In het voorwoord van je nieuwe boek De wijsheid van de heks blik je terug op je jeugd: ‘Terwijl ik door mijn puberteit raasde, ervaarde mijn moeder de eerste perikelen van de overgang. Dat zorgde voor de nodige emotionele botsingen, maar ook voor verwantschap. Allebei maakten we ons klaar om te veranderen.’ Dat is je analyse achteraf? Of voelde je dat als puber al?
“Ja, ik kon dat heel goed duiden. Met mijn moeder kon ik als enige praten over heel veel onderwerpen: we lazen toen dezelfde boeken over new age, boeddhisme en hindoeïsme. Misschien dat ze me daarom vaak als iets volwassener heeft gezien dan ik eigenlijk was. Ze liet me gerust op mijn achttiende naar Parijs verhuizen om daar te werken als modelletje voordat ik ging studeren. Ik zou er niet aan moeten denken bij mijn dochter – over een paar jaar bedoel ik; ze is pas elf. Maar tegen mijn moeder hoefde ik me dus zeker niet af te zetten: ze schatte me hoger in dan ik was. Niettemin wilde ik het natuurlijk allemaal anders doen dan zij het had gedaan, maar als je ouder wordt ontdek je tot je eigen ergernis dat je belachelijk veel op je moeder lijkt.”

Je haalt in je nieuwe boek Sigrid Kaag aan, die door Geert Wilders een heks werd genoemd. Net als Hilary Clinton door Trump, en net als Angela Merkel ‘Oberhexe’ werd genoemd. Is heks inmiddels ook een geuzennaam geworden?
“Ja. De term ‘heks’ is helemaal vergiftigd, door de grootste christelijke lastercampagne ooit. Door de katholieke kerk, tijdens de heksenvervolgingen. Maar als je verder teruggaat in de tijd betekent het woord juist iets moois. En ik wil dat scheldwoord graag terugpakken, en het als een kroon op mijn hoofd zetten, om er zo weer iets goéds van te maken. Ik vind het ook gewoon een heerlijk stoutmoedig en feministisch woord; het prikkelt. Niet voor niets is in sprookjes de heks altijd alleen, zonder man, en ze rooit het prima in haar eentje. Het is altijd een machtige alleenstaande vrouw.”

‘Als het aan mij ligt groei ik langzaam uit tot een onaangepaste, excentrieke oude vrouw met kaftans en grote kettingen die ongevraagd wijze raad uitdeelt,’ schrijf je. Ben je op weg?
“Ik ben heel goed op weg. Vriendinnen van me komen soms hier op de sofa liggen, overdrachtelijk gesproken dan. Ik kan het nooit nalaten om advies te geven; ik betrap mezelf geregeld op orakelen – haha! Ik vind ouder wel iets fijns: alsof je steeds meer lagen afpelt en steeds meer jezelf wordt. Je durft ook luidruchtiger te worden in je stellingnames. Vroeger was ik veel plooibaarder en inschikkelijker, nu durf ik te denken: sorry hoor, hier ben ik te oud voor.”

Je hebt de U-versie van jezelf al omarmd?
“Oeh, dat is nog een stapje te ver, hoor. Hopelijk voel ik aan als een oudere zus en niet als een U op afstand.”

Een deel van de spirituele beweging is, zeker sinds corona en hun weerstand tegen onder meer de vaccinaties, terechtgekomen in de hoek van Forum voor Democratie. Is dat een merkwaardige constatering voor jou, als onderdeel van die beweging?
“Allereerst dit: al twintig jaar word ik door de spirituele gemeenschap als te kritisch en te nuchter gezien, en door de maatschappij als te zweverig.’ Lachend: ‘Ik begeef me dus in een mooi midden. Maar ja, ik maak me zeker zorgen over een klein deel, want dat is het, van de spirituele gemeenschap, dat heel gemakkelijk informatie omarmt die afkomstig is van twijfelachtige partijen met een fascistische ideologie en ondemocratische waarden. Dat ‘mainstream media’ sowieso afwijst, maar vage websites serieus neemt. Ik wil ook een systeemomslag, om de ecologische crisis, het steeds grotere verschil tussen arm en rijk en vele andere enorme problemen op te lossen. Daarvoor moet iets veranderen aan het hyperkapitalisme dat nu leidend is. Maar niet iedereen die die machtsbolwerken en instituten aanvalt, heeft zélf het beste voor met de wereld. Een klein deel van de spirituele gemeenschap is daar niet kritisch genoeg op, dat deel denkt: ah, jij bent ook tegen die bolwerken, dan ben jij mijn bondgenoot. Maar zo is het niet. En je hebt een verantwoordelijkheid als social media-gebruiker om niet verdere verwarring, ondermijning en wantrouwen de wereld in te sturen. Ik vind het ook geen goed idee om je helemaal af te wenden van de politiek, het onderwijs, de wetenschap en de rechtspraak. Natuurlijk kan er van alles verbeterd worden, maar zonder dat zijn we verloren.”

Je hebt jaren modellenwerk gedaan. De wereld is nogal veranderd sindsdien, net als onze kijk op bijvoorbeeld grensoverschrijdend gedrag. Als je nu terugdenkt aan die tijd, lijkt die zich dan af te spelen in een andere wereld?
“Oh, ja! Ik weet nog wel dat ik in Parijs soms door andere modellen werd gewaarschuwd voor bepaalde fotografen, met wie je niet alleen op locatie moest zijn. En als ik dan vroeg of het bureau dat wel wist, werd het als vanzelfsprekend beschouwd dat het bureau daar niks aan deed. Want wij waren vervangbaar, en de fotograaf zorgde voor werk – dat idee. Ik heb mezelf weleens het vege lijf moeten redden uit situaties, maar echt opkomen voor mezelf deed ik niet; ik zorgde er gewoon voor dat ik nooit meer alleen was met zo’n vent. Het gevoel was vooral, ook bij mij, dat ik zélf voor mijn eigen veiligheid moest zorgen.”

Is dat veranderd? Stel, jouw dochter zou model worden…
“Wat ik haar sterk zou afraden.”

Maar stél. Zou zij, en zouden meiden van haar generatie, daar anders mee omgaan? Zouden zij het niét als hun éigen verantwoordelijk beschouwen, maar zich uitspreken over dat gedrag?
“Absoluut. Zelfs mijn zoon van acht heeft het al op school over dit soort dingen, ook naar aanleiding van The Voice en berichten daarover op het Jeugdjournaal. Ze worden veel zelfbewuster opgevoed, en zich bewust van het feit dat er gehoor is als je hulp vraagt of je ergens over uitspreekt. In mijn tijd was het idee meer: dan had je op dat moment maar niet in je eentje op die plek moeten zijn. De oorzaak werd gezien in jouw domme keuzes. Mijn kinderen worden veel bewuster gemaakt van het feit dat niemand het recht heeft om aan je lichaam te komen, of dwingend te zijn, waar of wanneer dat ook is. Dat je ergens toe gedwongen voelen altijd een rode vlag is. Ik ben heel bij dat dat zo aan het veranderen is.”

Je laatste roman De Heks van Limbricht wordt verfilmd, door regisseur Pieter Kuijpers. Er zijn grofweg twee manieren om daarmee om te gaan: je met alles bemoeien van het script tot de casting, of het eerste resultaat zien op de première. In welke richting beweeg jij meer?
“Ik vind een script schrijven echt een ander vak dan een roman schrijven, en ik heb zoveel vertrouwen in hem, dat ik graag het in zijn handen laat. Hij begrijpt alle verhaallijnen in het boek helemaal, en iedereen moet doen waar hij het beste in is. Meedenken doe ik wel graag, natuurlijk.”

Je was ooit zangeres, en wel in JKP Project, een soort antwoord op 2 Unlimited. Ze hadden twee singles in 1996: If You Like Ta, en Came Ta Party. In welke ben jij te horen?
“Haha! In allebei. Ik zong altijd graag, in achtergrondkoortjes en in de studio. Ik vond dit wel een avontuur, maar zag het vooral als spielerei. Ik heb er ook nooit een rooie cent mee verdiend, want zakelijk was ik er natuurlijk totaal ingestonken. We waren wel nog een keer Alarmschijf, maar toen lag de cd niet op tijd in de winkel, dus we hadden veel airplay, maar niemand kon de muziek kopen.” Lachend: “Van boven werd kennelijk van alle kanten geroepen: Susan, dit is niet jouw pad, ga in vredesnaam iets anders doen.”

Foto: Bob Bronshoff