Een verslaving? Dat was een ver-van-mijn-bed-show voor journalist Doortje Smithuijsen (30). Maar na het schrijven van haar boek over digitale verslavingen is ze eruit: iedereen vertoont wel eens verslaafd gedrag. Óók zijzelf.
Ze vertelt aan LINDA.nl over het boek ‘Iedereen verslaafd?’ dat 22 september verschijnt.
Verslaafd óf niet verslaafd: dat waren de hokjes waarin Smithuijsen mensen indeelde voordat ze begon met schrijven. Verschillende experts en verslaafden brachten haar tot een ander inzicht: een verslaving is een virus waarmee iedereen wel eens besmet raakt.
“Dit boek is voor iedereen die denkt dat-ie niet verslaafd is”, vertelt Smithuijsen. “En dat zijn heel veel mensen.” Nu hoeven al die mensen heus niet massaal hun schermtijd te limiteren. “Integendeel”, benadrukt ze. “Het is écht niet erg om verslaafd gedrag te vertonen. Sterker nog, ik denk dat het juist goed is dat bij jezelf te herkennen.”
“Het gaat er niet om hoeveel je iets doet, maar wáárom”, legt Smithuijsen uit. “Prima als je wel eens vijf uur achter elkaar Netflix kijkt, omdat je daar toevallig zin in hebt. Maar als je structureel bingewatcht, omdat je depressief bent en daar niet over kan praten dan wordt het ingewikkelder.” In dat geval leren je hersenen met stress of angst omgaan door te vluchten in series of films. Zodra die gevoelens opborrelen, grijp je opnieuw naar de Netflix-app.
Verslaving als vluchtgedrag dus. “Het is een manier om met situaties of gevoelens te “dealen” waarmee je eigenlijk moeilijk om kunt gaan”, vertelt Smithuijsen. “Ontdek daarom de fundamenten ónder je gedrag. En grijp in zodra je merkt dat je iets onderdrukt of ergens voor vlucht.”
Juist door het schrijven van dit boek is Smithuijsen fel tegenstander van de digitale detox als remedie tegen sociale media verslavingen. Zo’n detox legt de verantwoordelijkheid bij het individu, terwijl de samenleving hier volgens Smithuijsen juist verantwoordelijkheid moet nemen. “In plaats van streng zijn voor onszelf, moeten we de situaties verbeteren die onze afleiding veroorzaken.”
Van de stijgende energieprijzen tot de krappe woningmarkt en het vluchtelingenvraagstuk: met de landelijke crises van het moment zijn er redenen genoeg om te vluchten en verslaafd gedrag te vertonen. “Om ons heen zijn steeds meer verslavende producten die ons kortstondig afleiden van die status quo.”
Funda is een voorbeeld van zo’n verslavend product. Ongeveer een jaar geleden raakte Smithuijsen er verslaafd aan. “Iedereen zat op dat moment te huilen om de woningmarkt. Ik had dat ook. In reactie daarop ging ik constant zoeken naar huizen op Funda.”
Waarom zoeken naar huizen op het moment dat er juist zo’n gebrek aan is? Het antwoord is simpel: controle. “Funda geeft je het idee dat je controle op de crisis hebt”, legt Smithuijsen uit.
Controle, dat is hetgeen waar het eigenlijk bij alle moderne verslavingen om draait. Vanuit dat idee verschilt een pornoverslaving nauwelijks van een Twitterverslaving, zegt Smithuijsen. “Porno associeren mensen met urenlang masturberen, terwijl het veel meer draait om het hebben van controle en het vinden van dat ene perfecte filmpje. Dat is bij Twitter net zo: mensen blijven zoeken tot ze de perfecte tweet hebben gevonden.
Een opvallend detail daarbij is dat verschillende verslavingen er op een MRI-scan min of meer hetzelfde uitzien. In de hersenen lichten tijdens het gebruiken ongeveer dezelfde gebieden op.
Het ingewikkelde aan moderne verslavingen is dat het volgens Smithuijnsen vaak wordt gepresenteerd als iets succesvols. “Gewoonten die wij zien als succesvol hebben app-producenten omgevormd tot een verslavend product.” Zo kunnen apps die sportprestaties bijhouden een hardloopverslaving in de hand werken. “Dat lijkt onschuldig, maar ook succesvolle dingen zijn verslavend. Juist ook omdat het niet wordt afgekeurd, maar toegejuicht.”
Nadat Smithuijsen concludeerde dat zij, net als ieder ander, verslaafd gedrag vertoont, is ze zich niet heel anders gaan gedragen. “Dat is ook niet mijn doel. Het is belangrijk dat je jezelf vergeeft. Ikzelf zit meer op mijn telefoon als ik me gestresst voel. Zo werkt dat nu eenmaal.” Volgens haar heeft het geen zin je hier schuldig over te voelen. “Voor een groot deel ben je zelf niet verantwoordelijk voor de situaties die je angst en stress bezorgen. Dus waarom zou je je altijd verantwoordelijk voelen voor de manieren waarop je die gevoelens zelf oplost?”
Wel denkt zij dat het goed is met andere mensen te praten over je gedrag. Hoewel digitale apparaten ons in een eigen, digitale bubbel sturen, raadt Smithuijsen aan dat te doorbreken. “Door er met anderen over te praten, voelt het minder als jouw eigen probleem. Het is juist waardevol voor onze relaties om dit met elkaar te delen.”
Journalist Doortje Smithuijsen schrijft sinds 2015 over digitalisering en sociale media. 22 september verschijnt haar nieuwe boek Iedereen verslaafd?
Hierdoor zijn wij zoveel spiritueler dan de generaties voor ons
