Liesbeth Rasker (35) runt een Instagram-café waar elke maandag duizenden vrouwen (en een handvol mannen) elkaar advies geven. Speciaal voor LINDA. licht de kroegbaas een gespreksonderwerp toe.
In aflevering 60: ‘Hoe om te gaan met een vriendin met een eetprobleem. Over praten of juist niet? Zij doet het niet en ik zie haar afvallen.’
Trigger warning: dit artikel bevat verhalen over eetstoornissen.
Jaren geleden, toen ik nog studeerde, zat er bij een vak een meisje in de collegezalen die met elke week dat het semester voorbij ging zienderogen dunner werd. Ze zat altijd alleen, ingepakt in dikke truien en grote sjaals, ook als het allang veel te warm was voor die kleding. Ik denk ook dat ze bij mij in de buurt woonde, want ik zag haar geregeld over straat lopen. Met heel dunne beentjes, het leek bijna onmogelijk dat die haar overeind konden houden.
Ik had altijd enorm met haar te doen, maar wist me ook geen raad met wat te zeggen. We kenden elkaar niet, ze maakte nooit oogcontact met iemand, sprintte het lokaal uit zodra het college voorbij was en in de pauzes was ze nergens te bekennen. Bovendien was ik 20, had geen idee hoe dat soort dingen open te breken. Je moet oppassen met op afstand iemand te voorzien van een diagnose, maar in haar geval had ik toch wel het idee dat er meer aan de hand was dan iemand die ‘gewoon’ heel dun was.
Het lijkt me nog veel lastiger als dit over iemand gaat die wel dichtbij je staat. Het is zo gevoelig, je kunt zo snel het verkeerde zeggen waarbij je iemand alleen maar verder van huis brengt, en je weet ook dat dit een proces is van de lange adem, waarbij één gesprekje niet de oplossing is van het hele probleem. Ik ben erg blij dat we hier aandacht aan hebben besteed tijdens Kroegpraat. Misschien had ik, als ik destijds al deze dingen had gelezen, toch een keer contact kunnen leggen met die vroegere studiegenoot. Misschien was alleen even met haar praten over koetjes en kalfjes al beter geweest dan wat er nu gebeurde: iedereen zag het, niemand zei wat.
In Nederland zijn er zo’n 220.000 mensen die lijden aan een eetstoornis, zoals anorexia en boulimia, en 95 procent daarvan is vrouw. Het zijn psychische stoornissen, net als depressie, schizofrenie en posttraumatische stress-stoornis, en van alle psychische stoornissen hebben eetstoornissen het hoogste sterftecijfer. Misschien komt dat doordat maar 1 op de 10 mensen met een eetstoornis zich laat helpen. Het overgrote deel leeft dus onbehandeld voort, wat voor 4 procent van het totale aantal mensen dat aan een eetstoornis lijdt, resulteert in overlijden. Het is dus een nogal serieuze aangelegenheid, eentje die het verdient om heel zorgvuldig mee om te gaan. Ik hoop dat de adviezen van de Kroeg omstanders kunnen helpen, want dat is dus echt nodig.
‘Absoluut blijven praten! Vragen stellen (zonder oordeel), laten weten dat je iemand zíet. Een ED (Eating Disorder) is een manier om emoties niet te voelen en dingen weg te stoppen. Het gaat niet om afvallen, dunner worden of niet-eten. Dat is alleen een middel om niet te hoeven voelen. Er zit dus iets ánders onder. Vraag daarnaar! Vraag hoe het ‘echt met haar gaat’. Luisteren, samenvatten, doorvragen. (Ik heb ook lang een ED gehad na modellenwerk maar met goede therapie nu al jaren helemaal ok!)’
‘Speaking from experience: mijn vriendinnen zijn het gesprek met mij aangegaan dat ze zich zorgen maakten en dat ik hulp nodig heb. Vooral mij een erg veilig gevoel gegeven door begripvol te blijven maar ook de ernst van de situatie te laten inzien en dat het met professionele hulp echt goed komt. Ook heel erg meegedacht met welke stappen zetten en in welke volgorde: huisarts bellen, vriend vertellen, ouders vertellen, meegaan naar huisartsbezoek, follow-up voor behandeling bij kliniek bespreken met mij. Ik heb mij daardoor heel erg gehoord en gezien gevoeld. Bij iedereen spelen er natuurlijk andere oorzaken en factoren, maar waarschijnlijk zal ze zwak en moe zijn en mogelijk veel anxiety hebben. Iemand die dan wat leiding neemt, de stappen voor je neerlegt (niet zozeer de keuzes voor je maakt maar je wel een beetje stuurt) kan heel fijn zijn. Sowieso mensen die naar je omzien en je helpen/begeleiden is altijd fijn in een situatie als deze!’
‘Hier een met een anorexia verleden! Belangrijkste dat je laat merken dat je er voor haar bent. Geen focus op het (niet) eten, maar vooral vragen hoe het echt met haar gaat. Eventueel zeggen dat je je zorgen maakt of ze zich wel goed voelt. Vooral NIET pushen meer te eten, want eten/afvallen/jezelf te dik vinden is vrijwel nooit het probleem, maar slechts de uitingsvorm van andere lastigheden.’
‘Voorzichtig aangeven dat je je zorgen maakt. Niet op de directe manier (“wat heb je gegeten vandaag”), maar ondersteunend. Een ED is vooral eenzaam. Als ze obsessief sport, probeer mee te gaan en zo het ijs wbt gewicht wat te breken. Ohja, en niet uit het oog verliezen dat een ED ook vaak een andere, onderliggende oorzaak heeft/kan hebben. Depressieve gevoelens, onverwerkt trauma… Het feit dat mensen mijn afvallen opmerkten, gaf mij een positief gevoel: eindelijk iets wat ik wel kon. Ga er niet met gestrekt been in over alleen de ED!’
‘Absoluut over praten. Een ED neemt je over, het is een ziekte, die zelfs dodelijk kan zijn. Het is een eenzaam proces. Als de persoon waar het over gaat, het ontkent, kan dat juist een signaal zijn. De ‘ED’ wil namelijk niet ontdekt worden. Dus liegen hoort erbij. Blijf er wel naar vragen en het in de gaten houden. Zorg er juist niet voor dat je afstand gaat nemen van haar – dat wil je ED juist.’
‘Ik heb een vriendin die een ED heeft had. Ik ken haar nu een 1,5 jaar, dus heb haar in de ED-fase niet meegemaakt, maar zie wel welke schade het heeft aangericht. Ze krijgt nu een kindje en het veranderende lichaam is heel lastig voor haar. Ik heb zelf toen ze net zwanger was het gesprek al geopend door te zeggen: mocht je het ergens zwaar krijgen, praat met me. Later is ze zelf het gesprek er weer over begonnen, over de angst voor terugval. Ik heb haar toen aangehoord en heel veel begrip getoond, wat ze heel erg fijn vond. Misschien helpt deze ‘houding’ voor deze Kroegie ook. Benoem zonder oordeel wat je ziet/denkt en houd het gesprek open door aan te geven dat je er (onvoorwaardelijk) bent als de ander behoefte heeft aan een gesprek. En in het gesprek niet te veel in actie-modus, maar vooral in het begrip en gevoel zitten (“Ik snap dat je je zo voelt, dat lijkt me echt heel vervelend. Wat zou je helpen?). Onvoorwaardelijk!!!, want er is al zoveel zelfoordeel.’
‘Vraag hoe het echt met haar gaat. “Ik maak me zorgen om je, zie dat je veel gewicht verliest.”
‘Gelijk eetstoornis benoemen kan hard aankomen (denk aan iemand met een alcoholprobleem, dan zeg je ook niet Yo, ik denk dat je naar de AA moet.) Ik heb zelf een eetstoornis en ik denk dat het voor haar, hoe K. ook, wel fijn is. Ze wordt gezien en dat is vaak waar behoefte aan is. Mocht ze ’toegeven’ biedt hulp aan, samen naar de huisarts. Verwijzing naar eetstoorniskliniek (ursula in leiden is top). Als het zo is kan ze dit niet alleen, het is een ziekte en niet ‘even anders eten’.’
Worstel jij met een eetstoornis en heb je hulp nodig? Neem dan contact op met je huisarts of kijk op psyq.nl/eetstoornis.
'Dingen goed willen doen, is belangrijk, maar mijn god wat kan het je ook in de weg zitten'
Liesbeth is schrijver en podcastmaker (van onder meer ‘De Dienst’ en ‘Dag voor Dag’), en sinds een jaar digitale kroegbaas. Ze woont in Amsterdam met haar poes Disco, was in een vorig leven altijd op reis, en als ze later groot is hoopt ze de helft van het jaar op een Italiaanse heuveltop te wonen.
