Sinds ‘Expeditie Robinson’ weet Marion Pauw (49) hoe het is om buiten de groep te vallen. Een ingewikkelde ervaring die haar nieuwe thriller ‘Tijgerlelie’ inspireert. ‘Ik realiseerde me: oh nee, dit is de hel.’
Pauw had nooit verwacht dat juist zij buiten de boot zou vallen, vertelt ze in gesprek met LINDA. “Ik dacht, ik ga er fluitend doorheen.”
Pauw herinnert zich nog goed dat ze een natte sarong in het zand vond: een van de doeken waar ze tijdens de expeditie ook op slapen. “Ik bracht hem mee naar het kamp, en zei: ‘Hé, is deze van jou?’ En die persoon zei, ‘oh ja, hij is nat, ik hang hem even uit.'” Als de avond valt, is de doek nog steeds nat. Het is ook de enige die nog over is. “Iedereen ligt al op een droge doek, behalve ik. Dus ik zeg: ‘[…], dit is toch jouw doek?’ En die persoon zegt gewoon keihard: ‘Nee hoor.’ Ik durfde er niet tegenin te gaan, omdat ik wist: deze persoon is zo dominant en ik ben hier de pispaal. Dat ga ik verliezen.”
In een hotelbar in Amsterdam wrijft Pauw een jaar later haar armen langs haar bovenlichaam. “Als ik erover vertel komt dat gevoel, die paniek, weer helemaal terug.” Liefhebbers van Expeditie Robinson hebben vorig jaar gezien dat de schrijfster niet bepaald op haar plek was in Kamp Noord. Pauws jongere teamgenoten laten haar links liggen en maken grapjes achter haar rug om.
De situatie met de natte doek was een keerpunt. “Er ging een knop om. Ik dacht: verdomme, ik ben een volwassen, intelligente vrouw. Mijn beroep is het bedenken van moordcomplotten. En ik loop hier rond als een bange hond, ik lig zelfs in het fucking zand omdat ik niet voor mezelf durf op te komen. Daardoor kwam ik weer terug in mijn vechtstand. Ik wist dat ik naar huis ging, maar ik dacht ook: ik ga niet afdruipen met mijn staart tussen mijn benen, dan neem ik ook jullie ananas mee.”
Voor jou is er dus wel een duidelijke grens: tot hier en niet verder.
“Ja, maar het duurt wel láng voordat dat punt is bereikt.”
Hoe zou je zelf omschrijven wat er op dat eiland gebeurde?
“Ik merkte dat ik niet lekker in de groep lag, en ik raakte daardoor getriggerd. Vervolgens probeerde ik mezelf in een soort overdrive te bewijzen: kijk eens hoe leuk ik ben en wat ik allemaal voor jullie doe. Zo maakte ik het nog erger. Normaliter ken ik honderden zelfhulpmethodes om rustig te worden. Nu lukte dat totaal niet, ik kon mezelf niet reguleren.
Ik ging er naartoe met het gevoel: dit wordt een avontuur: ik ga nieuwe mensen ontmoeten, fijne gesprekken voeren en helemaal op in de natuur. Dat het ook mis kan gaan in een groep, was ik vergeten. Thuis heb ik wel vrienden die ook met elkaar bevriend zijn, maar niet zo’n ‘groep-groep’ die alles samen doet. Tijdens Expeditie kwamen de herinneringen van school weer naar boven, en realiseerde ik me: oh nee, dit is de hel.”
Moeder van gepeste Pam (9): 'Ik weet als geen ander hoe pesten voelt'
Wanneer besefte je: hier zit een boek in?
“Toen ik thuiskwam, ging ik met mijn man en de daktent door Spanje toeren. In de Pyreneeën kwamen we een zeer unheimisch hotel tegen. Ze vertelden ons dat ze in de wintermaanden dicht waren vanwege de sneeuwval. Toen wist ik het: ik ga iets schrijven over een groep die in dit hotel vastzit.”
In Pauws nieuwe thriller Tijgerlelie vertrekt de half Spaanse Lili met haar vriendengroep naar de Pyreneeën om op het afgelegen hotel van haar oom te passen. Op het laatste moment vraagt een huisgenoot zijn oude vriendin Monica mee. Haar aanwezigheid verandert de dynamiek compleet, en Lili valt steeds verder buiten de groep. Op een avond loopt het zo uit de hand dat er een dode valt. Zeventien jaar later gaat Lili op zoek naar antwoorden.
Wanneer Pauw over haar ervaringen bij Expeditie Robinson vertelt, herken je als lezer momenten uit het boek. “Ik heb niemand letterlijk als personage gebruikt en in mijn boek gebeuren hele andere dingen dan op het eiland, maar wel die gekke, kleine momentjes waarvan je denkt: wat gebeurt hier eigenlijk? In groepen gaat het over de ongeschreven regels, positief of negatief. Voldoe je daar niet aan, dan loop je kans uitgesloten te worden.”
Wat zijn de ongeschreven regels van Lili’s vriendengroep?
“Zij zeggen bijvoorbeeld: we zijn relaxed en we maken ons nergens druk om. Daar krijg je meteen wrijving. Het hotel is van Lili’s oom en ze krijgt elke dag haar tante op haar dak of ze alle klusjes al hebben gedaan. Zij kan dus niet mee in de chill-stand, wat haar gelijk apart zet van de rest van de groep.”
“De antagonist Monica is de queen bee: ze wil de macht grijpen. De beste methode om dat te doen is één persoon buiten de groep plaatsen. Dan worden de anderen bang dat hen hetzelfde gebeurt, waardoor ze naar je toe trekken. Je hebt vast ook queen bees meegemaakt, waarvan je denkt: ik vind je niet eens aardig, maar toch betrap ik me erop dat ik mijn best ga doen om bij je in de smaak te vallen. Dat zijn hele onveilige mensen die een soort verdeel-en-heersstrategie toepassen om de macht toe te eigenen.”
Het viel me op dat de mannen geen sterke ruggengraat hebben.
“Dat is in het echte leven vaak ook zo, vind je niet? Ik vind vrouwen vaak sterker en standvastiger dan mannen. Soms zijn ze zo simpel: ze zien een mooie vrouw, raken helemaal overstuur en er komt geen zinnig woord meer uit. Zo gaat dat gewoon.”
Dat zie je in het boek ook gebeuren.
“Ja, maar Monica is meer dan haar schoonheid, ze is ook intelligent. Ze weet precies wat ze iedereen moet geven. Jelle wil fotograaf worden, dus geeft ze aandacht aan zijn foto’s en ze laat Kevin, die een beetje het grappige dikkertje is, zien dat ze weet dat hij ook pijn heeft. Je voelt dat er geen emotie achter zit: ze speelt manipulatief in op mensen hun behoefte om zelf de macht te grijpen.”
Je bent voor dit boek met sociaal psychologen en andere experts in gesprek gegaan. Wat heb je van hen over groepsdynamiek geleerd?
“In het boek heeft niemand in de groep het gevoel dat hij aan het pesten is, en de experts bevestigen dat het vaak zo gaat. De groepsleden denken dat het slachtoffer het zelf heeft verdiend: dan moet ze maar niet dit of dat doen.
We creëren zo een verhaal waarin het gerechtvaardigd is om iemand te pesten. In haar boek Alles over pesten zegt Mieke van Stigt treffend dat het niet door de hoogste boom komt dat de bliksem inslaat, maar dat de onweerswolk vol spanning zit die ergens naartoe moet en daarvoor die ene hoge boom zoekt. Een onveilige groep zoekt een pispaal om die lading in kwijt te kunnen: als iedereen helemaal zichzelf kan zijn, is dat niet nodig.
Je kunt niet zeggen: ik heb niet actief mee gepest, dus het is niet mijn schuld. In een groep is iedereen verantwoordelijk voor de sfeer. Ook jezelf terugtrekken is een actie. Een negatieve, dominante leider krijgt alleen de macht omdat anderen die aan hem geven of niet ingrijpen.”
Philip Huff schreef roman over gewelddadige jeugd: 'Dat je in bed ligt en denkt - hoorde ik nu wat?'
In Kamp Noord valt Pauw als eerste af. Het thuisfront is verbaasd haar zo snel terug te zien. “Mijn man zei: ‘Wat doe jij hier?’ Ik had me heel goed voorbereid en onwijs hard getraind. Mijn vrienden begrepen er ook niets van, want ik ben toch sociaal heel sterk?” Als het eenmaal op televisie is, kijkt ze er enorm tegenop om haar deelname terug te zien. “Ik kreeg bijna een zenuwinzinking, de paniek kwam terug. Toen ik het zag, was ik opgelucht omdat de programmamakers mijn verhaal goed verteld hebben. Als kijker begrijp je dat het om de groepsdynamiek en niet om één persoon gaat.”
Hebben jij en je kampgenoten het later nog besproken?
“Op de eerste persdag was de sfeer nog wat lastig tussen mij en mijn teamgenoten, maar bij de finale uitzending, maanden later, merkte ik opeens dat we er met z’n allen overheen zijn. Toen heb ik met bijna iedereen leuk gepraat. We kunnen er nu allemaal om lachen, en dat doet me goed. Een paar Expeditieleden komen zelfs naar mijn boeklancering, dus het is echt wel goedgekomen. Niet met iedereen, maar met de meesten wel.”
Zou je nog een keer meedoen?
“Eerst dacht ik van wel, maar inmiddels niet meer. Ik hoef niet te bewijzen dat ik leuk ben, daar schiet ik niets mee op. Ik geloof dat ik eroverheen ben.”
In augustus word je vijftig. Je hebt meer dan twintig boeken geschreven, en diverse scripts voor televisie en film. Wat wil je nog graag doen?
“Gisteren zat ik bij mijn vriendin Susan Smit op de bank, en ik zei ineens: ‘Realiseer je wel dat we schrijvers zijn? We did it!‘ Af en toe knijp ik mezelf nog steeds, dat ik dit mag doen. Het is zo bijzonder dat het allemaal is gelukt en lekker loopt. Wat ik verder nog met mijn leven wil, is een avontuur.
Vijftig voelt wel als een omslagpunt. Ik heb zoiets van, kom maar door universum: vertel maar wat mijn rol wordt. De tijd van bewijzen is over, het gaat me nu meer om wat ik te bieden heb aan de wereld. Als ik klaar bent met de boekpromotie, ga ik een cursus permacultuur doen en vrijwilligerswerk bij ecologische boerderijen. Ik houd van dingen verbouwen, en ben dól op ezels. Ik zou er zo graag twee thuis willen hebben. Dat soort fantasieën heb ik nu.”
Tijgerlelie is nu verkrijgbaar. Lees hier alvast een eerste fragment.
Wat als de groep zich tegen je keert? Lees een fragment uit 'Tijgerlelie' van Marion Pauw
