Katja Teunissen wil al jarenlang dolgraag in een hospice werken. Enig probleem: ze is stervensbang voor de dood. Toch besluit ze haar angst te overwinnen en zich aan te melden als zorgvrijwilliger bij hospice Kalorama Bethlehem.
Billen poetsen, bedden verschonen, luisteren naar de verhalen van de bijzondere bewoners: het boeit Katja mateloos.
Ze wil zo graag dood, maar het mag niet. Nog niet. De familie staat achter Els’ wens, haar huisarts inmiddels ook. Nu wacht ze ongeduldig of ook een tweede arts haar euthanasieverzoek goedkeurt. “Als het nog lang duurt, spring ik uit het raam”, verzucht ze.
Dat ze al weken bedlegerig is en haar bed onmogelijk kan verlaten, is ze even vergeten. “Het gaat om mijn leven. Ik ben het en niemand anders die de hele dag pijn heeft en alleen maar naar de muren en het plafond kan koekeloeren. Hoe kan het dat anderen mogen beslissen wanneer ik dood mag en ikzelf niet?”
Ik voel met haar mee. Troostende woorden heb ik niet. “Je belangrijkste taak is er voor de gasten zijn”, is me talloze keren op het hart gedrukt. Hoe doe je dat precies als je iemand ziet lijden die zo graag wil sterven, maar niet mag? Samen zitten we een poosje in stilte. Dan vraagt ze me of ik in de televisiegids kan kijken hoe laat “dat reisprogramma met André van Duin en die vrouw van Heel Holland Bakt” begint. “Dat moet leuk zijn, heb ik gehoord.” Even afleiding voor een uurtje.
Ik kan me voorstellen dat veel artsen worstelen met een euthanasieverzoek. Het leven in een ander uitdoven is geen motivatie om geneeskunde te gaan studeren. Voor Els is het echter de meest liefdevolle handeling die een dokter kan verrichten.
Sinds ik als zorgvrijwilliger werk, is mijn angst voor de dood in slaap gevallen. In het hospice is de dood geen engerd. Natuurlijk zijn er ook gasten die dat betwisten. Zoals Paul, die ontkent dat hij terminaal ziek is. In de huiskamer, waar het personeel en gasten die nog mobiel zijn ‘s ochtend samen koffiedrinken, snoert hij de mond van zijn buurman Guus die over zijn naderende einde praat. “Ik wil daar niks over horen.”
Sommige mensen komen met weerstand binnen en vinden in het hospice het vertrouwen zich over te geven aan hun lot, zoals Carla. Ze vertelt met tranen in haar ogen hoe intens ze geniet van de liefdevolle zorg in het hospice en de rust heeft gevonden om los te laten. “Ik ben niet meer bang. Wat een opluchting. Ik hoef niets te doen. De dood komt vanzelf.” Ontroerd vraag ik of ik haar handen mag vasthouden. “Graag”, antwoordt ze.
De naderende dood opent ook harten. Een pas overleden vriend van me, Erwin, was een man met een vlijmscherpe tong die mensen geregeld van zich afduwde. Met de dood in het vizier brokkelde zijn verdedigingsmuur in rap tempo af. Hij stond volledig open voor de liefde van zijn familie en vrienden, en loste vanuit zijn sterfbed alle strubbelingen op die nog tussen hem en anderen – waaronder drie exen – instonden.
Als ik twee weken later dienst heb, is de kamer van Els ingenomen door een andere gast. In de verplegerspost zie ik de rouwkaart staan. Uiteindelijk is het haar toch gelukt, in eigen regie vertrekken.
'Mensen denken dat achter elke deur iemand aan het sterven is, maar vaak is er nog tijd om te genieten'
Katja Teunissen is journalist. Ze werkt daarnaast op de Radboud Universiteit en woont samen met haar 18-jarige dochter Luca in Nijmegen.
