Velen zijn ermee opgegroeid: de fopspeen. Het stuk troost dat baby’s over de hele wereld gelukkig maakt, is bij verantwoord gebruik niet gevaarlijk, maar wel schadelijk. Wanneer en hoe neem je er afscheid van?
Preverbaal logopedist Maaske Treurniet vertelt LINDA. wat je moet weten over de ’tut’.
Van zuigen op vingers of aan de borst tot sabbelen op een stuk honing, hout of ivoor: al eeuwen gebruiken mensen verschillende technieken om baby’s te kalmeren. De oorsprong van de moderne speen is onduidelijk, het doel blijft hetzelfde: een baby kalmeren of troosten door middel van zuigen.
“Zuigen past bij de natuurlijke behoefte en ontwikkelingsfase van een baby”, legt Treurniet uit. “Een baby zuigt aan de borst of fles, maar als de maag eenmaal vol zit, kan de zuigdrang er nog steeds zijn en dat werkt kalmerend.”
Een fopspeen kan helpen bij het reguleren van emoties en het verminderen van stress, en werkt pijnstillend bij krampjes of pijn. Ook wijst Treurniet op een Australisch onderzoek dat aantoont dat premature baby’s dankzij de speen eerder worden ontslagen uit het ziekenhuis, omdat ze daardoor sneller leren drinken en hun ademhaling en hartslag eerder stabiliseert.
Speenkoorden mogelijk onveilig: NVWA onderzoekt kans op stikken in kralen of verwurging
De oorzaak van wiegendood is nog steeds onbekend. Wel zou de fopspeen volgens onderzoekers van het Health System van University of Virginia de kans op wiegendood verminderen. Treurniet: “Tachtig procent van de kinderen laat de fopspeen uit de mond vallen tijdens het slapen, vaak al binnen vijftien minuten. De onderzoekers vermoeden dat de alertheid van het kinderen tijdelijk toeneemt als ze de fopspeen verliezen.”
Ook zou een baby door een speen eerder geneigd zijn door de mond te ademen als dat tijdelijk niet door de neus kan en vermindert dit de kans op slaapapneu of asfyxie. Bovendien kan het van invloed zijn op de slaappositie. “Een kind ligt minder snel met de neus en mond op het matras, omdat de speen dan in het gezicht drukt. Daardoor ligt het kind sneller op de rug of met het hoofd opzij.”
Ondanks deze bevindingen staat het nog niet vast dat een fopspeen ook daadwerkelijk tegen de wiegendood beschermt, benadrukt Treurniet. Daarvoor moet eerst meer onderzoek gedaan worden. “Ook is het niet duidelijk of de fopspeen beschermt tegen wiegendood op het moment dat die in de mond zit, of dat het gebruik van een fopspeen overall beschermt.” Wel geeft Treurniet aan dat borstvoeding geven net zo goed beschermt tegen wiegendood, omdat kinderen zo nu en dan wakker worden om weer een paar slokjes te drinken.
Hoewel de fopsteen voordelen heeft, vindt Treurniet dat we ook niet moeten overdrijven. “Ik ben niet tegen fopspenen en benoem graag de voordelen, maar het is wel echt voor baby’s. Kinderen moeten er zo snel mogelijk weer vanaf.”
Er zijn namelijk ook nadelen, ook als baby’s nog geen tanden hebben. Dankzij de lichte druk van de tong tegen het gehemelte, groeit de bovenkaak van baby’s normaliter mooi in de breedte. Een speen in de mond zorgt ervoor dat de tong niet tegen het gehemelte kan duwen. Met als gevolg een te smalle bovenkaak, en tanden en kiezen die op latere leeftijd niet passen en scheef staan.
Ontroostbare huilbaby? Met de 5S-methode krijg je je kind (hopelijk) weer stil
Ook leert een baby met een speen zichzelf aan om voorwaarts te slikken, waarbij de tong tegen de tanden duwt en een overbeet ontstaat. Bij sommige kinderen van drie jaar is zelfs een open beet te zien: “Een gat tussen de tanden waar de speen zit of heeft gezeten. Gelukkig trekt zo’n open beet meestal terug naar de juiste stand, maar die verkeerde slik of lage tongligging blijven vaak langer in stand.”
Treurniet benadrukt ook het belang van hygiëne vanwege de kans op spruw. “De speen moet écht regelmatig grondig gereinigd worden. Er kan namelijk candida (spruw) op de speen zitten. Wees alert en zorg ervoor dat je de speen met enige regelmaat onder de kraan houdt, in de vaatwasser stopt en uitkookt.”
Treurniet adviseert om tussen de drie en zes maanden het gebruik van de speen af te bouwen. “Vanaf dat moment neemt de zuigbehoefte af. Een speen in de mond is dan meer een gewoonte en geen natuurlijk behoefte. En we weten: een gewoonte is moeilijk af te leren.”
Ze moedigt ouders aan om geleidelijk af te bouwen, omdat kinderen er baat bij hebben als ze overstuur zijn of bij het inslapen. “Maar geef de speen steeds minder en niet altijd overdag. Als je baby huilt, probeer dan eerst een andere manier om hem te troosten. En geef een leuk speeltje die ze in hun mond kunnen stoppen, want kinderen bijten en sabbelen graag op dingen.”
Wanneer het juiste moment is om de speen definitief vaarwel te zeggen, verschilt per kind. “Als logopedist heb ik hem het liefst voor de tweede verjaardag eruit. Alleen snappen kinderen van één jaar het niet goed, dus daarom zeg ik: doe de speen al weg voor de eerste verjaardag. En als dat niet lukt: met drie jaar moet die écht weg zijn.”
Er bestaat niet één manier voor het afleren en afscheid nemen, dus ga op zoek naar een manier die bij het kind past. “Jonge kinderen hebben een enorme fantasie, dus verzin iets wat aansluit op de belevingswereld van het kind. Bereid je kind er langzaam op voor, neem de tijd en wees creatief. Dat is niet altijd leuk, maar wel belangrijk en geen zorgen: je kind is de speen algauw weer vergeten.”
Van aan een ballon knopen tot verkopen: 10 x zo kwam jullie kroost van de speen af
