JoAnna overlijdt in januari 2023 door euthanasie wegens langdurig, ondraaglijk psychisch lijden. Ze vertelde LINDA. over haar keuze. In de Week van de Euthanasie deelt dochter Lathicia (23) hoe zij dit ervaren heeft.
“Wat ik me vooral herinner is hoe vaak ze in de laatste dagen mijn hand vastpakte. Troost bieden, zolang dat nog kon.”
Waarschuwing: dit artikel bevat referenties naar zelfdoding. Heb je behoefte aan een gesprek? Bel dan gratis met 113 via 0800-0113 of maak gebruik van de chat (kan beide anoniem).
JoAnna heeft een moeilijke jeugd: als kind wordt ze geestelijk en lichamelijk mishandeld door haar ouders. Daarna krijgt ze te maken met zware depressies, een gewelddadige relatie en een drugsverslaving. Ze doet een poging uit het leven te stappen, maar realiseert zich dat ze dit haar dochter Lathicia eigenlijk niet wil aandoen. Daarom meldt ze zich aan voor een euthanasietraject, zodat ze haar leven op een humane manier kan beëindigen.
“Natúúrlijk vind ik het niet makkelijk om mijn dochter achter te laten”, zei ze hierover. “Maar als ik doorleef, komt er een punt dat ik mezelf weer iets aandoe en dat zij me gaat vinden. Dat wil ik niet. Ik houd ontzettend veel van haar, daarom doe ik dit.” Uiteindelijk overlijdt JoAnna op 23 januari 2023 om 14.00 uur, terwijl haar dochter haar hand vasthoudt.
Op 23 januari stopt JoAnna bewust met leven: 'Ik kan hier niet blijven, het is te zwaar'
Na JoAnna’s overlijden heeft Lathicia de behoefte om haar eigen kant van het verhaal te delen. Ze ziet weleens negatieve reacties van wildvreemden op haar moeders verhaal voorbijkomen, en die raken haar. “Ik snap heus dat je haar keuze niet helemaal kan begrijpen als je ons allebei niet kent”, aldus Lathicia. “Maar als de persoon van wie jij het meest houdt zó veel pijn heeft, gun je diegene toch rust? En dan gun je mij toch een moment waarop ik bewust afscheid kan nemen, in plaats van dat ik op een ochtend wakker word en mijn moeder ineens ‘weg’ is?”
“Als het online over zelfdoding gaat, zie ik veel comments die sympathiek en inlevend zijn. Maar bij euthanasie lees ik: ‘Wat verschrikkelijk dat zij haar kind zomaar achterlaat.’ Waarom verdwijnt die empathie dan ineens? Waarom zit er zo’n taboe op?”
Lathicia probeert zichzelf te beschermen en leest niet alle comments, maar soms ontkomt ze er niet aan. En dat kan heel pijnlijk zijn, vertelt ze. “Mensen dénken dat ze voor me opkomen, maar realiseren zich niet dat het zien van zo’n botte, ongevraagde mening heel hard kan binnenkomen. Je kent me niet, je kende mama niet en ook het verhaal dat ik nu deel is maar een fractie van de werkelijkheid.”
In de hoop meer openheid te creëren rond psychische ziektes en het euthanasietraject deelt Lathicia hieronder haar eigen verhaal: “Laten we minder bang worden voor situaties die we niet kennen.”
De eerste keer dat JoAnna haar keuze deelt met haar dochter, in 2018, reageert Lathicia boos. “Ik vond het toen heel erg dat ze aan euthanasie dacht”, vertelt ze. “Ik was ontzettend in de war, omdat ik niet doorhad hoe zwaar het leven voor haar was.” Omdat Lathicia het er zo moeilijk mee heeft, besluit JoAnna te stoppen met haar traject. Tot eind 2020, als ze zich een tweede keer aanmeldt.
Deze keer komt JoAnna’s beslissing minder als een verrassing, vertelt Lathicia. “Hoewel ze was gestopt, had ik natuurlijk wel door dat ze niet ineens ‘genezen’ en gelukkig was. Ik maakte me elke dag zorgen om haar. Toen ze haar keuze voor de tweede keer deelde, vond ik dat nog steeds erg moeilijk. Maar we begrepen elkaar veel beter omdat we er meer over praatten. Hoe lastig dat soms ook was; zij vond het verschrikkelijk om mij pijn te doen, ik vond het moeilijk om mijn emoties te delen omdat ik het voor haar niet nóg zwaarder wilde maken. Gelukkig ging dat, met wat hulp van mijn psycholoog, steeds een stukje beter.”
In de ruim twee jaar dat haar moeder in het traject zit, wisselen acceptatie en onbegrip elkaar af bij Lathicia. Het komt in golfbewegingen, vertelt ze. “Het ene moment begreep ik het volledig, het andere moment voelde ik me machteloos. Ik heb geen seconde gedacht: ze zoekt de makkelijkste uitweg, of: ze heeft hier niet goed over nagedacht. Dat nooit. Maar ergens hoop je tevergeefs dat er toch nog iets is wat haar kan helpen. In de basis wil niemand een moeder kwijtraken.”
Haar stem breekt. “Als ik ook maar íets had kunnen doen om haar pijn weg te nemen, had ik dat natuurlijk willen doen”, snikt ze. “Als ik puur vanuit mezelf denk, had ik niets liever gewild dan haar bij me houden. Tegelijkertijd zag ik jarenlang van heel dichtbij dat elke dag voor haar een strijd was. Dat wilde ik óók niet voor mijn moeder. Ik begrijp heel goed dat ze klaar was met een situatie die gewoon niet verbeterde. Ik neem haar niets kwalijk, het is goed zo. En geloof me: aan zo’n traject begin je niet voor de lol. Het is geen easy way out, wat ik mensen soms hoor zeggen.”
Tussen de start van JoAnna’s traject en de euthanasie zit ruim twee jaar tijd, waarin ze niet precies weet wanneer het zal gaan gebeuren. Bij elke verjaar- of feestdag denkt Lathicia dat het misschien de laatste zal zijn, tot eind 2022 bekend wordt dat JoAnna op 23 januari uit het leven zal stappen. “Dan voelt het plotseling als heel snel”, vertelt Lathicia. “Ineens had ik mijn laatste verjaardag met mijn moeder al gehad. Ik besloot daarom te trouwen met mijn man, zodat ze daar nog bij kon zijn. Ze vond het helemaal geweldig, wij ook.”
De maanden daarna spenderen moeder en dochter extra veel tijd met elkaar: wekelijks voor elkaar koken, Harry Potter-filmmarathons houden en tig keer sushi bestellen – hun lievelingseten. “We probeerden niet continu te denken aan het feit dat ze er straks niet meer zou zijn, maar vooral te genieten van elkaars aanwezigheid”, vertelt Lathicia. “Alles heel bewust meemaken. Ze vulde nog zo’n Mam, vertel eens-boekje in, met allerlei vragen over haar jeugd en leven. Maar wat ik me vooral herinner is hoe vaak ze in de laatste dagen mijn hand vastpakte en heel dicht tegen me aan kwam zitten, met haar hoofd op mijn schouder. Troost bieden, zolang dat nog kon.”
In de nacht van 22 op 23 januari slapen ze samen in het bed van haar moeder. ’s Ochtends is JoAnna al vroeg uit de veren om de laatste dingen te regelen, maar Lathicia durft eigenlijk het bed niet uit. “Dan zou het écht beginnen, die laatste dag.”
Ze ontbijten, de woonkamer vult zich daarna gestaag met familie en goede vrienden. De euthanasie vindt plaats op JoAnna’s slaapkamer. Vlak voordat haar moeder naar haar slaapkamer gaat, neemt ze Lathicia nog even apart. “Dat was echt een momentje samen, om nog even ongestoord te praten. Ze heeft heel veel lieve dingen gezegd, me geknuffeld en kusjes gegeven. Ze heeft onze band tot het allerlaatste moment willen versterken en dat betekent veel voor mij.”
Lathicia houdt haar moeders hand vast terwijl die haar laatste adem uitblaast. JoAnna’s einde is vredig, vertelt ze. “Ik zag het aan haar gezicht. Ze had eindelijk rust. En ik ben heel blij dat ik erbij was – ik heb lang getwijfeld of ik dit wel aandurfde. Maar tot de allerlaatste seconde hield ze me vast en was ik bij haar. Dat heeft me echt geholpen in het verwerkingsproces.”
Lathicia realiseert zich dat ze na het delen van haar ervaringen waarschijnlijk weer online commentaar kan verwachten. Maar “dat is dan maar zo”, zegt ze gedecideerd. “Ik wil opkomen voor haar keuze én voor mezelf. Ik kan alleen maar hopen dat mensen daar met respect mee om zullen gaan.”
Denk je aan zelfdoding? 113 is er voor je. Bel dan gratis met een hulpverlener via 0800-0113 of maak gebruik van de chat (kan allebei geheel anoniem).
Dit artikel verscheen eerder op LINDA.nl in mei 2023.
