Op 23 januari om 14.00 uur stopt JoAnna met leven. Wegens langdurig, ondraaglijk psychisch lijden keurden artsen haar verzoek tot euthanasie goed. ‘Ik word zo blij als ik denk aan het moment waarop ik mijn ogen voor het laatst sluit’.
Aan LINDA. vertelt JoAnna (“straks voor altijd 48”) hoe ze tot deze keuze kwam en wat voor impact het heeft op de laatste fase van haar leven.
Waarschuwing: dit artikel bevat referenties naar mishandeling en zelfmoord. Heb je behoefte aan een gesprek? Bel dan gratis met 113 via 0800-0113 of maak gebruik van de chat (kan beide anoniem).
JoAnna heeft een moeilijke jeugd: als kind wordt ze geestelijk en lichamelijk mishandeld door haar ouders. Op haar tiende heeft ze voor het eerst het gevoel dat ze dood wil en dat gaat eigenlijk nooit meer weg. JoAnna krijgt te maken met zware depressies, met daar bovenop mishandeling door haar partner en een drugsverslaving.
Gecombineerd met de trauma’s uit haar verleden leidt dit tot meerdere pogingen om zichzelf van het leven te beroven. Maar als JoAnna van dichtbij meemaakt wat suïcide met een andere familie doet, besluit ze dat ze dit haar dochter (22) niet kan en wil aandoen. Eind 2020 meldt ze zich daarom aan voor een euthanasietraject, om haar leven op een humane manier te beëindigen.
Bijna twee jaar later – na een wachtlijst en uitvoerig onderzoek – wordt haar verzoek tot euthanasie goedgekeurd. JoAnna mag uit het leven stappen. Met deze beslissing is ze zielsgelukkig, maar met het traject dat eraan vooraf gaat niet. “Deze situatie gun ik niemand”, vertelt ze. “Het is een langdurig en moeilijk proces, zéker als je te maken hebt met psychisch lijden. Als je kanker hebt wordt het sneller geaccepteerd als je uit je lijden verlost wilt worden, maar is iets psychisch de oorzaak? Dan hoor je al snel ‘zet nog maar even door’ of je krijgt er een pil bij.”
“En dan hebben we het nog niet eens over de gigantische wachtlijsten en problemen met de hulpverlening in Nederland. Hele groepen mensen zakken hierdoor alleen maar verder weg in hun problematiek. Ik ook.” De laatste twee jaar heeft JoAnna hierdoor vaak het heft in eigen hand willen nemen. “Mijn ziekte maakt mijn leven echt ondraaglijk. Ik kan het niet aan. Dat zie je misschien niet meteen, maar het overheerst alles.”
Om het taboe op psychische ziekten te doorbreken besluit JoAnna filmpjes te delen op TikTok. Ze gaat regelmatig live en is heel open over haar besluitproces en de emoties die daarbij komen kijken. Daar komen veel reacties op binnen – niet allemaal positief. Met de mensen die zich in haar situatie herkennen gaat ze in gesprek en lieve reacties krijgen een hartje, maar met de hatelijke berichten kan ze niet altijd goed omgaan.
“Dingen als ‘je bent een egoïstisch kreng’ kan ik naast me neerleggen, maar gemene opmerkingen over ‘slecht moederschap’ omdat ik mijn kind ‘zomaar achterlaat’? Die raken me. Heel diep”, vertelt JoAnna, terwijl ze de tranen van haar wang veegt. “Hoe moeilijk is het nou om een ander met respect te behandelen?”
“Natúúrlijk vind ik het niet makkelijk om mijn dochter achter te laten”, vervolgt ze. “Ik hou ontzettend veel van haar, daarom doe ik dit. Als ik doorleef, komt er een punt dat ik mezelf weer iets aandoe en dat zij me gaat vinden. Dat wil ik niet. Ik sta achter mijn keuze, mijn dochter steunt me daarin.”
Op het moment van publicatie heeft JoAnna nog zo’n twee dagen te gaan tot haar euthanasie. Haar ogen beginnen te glimmen als ze erover vertelt: “Al bijna veertig jaar hoop ik elke avond, als ik mijn ogen dichtdoe, dat ze nooit meer open gaan. Elke ochtend was ik teleurgesteld, maar nu weet ik dat het echt gaat gebeuren. Dat maakt me zó blij.”
JoAnna voelt geen angst als ze denkt aan de dood, maar vindt het wel moeilijk dat haar naasten verdriet hebben. “Mijn hele leven heb ik me ongewenst gevoeld, ik heb nooit meegekregen dat ik er mag zijn. En nu vinden mensen het lastig dat ik wegga. Ik plan dus van alles in om afscheid te nemen van iedereen, maar het verandert mijn beslissing niet. Het aardse bestaan is gewoon te zwaar voor me, ik kan hier niet blijven.”
Omdat JoAnna al een aantal maanden weet dat haar euthanasie eraan komt, heeft ze goede voorbereidingen kunnen treffen. Het afgelopen jaar heeft ze zakken vol kleding gedoneerd aan de vrouwenopvang, en ook achter haar lange haar zit een idee. “Ik ga helemaal kaal”, vertelt ze. “Al mijn haar doneer ik aan een stichting die pruiken maakt voor borstkankerpatiënten die weinig geld hebben. Zij krijgen dan een pruik cadeau. Dat vond ik een heel mooi idee.”
Ja, JoAnna is heel blij dat voor haar het einde in zicht is. Maar dat betekent niet dat ze het euthanasietraject wil promoten bij anderen. “Ik gun dit niemand, zelfs mijn ergste vijand niet”, vertelt ze. “Maar door het vertellen van mijn verhaal hoop ik een taboe te doorbreken en mensen te laten inzien hoe ernstig psychische, en dus onzichtbare, ziekten kunnen zijn.”
“In onze maatschappij moet je altijd maar ‘door blijven vechten’, maar waarom? Wanneer ‘mag’ ik zeggen dat het genoeg is? Leef en laat sterven.” En, voegt ze toe: “Behandel elkaar gewoon met respect, óók als iemand tot een keuze komt waar je misschien zelf niet achter kunt staan.”
Zoek je hulp voor jezelf of een ander? Bij deze organisaties kun je terecht
