Elsbeth (61) verliest in 2017 haar dochter Sara (17) aan suïcide. Nu maakt ze zich via haar stichting hard voor het eerder bespreekbaar maken van emoties en gevoelens.
“Het lijkt tegenwoordig wel alsof jongeren steeds banger zijn om zichzelf te zijn, uit angst buitenspel gezet te worden. Dat moet anders.”
Tijdens haar middelbare schooltijd krijgt Sara te maken met suïcidale gedachten. Via de huisarts en een traject bij een psycholoog belandt ze bij de crisisdienst van de GGZ. Na verloop van tijd geeft de psychiater in een gesprek aan dat hij niet zeker kan zeggen dat Sara zichzelf niets zal aandoen. Ze wordt opgenomen op een gesloten afdeling, maar ook dat heeft geen effect: Sara sluit zich af en de relatie met haar ouders raakt gespannen.
“Er was geen onderliggend conflict, maar ze wilde een tijd lang niet met ons in gesprek. Wél met haar begeleiders”, vertelt Elsbeth. “Dat die opname nodig was, was voor haar natuurlijk ook confronterend. Ik denk dat ze zich schaamde en niet ‘anders’ wilde zijn, dat ze het daarom moeilijker vond om ons toe te laten tot haar échte gedachten. Ze wilde niet meer leven, maar tegelijkertijd ons daar niet verder mee belasten.”
Voor de opname wisten Elsbeth en haar man Frans wel dat het niet goed ging met hun dochter, maar de ernst van de situatie was hen aanvankelijk niet duidelijk. Sara deelde haar doodsgedachten lange tijd niet. “We wisten altijd al dat ze een heel gevoelig meisje was, dat ze hevige emoties kon voelen. Daar kon ze zich ook wel eens voor schamen, vertelde ze me. Ook als kind al”, vervolgt Elsbeth. “Flinke pieken in vreugde en verdriet hebben we altijd al gezien bij haar, maar dat ze zó gevangen zat in haar eigen lijf? Nee, dat niet. Daar sprak ze niet over, maar dat schreef ze bijvoorbeeld wel op in haar dagboeken, weten we nu.”
“Als puber is het natuurlijk niet gek dat je misschien niet álles met je ouders wilt delen. Ze had last van een paar fysieke klachten, waaronder hyperventilatie, vermoeidheid en plotseling vallen, daarbij kreeg ze hulp. Sara heeft ook wel eens een klachtenlijst moeten invullen: bij ‘depressieve gevoelens’ vulde ze overal nulletjes in, ‘nooit last van’. Als moeder voelde dat toen als opluchting, maar als psycholoog had er een belletje af moeten gaan: is dit geen sociaal wenselijk gedrag? Verbergt ze iets?”
Eigenlijk begint Sara pas op haar zestiende écht te praten. Als ze op haar zeventiende zelfstandig gaat wonen, komt ook het gesprek met haar ouders weer op gang. Maar na een paar maanden blijkt dat Sara haar besluit feitelijk al heeft genomen: ze wil niet meer leven. Elsbeth: “Had ze maar veel eerder gepraat, met wie dan ook. Het had niet eens met ons gehoeven, als ze maar een ventieltje op haar gevoelens had gezet.”
Elsbeth en Frans weten dat hun dochter niet meer wil leven, maar willen wel met haar in gesprek blijven over opties. Ze maken een compromis: het is klaar met de opnames en Sara mag zich aanmelden voor een euthanasietraject. Tegelijkertijd blijft ze wel in gesprek met psychisch hulpverleners en krijgt ze snelwerkende medicatie. Een soort tweesporenbeleid, dus. “Je zoekt hoop, als ouders zijnde. En zolang je met haar in gesprek bent, is er hoop. We wilden handelen uit medeleven, maar ook kijken of er tóch iets mogelijk was voor haar.”
Dit blijkt niet zo te zijn. Als Sara een weekend bij haar ouders doorbrengt, gaat ze die zondagavond op tijd naar bed. De kat neemt ze met zich mee. Die avond vinden ze haar niet in haar slaapkamer, maar op zolder. “We wisten natuurlijk dat er een risico bestond, maar we hadden geen idee dat het díe dag zou gebeuren”, vertelt Elsbeth. “We zagen het toen niet aankomen. Tegelijkertijd heeft Sara ons ontzettend liefdevol achtergelaten. Ze had voor de eerste de beste trein kunnen kiezen, maar dat deed ze niet. Ze heeft het voor ons goed voorbereid.”
Zo verzamelde Sara brieven van familieleden die ze voor haar zeventiende verjaardag vroeg, en vond ik die in een map met een briefje: ‘Ik hoop dat jullie hier troost uit halen’. Ook stuurde Sara een aantal naasten en behandelaars nog een bloem na haar dood. Het raakt Elsbeth, tranen wellen op als ze erover spreekt. “Twee rozen, met een kaartje eraan: ‘Nog een klein berichtje van mij, omdat ik heel veel van jullie houd’. Het doet me pijn dat ze dit in eenzaamheid heeft moeten regelen, maar uit de actie zelf komt zoveel liefde naar voren. Vaak denken mensen bij suïcide aan paniek en politie voor de deur. Maar Sara is waardig gestorven en heeft ons goed willen achterlaten. Dat helpt ons met helen.”
Met de online training ‘Vraag maar’ geeft 113 mensen tips om met jongeren te leren praten over suïcide, en de organisatie geeft daarnaast ook real life trainingen op scholen en aan gemeentes, politieteams en maatschappelijk werkers. Elsbeth geeft deze training regelmatig, vertelt ze. “Ik vind het erg belangrijk werk en doe het graag, maar soms vind ik het ook lastig. Suïcidepreventie bevindt zich echt aan het einde van de tunnel. Liever zou ik veel eerder al iets betekenen voor een ander.”
Daarom zet ze zich met Stichting Saarisnietgek in om kinderen tussen de tien en twaalf jaar oud duidelijk te maken dat verschillende emoties en gevoelens helemaal oké zijn, en dat je daarover mag praten. “We maakten het magazine Saarisnietgek voor kinderen, leerkrachten, ouders en jeugdprofessionals. In de klas kan het als een soort werkboek gebruikt worden”, vertelt Elsbeth. Op een laagdrempelige manier wil ze tieners leren dat iedereen er mag zijn, en dat je twijfels en angsten mag delen.
“En dan gaat het dus niet om psychische stoornissen, maar alledaagse vormen van verdriet of angst. Maar ook blijdschap en veerkracht. Delen helpt, het kan voorkomen dat het draakje in je hoofd een heel grote draak wordt. Het lijkt tegenwoordig sowieso wel alsof jongeren steeds banger zijn om zichzelf te zijn. Ze willen bij de groep horen en niet buitenspel staan. Dus hoe vroeger kinderen een tegengeluid meekrijgen, hoe beter.”
LINDA.meiden maakte een dossier over suïcide – je leest het hier. Daarnaast vertellen drie moeders in LINDA.232 hoe ze hun kinderen verloren na pesterijen: ‘Haar looks werden haar fataal’.
Worstel je met suïcidale gedachten of maak je je zorgen om iemand anders? Praat er dan over. Bel 113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en 7 dagen per week bereikbaar.
Zó ga je met iemand het gesprek aan over zelfdoding: 'Wees direct'
