Als journalist en presentatrice van ‘Op 1’ zit Nadia Moussaid vaak al midden in het nieuws over Oekraïne. Maar bij een bezoek aan de grens met Roemenië komt de menselijke impact van de oorlog hard binnen.
Als ambassadeur van Save the Children bezocht Moussaid een drukbezochte grensovergang waar alleen de rivier Donau Oekraïne van Roemenië scheidt.
Zondagavond landde ze pas in Nederland, maandag zat ze alweer bij Op1. “Ik ben nog steeds best moe en mijn hele stem kwijt”, geeft Moussaid toe. “Het gaat aan één stuk door, steeds over hetzelfde onderwerp. Alle kanten van het nieuws had ik al gehoord, maar nu heb ik het ook met eigen ogen gezien.”
Op dit moment arriveren bij Isaccea vooral vluchtelingen vanuit de Oekraïense havenstad Odessa. Ze vrezen dat Poetin hun woonplaats rond 9 mei – een grote nationale feestdag in Rusland – wil innemen. “Ik kon niet gelijk slapen na al hun verhalen, en dacht steeds: waar gaan jullie naartoe, waar slapen jullie? Ik vraag me af hoe oorlogsverslaggevers dit doen.”
Bij aankomst verwachtte de journalist vooral chaos. “In de vluchtelingenkampen waar ik eerder had gefilmd was dat vaak het geval. Hier was alles opvallend goed georganiseerd. Zo werden mensen door andere gevluchte Oekraïners opgevangen, en lieten de grenspolitie en brandweer ons overal lopen en filmen. Ze hadden niets te verbergen, leek het. Op Lesbos doen ze bijvoorbeeld heel moeilijk tegen journalisten omdat het een zooitje is.”
Nadia Moussaid krijgt liefdesverklaringen voor haar vader: 'Ze zijn verliefd op hem'
Waar het armere Roemenië al ruim een half miljoen Oekraïners heeft opgevangen, zijn dat er in Nederland minder dan 50.000. “Ik was echt in shock over hoe goed mensen daar werden ontvangen, vooral door Oekraïense vrouwen. Ik schaamde me wel een beetje voor hoe wij in Nederland met vluchtelingen omgaan. Tegelijkertijd wil ik dat nuanceren, omdat dit wel de best georganiseerde grenspost schijnt te zijn. Ook is de opvang van Oekraïners – hun buren – beter dan van andere asielzoekers.”
Eerder waarschuwden hulporganisaties dat alleenreizende kinderen zo snel mogelijk geregistreerd en geïdentificeerd moeten worden. De kans op uitbuiting is anders groot. “Ik was er samen met Pim Kraan, de directeur van Save the Children op gebrand om uit te zoeken of er sprake was van mensenhandel”, zegt Moussaid. “We weten dat deze netwerken juist tijdens dit soort crises toeslaan, omdat mensen, en zeker kinderen, dan kwetsbaar zijn.”
De situatie leek nu mee te vallen. “Iedereen – het gaat dan vooral om vrouwen en kinderen – moet zich bij aankomst melden en registreren. Vervolgens lopen ze verschillende checks door om te zorgen dat ze op een veilige plek terechtkomen. De lokale autoriteiten wijzen hun dan een tijdelijke slaapplek toe. Wel vroeg ik me af wie hun volgende slaapplek checkt.”
Vrijwilligers die mensen willen ophalen, moeten tegenwoordig hun gegevens achterlaten. Maar dat was niet altijd het geval. “Ze worden nu eerst nagetrokken. Lokale brandweerlieden zeiden dat vervolgens niemand meer kwam opdagen. Dan zie je wel hoe dubieus het eigenlijk was. In de beginfase is zelfs een bekende pedofiel opgepakt.”
“We zijn het verplicht om de allerkwetsbaarsten te beschermen”, benadrukt Moussaid, die als ambassadeur van Save the Children doelt op vluchtende kinderen. “Als we het nú niet goed doen, wordt het alleen maar erger en creëer je een samenleving van getraumatiseerde volwassenen.”
Tijdens haar reis spreekt Moussaid met ‘een vrij jonge oma’ en haar hoogzwangere schoondochter. Ze waren net lopend aangekomen vanuit Odessa, maar waren al eerder gevlucht vanuit Luhansk. “De oma had ook nog een baby’tje van elf maanden in haar armen. In Luhansk had ze tijdens een humanitaire corridor gezien hoe een vriendin voor haar ogen door de Russen werd doodgeschoten. Ze vertrouwde het dus voor geen meter, en heeft haar kleindochter en schoondochter opgepakt om hen weer in veiligheid te brengen. Haar man en zoon moesten allebei achterblijven.”
Nadia Moussaid in gesprek met oma en schoondochter.
Iedereen huilde om het verhaal: de vrouwen zelf, de Oekraïense medewerkers en Moussaid. “Het is heel verdrietig én krachtig. De oma zei dat ze na de bevalling terug naar Oekraïne wilde om te vechten, omdat ze niks gaf om haar eigen veiligheid. Al had haar man gezegd dat ze dat niet moest doen, omdat het veilig houden van het gezin nu haar taak was.”
De journalist is zo veel dappere vrouwen tegengekomen. “Hun weerbaarheid is indrukwekkend, en het geeft ergens hoop dat er zoveel kracht in de mens zit. Want het waren echt niet allemaal al vechters – het waren normale vrouwen die nooit verder met de auto van huis waren geweest dan de supermarkt. En nu moesten ze ineens uren rijden naar een ander land.”
Bij Op1 zit Moussaid vaak tussen de militair strategen en analisten. “We hebben al snel de neiging om oorlog bijna als een Strategospel te analyseren. Zo wordt het soms heel abstract. Het is belangrijk om je te blijven realiseren dat het échte mensen zijn die op de vlucht zijn. Oekraïne is hun land. Aan de grens ontkom je daar niet aan, en juist daarom moeten we ook in de Nederland steeds weer de impact op menselijk niveau laten zien.”
Nadia Moussaid en vader Alice in tranen in Marokko: 'Migrantenfamilies zijn nooit compleet'
