Bram Bakker neemt afscheid als psychiater. De laatste jaren ontdekte hij dat hij zijn moeilijke jeugd in zijn (werkende) leven nog steeds bij zich draagt. ‘Ik wil geen verstoppertje meer spelen met mijn tekortkomingen.’
“Als ik tegen patiënten zeg dat kwetsbaarheid hun kracht is, moet ik dat ook tegen mezelf zeggen”, vertelt Bakker in een interview met LINDA.nl.
Na jarenlange overpeinzingen is Bram Bakker (58) sinds eind september geen psychiater meer. Hij verlengde zijn accreditatie niet, en is nu alleen nog basisarts. De dag zelf is in stilte gepasseerd, zegt hij. Slechts van één collega kreeg hij een reactie. “Ik sprak hem toevallig, en hij reageerde heel aardig terwijl ik dacht dat hij niet zo aardig was. Verder bleef het oorverdovend stil.”
Al jaren voelt Bakker zich een eenling binnen zijn beroepsgroep. De ex-psychiater staat bekend om zijn kritische houding tegenover zijn vak, wat hem door collega’s niet altijd in dank werd afgenomen. Zo sprak hij zich onder andere uit tegen het veelvuldig voorschrijven van pillen. “Ik vind het niet erg om omstreden te zijn – dat betekent dat je iets aankaart dat gevoelig ligt.”
Wel is hij de rol van criticaster beu. “Ik richtte mijn kritiek nooit op personen – altijd op protocollen en principes. Maar als de boodschap je niet bevalt dan dood je de boodschapper.” Het gebrek aan steun stak vooral wanneer hij voor het vak in de bres sprong. “Ik heb in psychiatrisch Nederland op de kaart gezet dat mensen met psychische klachten moeten bewegen. Van psychologen kreeg ik genoeg veren in mijn bips. Maar de beroepsgroep waar ik bij wilde horen, behandelde me als melaatse.”
In zijn nieuwe boek Gevoelsarm kijkt Bakker op persoonlijke wijze terug op zijn twintigjarige loopbaan als psychiater. De mens achter de arts moet zich volgens hem juist niet verstoppen in de behandelkamer. “Ik ben opgeleid met het idee van professionele distantie: dat het er niet toe doet wie je als mens bent als je aan het werk bent. Maar dat heb ik nooit geloofd.”
Enkele jaren geleden leek Bakker een burn-out te hebben, maar zijn cerebellum – het deel van de hersenen wat in verband wordt gebracht met evenwicht – bleek verstoord. “Toen ik vervolgens zelf bij een arts zat, miste ik het persoonlijke. Het ging over symptomen en niet over wat deze ziekte bijvoorbeeld met mij en mijn kinderen deed.”
Inmiddels is hij weer hersteld, maar de hersenziekte laat wel emotionele sporen achter. Verstopte herinneringen aan zijn eenzame jeugd kwamen weer naar boven. “Dertig jaar lang heb ik eroverheen geleefd, maar dat gebrek aan liefde draag ik nog steeds bij me.”
Bram Bakker en Erik de Vlieger beginnen burn-out kliniek
Patiënt en behandelaar verschillen niet zoveel van elkaar, realiseerde Bakker zich steeds meer. “Als ik de persoon tegenover me een patiënt noem, moet ik erkennen dat ik zelf ook een patiënt ben want ik worstel met dezelfde vragen. Maar die kwetsbaarheid is juist een kracht.”
Zaterdag vertelde hij in NRC dat hij als tiener slachtoffer werd van seksueel misbruik. “Ik denk dat het als patiënt troostrijk kan zijn als je iemand tegenover je hebt zitten die dat ook heeft meegemaakt. Als je op het verhaal van de patiënt vaart én je eigen verhaal daar tegenaan durft te houden, word je een bondgenoot. Daar komen mensen voor: ze willen gezien en gehoord worden.”
Bakker vindt dan ook dat hij op gelijke hoogte staat met zijn patiënten. Al jaren geeft hij hun zijn 06-nummer. “Ik heb er geen slechte ervaringen mee, al ga ook ik zuchten als ik dertig appjes op een dag krijg. Maar als ik zeg dat ik iemand ga helpen, zet ik me daar volledig voor in.”
Een gevalletje Florence Nightingale-syndroom, zegt hij zelf. “Ik heb een overdreven behoefte om aardig gevonden te worden. Als ik anderen help, ben ik een goed mens.”
Deze persoonlijke aanpak zorgt ook voor kritiek. In 2005 gaf het Tuchtcollege Bakker een waarschuwing voor twee gevallen waarin hij zijn grenzen niet had bewaakt; patiënten kregen teveel toegang tot zijn privéleven, was het oordeel. En wanneer hij zich in de media uitliet over bekende Nederlanders die verslaafd of depressief waren, kon hij op harde woorden van collega’s rekenen.
“Ik heb de regels van de beroepsgroep nooit geschonden”, zegt hij over dat laatste. “Het is denk ik een kwestie van smaak. Ik deel mijn kennis graag zo laagdrempelig mogelijk. Als ik via een bekende Nederlander iets kan vertellen over burn-outs, dan doe ik dat. De mensen in de spreekkamer kijken nu eenmaal Shownieuws, en lezen geen opiniestukken in NRC.”
Het veelvoud aan regels en procedures is uiteindelijk de belangrijkste reden dat Bakker de psychiatrie verlaat. “Door zorgverzekeraars, classificatiesystemen en wachtlijsten is het vak waarin we zijn opgeleid uitgehold. Je bent de dokter die diagnoses stelt en de recepten schrijft. Ik vind psychotherapie het leukste van het vak, maar dat is bijna ons terrein niet meer.”
“Het verdriet dat ik voel past bij een rouwproces. Als je partner tien jaar lang voor kanker is behandeld en eraan bezwijkt, ga je hem of haar missen. Tegelijkertijd is het een opluchting dat het lijden voorbij is.” Bakker blijft wel hulpverlener. “Ik wil het medische achterlaten, en me op de ontwikkeling van individuen richten. Daar probeer ik nog de juiste vorm voor te vinden.”
Bakker laat de behoefte aan erkenning van zijn collega’s voor wat het is. Zelf heeft hij het “PR-technisch” tenslotte ook niet altijd handig aangepakt, weet hij. “Ik heb mezelf geïsoleerd binnen de beroepsgroep en soms was ik te gevleid door alle media-aandacht. Ik deed wat ik vond dat ik moest doen, maar als dit afscheid gedwongen is, heb ik dat ook aan mezelf te danken.”
‘Gevoelsarm: een psychiater verlaat zijn vak’ is nu verkrijgbaar.
Hierom komt die winterdip volgens psychiater Bram Bakker al in november
