Op 11 juli 2022 werd Conny (57), de moeder van Gerdy (33) en Miranda (37), vermoord door haar man. Ze had aangegeven te willen scheiden, hij kon daar niet mee leven.
Op de Dag tegen Geweld tegen Vrouwen delen Gerdy en Miranda het verhaal van hun moeder met LINDA., om het bewustzijn over femicide – want zo heet dit – te vergroten.
Miranda en Gerdy hebben een hechte band met beide ouders, maar zéker met hun moeder. “Ze was zo warm en lief. Kwamen we thuis van vakantie, stonden er bloemen op tafel en de koelkast vol lekkers. Ze was ontzettend zorgzaam, je hoefde maar te bellen en ze zat al in de auto”,grinnikt Miranda. “Daar moesten we ook weleens om lachen. Echt álles deed ze voor ‘haar meisjes’, hoe ze ons altijd noemde. Ze was zo trots.”
Regelmatig gaat het drietal met elkaar op stap of een weekendje weg. Dat blijft zo, ook als Conny de relatie met hun vader beëindigt en een nieuwe liefde ontmoet. In 2006 trouwt ze met hem. Gerdy: “Ik kon heel goed met hem overweg, net als mijn zus. Het was een gezellige man, ook hij stond altijd voor ons klaar. We zagen hem als een soort tweede vader.”
Dat hij in staat zou zijn hun moeder te vermoorden, komt geen seconde in hen op. Achteraf gezien zijn er wel momenten waarop dingen niet lekker lijken te lopen, maar dat zorgt bij Miranda en Gerdy niet voor rode vlaggen. “Het ging dan bijvoorbeeld om ruzies of discussies waar hij dan altijd de bovenhand in had, dingen die in elke relatie wel eens voorkomen”, licht Miranda toe.
“Daarom denken we dat onze moeder ons nooit het achterste van haar tong heeft laten zien. Ze wist dat ook wij een heel goede band met hem hadden en wilde ons waarschijnlijk niet belasten met mindere kanten. Pas in de laatste weken van haar leven liet ze doorschemeren dat ze bang voor hem was.”
Dat komt omdat Conny heeft aangegeven dat ze wil scheiden. Dit nieuws valt niet goed bij haar man, die in het dagelijks leven flink afhankelijk van haar is. Voor zaken als koken, wassen, boodschappen en andere dagelijkse basisbehoeften vertrouwt hij volledig op Conny. “En dat terwijl hij een succesvolle zakenman was, intelligent ook”, vertelt Miranda. “We hebben hem door de jaren zo vaak uitgelegd hoe hij bepaalde dingen kon doen, maar het zat er niet in.”
Miranda, Gerdy en Conny in 2018:
Conny gaat in een vakantiehuisje wonen en besluit de locatie geheim te houden voor haar man, omdat ze niet wil dat hij langskomt. Ze vertelt haar dochters dan ook dat ze bang voor hem is, zij proberen hun moeder op haar gemak te stellen. Gerdy: “We hebben dat proberen te sussen, puur omdat we ons écht niet konden voorstellen dat hij haar iets aan zou doen. We konden haar angsten niet plaatsen, het klonk niet als hem.”
Hoe dichterbij de scheiding komt, hoe meer Miranda en Gerdy een kentering in het gedrag van hun stiefvader zien. Miranda: “Hij was heel erg aan het aantrekken en wegduwen, de hele tijd. Het ene moment was mijn moeder de schuldige die een bom had gelegd onder hun relatie, het andere moment was ze zijn grote liefde en smeekte hij haar terug te komen. Daarnaast zei hij dingen als ‘ik niet gelukkig, jij niet gelukkig’ en liet weten dat als zij echt weg zou gaan, het leven voor hem niet meer zou hoeven.”
Familiedrama? Partnerdoding? Nee, noem het femicide: 'De rest is te verhullend'
Dit alarmeert Gerdy en Miranda, en zorgt ervoor dat ze het niet langer prettig vinden als hun moeder nog alleen langs haar oude huis gaat om spullen op te halen. Ze raden het haar af, maar Conny laat de adviezen links liggen: “Ze wilde wél naar het huis, zodat ze er ook een beetje afscheid van kon nemen. Het voelde voor haar als een veilige plek, zolang ze er maar alleen was.”
Voordat Conny op maandag 11 juli naar haar oude huis vertrekt, dubbelcheckt ze daarom bij haar man of ze alleen zal zijn. Als ze een ‘ja’ terugkrijgt, gaat ze die kant op. De ‘ja’ blijkt een opzettelijke leugen. Vlak na aankomst wordt ze door hem vermoord, kort daarna berooft hij zichzelf van het leven.
“We weten dat het opzettelijk was omdat hij heel strategisch te werk is gegaan”, vertelt Miranda. “Hij had een aantal spullen ingeslagen en heeft de dagen voorafgaand aan de moord bij ons gecheckt wanneer we aan het werk zouden zijn. Dat hij het zo gedetailleerd heeft uitgedacht en uitgevoerd, is gewoon niet te bevatten.
Toch besloot ik niet bij de pakken neer te gaan zitten”, vervolgt ze. “Hij heeft mijn moeders leven kapotgemaakt, het onze ook, maar ik wilde hem toch laten zien dat hij mij niet klein zou krijgen. Mijn moeder was een sterke vrouw, ik denk dat Gerdy en ik dat van haar geërfd hebben: het verlangen om door te gaan.” “Natuurlijk zijn er momenten waarop we ons bed niet uit willen”, voegt Gerdy toe. “Er zijn zat dagen geweest waarop we ontzettend boos waren, maar dat mag er ook gewoon zijn.”
Zowel Gerdy als Miranda hebben maandenlang geen idee dat hun moeder slachtoffer is geworden van femicide – het doden van een vrouw omdat ze vrouw is. Ze kennen de term eigenlijk niet eens, tot ze gewezen worden op de gelijknamige documentaire. Miranda schrikt als ze ‘m ziet.
“Het was bizar om te zien dat de situatie van mijn moeder niet op zichzelf stond, maar precies in een patroon paste. Er is eerst sprake van psychisch of fysiek geweld, de vrouw wil weg, de man is gekrenkt, bedenkt een moordplan… Er zijn gewoon ‘vaste’ fases die bij heel veel verschillende gevallen van femicide terug te vinden zijn. Dat was voor ons een eye-opener. Een heel confronterende, dat wel.”
Roza's zus werd vermoord omdat ze wilde scheiden: 'Haar koffer lag klaar op bed'
Daarom besluiten de zussen nu het verhaal van hun moeder breder te delen. Ze hopen op meer bewustwording rond femicide, in de hoop dat het belletjes doet rinkelen bij vrouwen in soortgelijke relaties. “Zodat zij zelf de fases van femicide op tijd leren herkennen, zodat ze aan de bel kunnen trekken. Maar ook zeker voor hun omgeving”, aldus Miranda. “Het zou helpen als mensen zich realiseren dat wat je zíet van een relatie, niet altijd de werkelijkheid is. Er kan veel meer achter schuilgaan. Komt iemand naar je toe met zorgen of angsten? Wimpel het niet af, maar neem haar serieus.”
De Britse Jane Monckton Smith is expert op het gebied van huiselijk geweld, stalking en partnermoord. Zij ontdekte dat huiselijk geweld en femicide vaak hetzelfde patroon volgen, in acht fases van ontmoeting tot (fatale) escalatie. Het gaat van negatieve uitlatingen over exen, naar te hard van stapel lopen en dwingende controle over iemand uitoefenen.
Als er dan iets heftigs gebeurt, zoals een ernstige ruzie of relatiebreuk, kan dat een trigger zijn om de controle nóg verder te versterken, wat dan weer kan leiden tot verdere escalatie en eerste gedachtes over geweld of moord. Gerdy: “Dat zag je bij onze moeder terug toen hij zei ‘ik niet gelukkig, jij niet gelukkig’. Hij raakte voor zijn gevoel alles kwijt, dus wilde haar ook iets afnemen. Dat is echt een heel belangrijk kenmerk.”
Daarna volgen vaak concretere moordplannen en de femicide zelf. Het woord voelt misschien als een ver-van-mijn-bed-show, dat gevoel herkent Miranda ook. “Ik dacht dat het alleen voorkwam in bepaalde culturen of grote steden. Maar waar je woont en hoe je leeft maken precies niets uit: het kan elke vrouw overkomen. Daarom moeten we het hierover blijven hebben.”
Advies nodig? Bel Veilig Thuis via 0800-2000 (24/7, dit kan anoniem), of meld je bij safewomen.nl of slachtofferwijzer.nl. Ben je zelf in acuut gevaar? Bel dan altijd 112.
Partnermoord is volgens hoogleraar de voorspelbaarste vorm van moord: 'Nabestaanden herkennen de tijdlijn'
