, de intentie van een narcist is te allen tijde om jou pijn te doen, de intentie van een slachtoffer is te allen tijde om zichzelf te beschermen.” Daar is nu nog te weinig aandacht voor in de reguliere ggz, aldus De Bruijn.
Ze wil met haar sociale media aandacht vragen voor de slachtoffers en hen helpen. “Als slachtoffer ben je vaak geïsoleerd van de buitenwereld en de contacten die je nog wel hebt begrijpen niet wat je hebt meegemaakt. Zij zien een andere versie van je narcistische partner, ouder of familielid. Het masker van de narcist gaat op als hij of zij de voordeur uitloopt en gaat weer af zodra de narcist weer thuiskomt.”
Volgens De Bruijn voelen slachtoffers zich vaak onbegrepen. “Een online community waarin je gehoord, gezien en geloofd wordt en contact hebt met lotgenoten, kan heel veel bijdragen in je herstelproces.”
*De naam van de behandelaar is bekend bij de redactie. Deze is om privacyredenen geanonimiseerd.
Psycholoog Alice Vlottes schreef het boek 'Narcisme in organisaties': 'Narcisme is heel schadelijk'
