Meisjes die in de gesloten jeugdzorg zitten, worden onder druk gezet om anticonceptie te nemen. Niet alleen wordt anticonceptie opgelegd bij binnenkomst van de instelling, maar het wordt ook als voorwaarde gesteld om op verlof te mogen.
Dat meldt het onderzoeksjournalistieke platform Pointer van KRO-NCRV. LINDA.nl spreekt erover met Peer van der Helm. Hij is lector residentiële jeugdzorg bij de Hogeschool Leiden en hoogleraar zorg & onderwijs bij de Universiteit van Amsterdam.
Vlak na het interview belt Peer van der Helm weer op. Hij is net gebeld door een meisje uit de gesloten jeugdzorg dat door haar voogd wordt gedwongen de prikpil te nemen. “Zij raakte in december al per ongeluk zwanger. Haar voogd wil nu een einde maken aan dat soort dingen. Ze vertelde dat ze best de pil wil slikken, zij beseft ook wel dat het niet weer moet gebeuren. Maar hij wil dat ze echt aan de prikpil gaat. Ik heb haar gezegd dat hij haar niet mag dwingen.”
Want nee: wat er aan het licht is gekomen in de gesloten jeugdzorg, mag niet. Gedwongen anticonceptie is verboden, legt Van der Helm uit. “Juridisch gezien mag dit niet, dat blijkt uit twee belangrijke artikelen uit de Grondwet én een internationale EU-wet over mensenrechten, die de Grondwet weer overstijgt. Ook de Artsenfederatie KNMG zegt: moet je niet doen. Op moreel-ethisch vlak moet je dit ook niet willen. Als ze toch zwanger raken, moeten we die meisjes goed begeleiden.”
Rechter kan kwetsbare vrouwen verplichten tot anticonceptie: 'Een sensationele doorbraak'
“De meisjes die in de jeugdzorg belanden, hebben bijna allemaal een geschiedenis van seksueel overschrijdend gedrag en misbruik. Dus op psychologisch vlak moet je anticonceptie ook niet willen verplichten, daar doe je alleen maar kwaad mee. Het sleutelwoord van hun verleden is machteloosheid over hun eigen lichaam dat is misbruikt, wat vaak leidt tot een posttraumatische stressstoornis. En het gebeurt toch, omdat werknemers in de jeugdzorg denken dat ze kunnen doen wat ze willen – er is toch toestemming van de gedragsdeskundige? – en geen tijd hebben om erover na te denken. Ze snappen niet wat voor lading zo’n verplichtstelling kan hebben. Het doel heiligt de middelen, maar dat geldt hier niet.”
En dat terwijl de meiden in zo’n instelling vaak helemaal geen kind willen, stelt Van der Helm. “Zo zag ik eens een meisje in een instelling dat wél graag een kind wilde. Ze liep echt wrijvend over haar buik rond, zo graag wilde ze het. We hebben toen een robotbaby voor haar gevonden die echt poept, plast en krijst. Dan mocht ze eens oefenen. Nou, na een halve dag lag het ding al kapot gegooid in de hoek. Ze hoefde toch niet meer zo nodig.”
“En dat is ook de manier: verplicht anticonceptie niet, maar ga het gesprek aan op basis van gelijkwaardigheid en empathie. Dreig niet met het intrekken van het verlof”, legt Van der Helm uit. “Je moet uitzoeken waarom zo’n meisje graag een kind wil en uitleggen wat voor gevolgen onbeschermde sex kan hebben – zo ook vervelende soa’s. Dat werkt. En heel soms niet, natuurlijk. Maar dan ga je het gesprek aan over de zwangerschap en leg je uit dat hun baby al voor de geboorte onder toezicht wordt gesteld door jeugdzorg. Vaak willen ze dan toch de morning-afterpil. Maar dat is niet het doel. Het doel is om samen met elkaar in gesprek te kunnen. Kijk bijvoorbeeld maar naar het programma Vier Handen Op Eén Buik.”
Van der Helm pleit er daarnaast voor dat de gesloten jeugdzorg, waarin deze problemen vaak voorvallen, op de schop gaat. “We hebben achteraf een hele grote fout gemaakt met het bouwen van gesloten instellingen”, geeft hij toe. “Uit onderzoeken is gebleken dat jongeren die de gesloten jeugdzorg ingaan, met even veel problemen er weer uitgaan. Jongeren die te maken hebben gehad met seksueel geweld, komen er zelfs slechter en depressiever uit.”
“Ik heb geen toverstafje dat ervoor zal zorgen dat de problemen van deze meisjes ineens zijn opgelost. Maar ik pleit wel voor kleine woonvormen voor hen, met een normale school en geen isoleercellen. Alles zo gewoon als mogelijk. Je kunt jonge vrouwen niet de autonomie over hun eigen lichaam afpakken. Dat mag niemand, dat is ze al vaak genoeg overkomen.”
Redacteur Anna Neeltje stopte met de anticonceptiepil: 'Ik zit lekkerder in mijn vel'
