Rond hun dertigste hebben Jongebloed en haar man nog weinig jonge kinderen om zich heen. Tot haar zus moeder wordt. Haar nichtje – “een goed gelukt, lief baby’tje dat meteen sliep” –  noemt ze ook wel de ‘lokbaby’ die haar kinderwens voor het eerst écht aanwakkert. “Ik had op dat moment een romantisch beeld van het ouderschap en ik verlangde naar iets van mij en mijn man samen. Ik hoopte dat het onze relatie nog sterker zou maken, maar ondertussen had ik geen idee wat het in de dagelijkse praktijk inhield.”

Journalist Lynn Berger: 'Zorg voor kinderen, ouderen en huishouden is óók werk'Lees ook

Kinderwens

Na enkele pogingen begint de twijfel. Twee keer belandt Jongebloed met een buitenbaarmoederlijke zwangerschap in het ziekenhuis. De laatste keer moet het embryo dat op de verkeerde plek groeit met een chemokuur vernietigd worden. Haar kinderwens ebt vervolgens langzaam weg, maar niet uit angst, zegt ze. “Bij mijn man was dat wel aan de hand, zeker na de eerste zwangerschap. Hij dacht toen echt: ‘Jantine gaat dood’ en laten we dat dus maar even niet meer doen. Ik heb dat gevoel nooit gehad, zeker niet toen duidelijk werd dat ivf voor ons een goede, kansrijke manier zou zijn.”

Wanneer begon voor jou de twijfel?
“We moesten na die tweede zwangerschap best lang wachten voordat we het opnieuw konden proberen. In die periode dacht ik er voor het eerst écht over na wat het zou betekenen moeder te zijn. Om mij heen was inmiddels een ware babyboom begonnen. Ik had nu dus wel meerdere voorbeelden, en zag dat het je zeker in de eerste jaren helemaal kan overnemen. Je tijd wordt opgeslokt, je vrijheid ingeperkt. Ik realiseerde me dat ik naast het verlangen naar een kind ook moest stilstaan bij wat het moederschap voor mijn leven betekent.

Ik ben wel eens doodvermoeid, of chagrijnig omdat ik mijn autonomie verlies. Bij dat deel van het ouderschap kan ik me iets bij voorstellen. De liefde die je ervoor terug krijgt, is abstracter. In die periode vielen er voor mij ook allerlei zaken samen. We trokken door Afrika, en zo’n reis hadden we niet eerder gemaakt. Konden we dat over vijf jaar, als we misschien ouders zouden zijn, nog steeds doen? Ook las ik met Moederschap van Sheila Heti voor het eerst het verhaal van een vrouw die bewust voor het niet-moederschap kiest.”

Als je besluit de keuze voor wel of geen kinderen serieus te gaan onderzoeken, neem je een ‘kinderwenscoach’ in de arm. Zij vraagt of je misschien wel vader zou willen worden.
“Ik weet nog dat ze die vraag stelde en dat ik meteen dacht: ja. En dat is natuurlijk gek, omdat ik al zo lang twijfel of ik moeder wil worden. Maar ik zie mezelf wel voor me als de man van een vrouw die heel graag moeder wil zijn. Je komt uit je werk, speelt een uurtje met de kinderen en brengt ze dan naar bed. Dat vind ik een heel overzichtelijke vorm van ouderschap.”

Een vader in een traditioneler rolpatroon, dus.
“Ik denk dat ik of te vroeg, of juist te laat geboren ben. Ik had een man in de jaren vijftig moeten zijn óf over vijftig jaar geboren moet worden als de emancipatie helemaal voltooid is.”

Een pijnlijke realisatie vind ik dat, die blootlegt dat het moederschap en vaderschap nog steeds niet bepaald gelijkwaardig zijn.
“In heteroseksuele relaties vaak niet, nee. Mijn zus wordt door school altijd als eerste gebeld als er iets met de kinderen is, terwijl ze evenveel werkt als haar man en hij zelfs flexibeler is. En dat is geen klein, anekdotisch voorbeeld. We denken nog steeds dat de vrouw in de wieg is gelegd om moeder te worden en dat de vader daar een beetje achteraan hobbelt.”

Vrouwen zijn de afgelopen decennia veel meer buitenshuis gaan werken, daar is een enorme emancipatie aan de gang. Maar ondertussen moeten we er nog steeds aan wennen dat mannen even goed kunnen zorgen. Los daarvan is het natuurlijk wel zo dat je als vrouw nu eenmaal zwanger wordt, baart en misschien wel borstvoeding geeft. In de eerste fase ben je daardoor altijd intensiever bij het kind betrokken. Daar ontkom je niet aan.”

'Moederen' verandert het brein, en dat geldt ook voor zorgende mannenLees ook

Moederschap

Eerst schrijf je dat het je makkelijker lijkt geen kinderen te willen dan wel. Vervolgens verander je weer van mening. Hoe denk je er nu over?
“Maatschappelijk gezien is het makkelijker om moeder te worden. Dan hoef je de vragen die je anders krijgt niet meer te beantwoorden. Als ik tijd bespaar door geen kind opvoeden, wat moet ik de wereld dan schenken? Ik heb die vraag best wel als een last ervaren. Als kinderloze vrouw mag je zogenaamd geen doorsnee kabbelend leven leiden, heb ik de indruk. Dat zul je altijd moeten verantwoorden.

Anderzijds denk ik dat het voor een individueel leven ook weer makkelijker kan zijn om geen kinderen te krijgen. Het scheelt je een hoop slapeloze nachten, kopzorgen, angsten en geld.”

Wat je ook kiest, je zult waarschijnlijk altijd een beetje aan het andere pad blijven denken.
“Ik begon het boek te schrijven in de ijdele hoop dat ik zou eindigen met een rotsvaste ja of nee. Het inzicht dat er misschien geen ultieme juiste keuze voor mij bestaat, kwam best laat. Toen dat er eenmaal was, voelde dat bevrijdend, omdat dit betekent dat het niet zoveel uitmaakt wat ik kies.

Als ik moeder word, moet ik de momenten van rouw of verdriet om het leven dat ik niet heb geleefd, omarmen. Maar als ik kinderloos blijf ook. Ik denk dat de keuze zo moeilijk blijft omdat die twee levens voor mij zo gelijkwaardig voelen. Allebei heel rijk, en soms heel ingewikkeld.”

Er is geen foute keuze.
“In het begin was ik heel bang dat ik spijt zou krijgen van de verkeerde keuze. Nu geloof ik dat dit te voorkomen is. Op mijn 33ste verjaardag werd ik echt verdrietig wakker, omdat ik dacht: ‘Ik heb geen plan, en ik probeer dat een beetje weg te moffelen en te negeren.’ Als je het maar een beetje laat gebeuren of zonder nadenken een kind krijgt, denk ik dat je eerder spijt krijgt. Nu ik zoveel onderzoek heb gedaan en alles heb durven voelen, kan ik me dat niet meer voorstellen. Ik kan altijd tegen mezelf zeggen: ‘Ik heb het serieus genomen en besloten wat me op dat moment het beste leek.'”

Sommige mensen zullen eerder denken: wat doe je jezelf aan? 
“Ik ben journalist geworden omdat ik houd van onderzoeken. Dit is dus ook wat bij mij past, dit is mijn manier om grip te krijgen. Ik ben meestal eigenlijk geen twijfelaar, maar de keuze voor moederschap is lastig omdat je het nooit meer ongedaan kan maken. Bij kinderloosheid is het weer het verstrijken van de tijd de factor die die keuze uiteindelijk definitief maakt.

Er zit daarom ook een groot verschil in hoe ik en mijn man hierover nadenken. Het is biologisch gezien een feit dat het voor mij als vrouw allemaal acuter is. Natuurlijk, zijn spermakwaliteit wordt slechter, maar in theorie zou hij ook op zijn zestigste nog iemand kunnen bezwangeren.

Als het aan hem lag, hadden we het onderwerp nog tien jaar op de plank kunnen zetten, maar nadat ik 33 was geworden, dacht ik: wacht even, dit doen we nu al drie jaar. Ik moet het weer op de agenda zetten, omdat ik niet wil dat ik straks 40 ben en er dan tien jaar niet aan heb gedacht. Soms was dat wel frustrerend, omdat hij dat niet altijd even goed doorhad. Inmiddels wel natuurlijk.”

Je schrijft ook dat jullie het op een geven moment lastig vonden om naar elkaar uit te spreken wanneer de kinderwens weer oplaaide.
“Mensen hebben de neiging om zichzelf en elkaar een consistent verhaal te vertellen. Voor mijn gevoel wandelde ik dan al een halfjaar richting een ‘nee’ en dan zag ik ineens een kindje lopen dat me raakte. Het was moeilijk om elkaar over die momenten te vertellen, omdat het ook fijn is om met elkaar één pad te bewandelen. Dat verbond ons, hield ons bij elkaar. Als ik zou vertellen dat ik toch meer verlangde naar een kind, zou dat ons misschien uit elkaar drijven. Andersom was hij daar ook bang voor.” 

Als het boek uitkomt, kun je erop wachten dat iemand ‘wat als een toekomstig kind dit moet lezen?’ begint te mopperen.
“Dat heb ik me ook wel afgevraagd: ‘Mag ik jou nog krijgen als ik ook zo over je getwijfeld heb?’ Totdat ik realiseerde dat het dan juist mag. Het betekent dat mijn verhaal van twijfel eindigt bij een overtuigde ja, en dat je dus supergewenst bent.”

Soms wil ik een kind van Jantine Jongebloed is nu verkrijgbaar. 

Joost Kadijk: 'Mannen lijden (net zoals vrouwen) enorm wanneer ze ongewenst kinderloos zijnLees ook