Acties van verzetshelden in de Tweede Wereldoorlog horen we nog regelmatig. Maar over Nederlanders die ‘fout’ waren tijdens de oorlog, lezen we vrijwel nooit. Eline Jongsma (42) doorbreekt daarom met haar documentaire een taboe. Haar overgrootvader zat bij de NSB.
Met haar man Kel O’Neill maakte Eline voor Herinneringscentrum Kamp Westerbork de Instagram-documentaire His Name is My Name (@hisnamemyname).
Terloops, tijdens een etentje met haar vader, kwam Eline erachter dat haar overgrootvader lid was van de NSB. “Mijn overgrootvader was Gerrit Jongsma. Hij was tijdens de Tweede Wereldoorlog burgemeester in Krommenie en dus ook lid van de NSB”, vertelt Eline aan LINDA.nl. “Hij heeft in zijn rol als NSB’er Joodse families verraden waarvan zeker één familie gedood is. In het dorp stond hij bekend als agressief en werd hij gekke Gerrit genoemd.”
Eline had een tijd nodig om het nieuws, dat haar vader tussen neus en lippen door vertelde, te verwerken. “Het was vervreemdend en ik had moeite om het te plaatsen.”
In Eline’s familie werd nooit veel gepraat. “Aan mijn vaders kant heerste altijd een houding van ‘over het verleden praten we niet’. Daarmee ben ik ook opgegroeid, dus heel vreemd was het nou ook weer niet dat ik er niks over wist.” Maar Eline trok zich het verleden van haar familie wel aan. “Ik had ergens een schuldgevoel. Ik draag toch dezelfde naam.”
'De Schrik van Roden' vertelt verhaal van oud-NSB'er: 'Wanneer ben je een slecht mens?'
Vanuit haar creatieve geest – Eline is schrijver en filmmaker – besloot ze samen met haar man een documentaire te maken over haar overgrootvader. “Ik ben in de archieven gedoken en kwam erachter wat Gerrit nog meer had gedaan. Ik las honderden getuigenissen over hem en hoe vreselijk hij is geweest. Dat was een heel verdrietige periode.” Maar ook een periode van verwerking voor Eline. “Er kwam een punt tijdens dat proces dat ik er vanuit mijn werk als documentairemaker naar ging kijken. Dan creëer je afstand. Dat heeft mij echt geholpen.”
Alle informatie die ze kon vinden over haar overgrootvader verwerkte ze in de Instagram-documentaire His Name is My Name. “Het zijn korte fragmenten van een paar minuten. Er zitten veel grafische elementen in elk stukje film en de inhoud is verweven met herinneringen en met wat er speelt in de huidige tijd.”
Eline heeft er bewust voor gekozen om de documentaire in een Instagram-vorm te gieten. “Op social media is altijd alles zo perfect. Er wordt nooit gepraat over wat niet mooi is. Door het op Instagram te plaatsen, wil ik ook mensen confronteren dat niet alles mooi is in het leven. En dat ook dáárover gepraat mag worden.”
Voor Eline is het project nog niet afgelopen. “Het maakt veel los. Ik krijg veel berichten van mensen die ook een familielid hebben dat fout was in de oorlog. Ze willen dan hun verhaal aan mij kwijt, maar durven dat niet goed met de buitenwereld te delen.” Mede om die reden wil Eline haar documentaire verder uitbreiden. Hoe precies, dat wil ze nog even voor zich houden.
Ontwerper schetst persoonlijke verhalen uit Tweede Wereldoorlog met 75 maquettes
