Klimaatverandering gaat sneller dan ooit en dat komt door de mens, blijkt uit het nieuwe rapport van de Verenigde Naties. Maar zelfs voor de zeespiegel is het nog niet te laat, zegt klimaatonderzoeker Aimée Slangen.
Als de Nederlandse hoofdauteur van het artikel over de zeespiegel, schreef ze mee aan het klimaatrapport dat maar liefst 14.000 (!) onderzoeken citeert.
Het VN-rapport vat eens in de zes à acht jaar de staat van het klimaat samen. Anno 2021 zijn de conclusies niet mals. De mens is de motor achter een klimaatverandering die sneller gaat dan ooit. Van de hevige overstromingen in Limburg en de rest van Europa tot de extreme hitte in de Verenigde Staten: onderzoekers kunnen het inmiddels koppelen aan de opwarming van de aarde. En dat extreme weer zal alleen maar toenemen.
Klinkt deprimerend, maar als het rapport ons iets leert, dan is het dat we zeker niet hulpeloos hoeven toekijken, zegt Slangen, zeespiegel-onderzoeker bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). “Hoe erg het gaat worden, hangt af van onszelf”, legt ze uit. “Als we ons écht inzetten om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, kunnen we zelfs de opwarming van de aarde tot 1,5 graad nog voorkomen.”
VN over klimaatverandering: 'Wereld staat aan rand van de afgrond'
In de stijging van de zeespiegel komen twee belangrijke klimaatprocessen – het opwarmen van de oceanen en het smelten van de gletsjers van Antarctica en Groenland – samen. “De zeespiegel is zo de thermometer voor het klimaat”, legt Slangen uit. En het water stijgt sneller dan ooit. In 2018 lag de zeespiegel 20 centimeter hoger dan 117 jaar geleden. En tussen 2006 en 2018 groeide deze drie keer sneller dan tussen 1901 en 1971.
De zeespiegel is voor Nederland heel relevant, omdat een heel groot gedeelte van ons land er nu al onder ligt. Nederland is daardoor als een soort “lege badkuip”, zegt Slangen. De randen zijn de dijken langs de kust, en wij wonen op de dalende bodem van die badkuip. “En het water van buitenaf komt steeds dichterbij de rand te staan. Hoe hoger het zeewater staat, hoe groter de kans dat het bij een fikse storm over de rand kiepert.”
De zeespiegelstijging waar we nu al mee te maken hebben, is voor de komende eeuwen of millennia onomkeerbaar. En als we zo doorgaan, zitten we in het jaar 2100 op een jaarlijkse stijging van 12 millimeter, zegt Slangen. Dat betekent dat het water steeds dichter op die rand van de badkuip staat, en dat we bij storm meer risico lopen op extreem hoogwater bij de kust.
Maar toch is er ook goed nieuws, zegt de optimistische onderzoeker. “We kunnen het vertragen door de uitstoot van broeikasgassen flink terug te dringen. We zitten nu op een stijging van rond de 4 millimeter per jaar, en daar zouden we kunnen blijven.” Iedere millimeter minder, zorgt voor minder risico op extreem hoogwater. “Als we op een stijging van een halve meter blijven hangen, kan de huidige kustverdediging nog een hoop voor ons doen.”
Maar Nederland blijft “een lastige plek” om te wonen, zegt ze. Of het hier onder de zeespiegel altijd veilig blijft, hangt af van de maatregelen die we nu nemen. “En dat is ook een politieke vraag, want je vertrekt natuurlijk niet zomaar. Wat ik wel kan zeggen, is dat de snelheid eruit moet. Door de uitstoot terug te dringen, kopen we tijd om na te denken over wat we als land gaan doen als die zeespiegel uiteindelijk echt heel hoog wordt.”
Het doel van het rapport is dat het door regeringen wordt gebruikt, zegt Slangen. “Wij geven de getallen, en laten zien: je kunt die kant op, of die kant op. Het is vervolgens aan de politiek om maatregelen te nemen.” Maar eigenlijk hebben overheden geen vrije keuze, zegt Slangen. “Door mee te werken, hebben ze gezegd: we staan achter deze wetenschap. En daardoor hebben ze ook zichzelf klem gezet. Nu moeten ze wel aan de bak.”
Alles wat je als burger zelf doet, is volgens Slangen mooi meegenomen. “We moeten het toch met z’n allen doen. Maar de grote klappen kunnen alleen komen van grote bedrijven en vanuit overheden. Want daar zit nu eenmaal de grootste uitstoot.” Het is vooral belangrijk dat landen niet op elkaar gaan wachten, zegt ze. “Iedereen moet meewerken – anders komen we er niet.”
Klimaatrapport: steeds meer weersextremen, zeespiegelstijging onomkeerbaar
