Plot ‘When They See Us’

When They See Us draait om de onterechte veroordeling van vijf zwarte jongeren in het voorjaar van 1989, voor de verkrachting van een witte hardloopster in Central Park, New York. Een waargebeurd verhaal: pas in 2002 kwam aan het licht dat zij onschuldig waren. Tegen die tijd hadden vier van de vijf hun (jarenlange) gevangenisstraf achter de rug; één van hen zat nog vast. Het vijftal klaagde de stad New York vervolgens aan voor onrechtmatige veroordeling. In 2014 ontvingen ze daarvoor een schadevergoeding.

Neerleggen functie

De serie, van regisseur Ava DuVernay – onder meer bekend van de film Selma –  bestaat uit vier afleveringen. Vier afleveringen die niet alleen vol lof worden ontvangen, maar ook aantoonbare gevolgen hebben. Zo stapte Elizabeth Lederer -hoogleraar aan Columbia Law School en degene die de tieners veroordeelde – uit haar functie naar aanleiding van de miniserie. Die bracht namelijk aan het licht dat zij destijds al twijfels had over de schuld van de jongens.

Nieuwe gevolgen

Ook auteur Linda Fairstein kan beamen dat de Netflix-serie een behoorlijke maatschappelijke force teweegbrengt. Zij was in 1989 hoofd van de afdeling zedenmisdrijven en daarmee de baas van Elizabeth Lederer. Onlangs werd ze na twintig jaar ontslagen door haar uitgever en legde ze zelf haar functie als bestuurder bij enkele organisaties neer. Dat de veroordeling onterecht was is al zeventien jaar bekend, maar de Netflix-serie en zonder twijfel de populariteit ervan (en bijbehorende stroom aan mediaberichten), leiden tot consequenties die de zaak zélf niet had.

Nuance

Een belangrijke kanttekening is dat DuVernay’s serie niet bepaald genuanceerd is. Ze laat, volgens de Volkskrant, ‘geen ruimte voor een aanvankelijke tunnelvisie bij de politie en justitie, of andere onbedoelde fouten’. In een opiniestuk dat Linda Fairstein zelf schreef voor The Wall Street Journal stelt zij dat When They See Us zich nogal wat vrijheden permitteert. Op andere vlakken is de regisseur echter subtieler. Zo worden de politieagenten in de reeks nergens expliciet als racistisch bestempeld, terwijl ze er stuk voor stuk van overtuigd lijken te zijn dat hun vijf verdachten het wel gedaan móeten hebben. Ook al lijkt het bewijsmateriaal allesbehalve sluitend.

Schrijnend

Dat maakt de serie er alleen maar sterker op: als kijker snap je dat er van alles niet in de haak is en dat persoonlijke denkbeelden een cruciale rol spelen, zonder dat dat je wordt voorgekauwd. Minder schrijnend wordt When They See Us, ondanks het ontbreken van dit soort expliciete oordelen, er niet van. Het verhaal an sich en het ijzersterke acteerwerk roepen meer op dan alleen verdriet – het is regelmatig misselijkmakend hoe de aanklagers en agenten te werk gaan.

Lees ook
Hoogleraar Columbia Law School stapt op vanwege Netflix-serie ‘When They See Us’

Belangrijk

Of het aandeel van Fairstein overeenkomt met de werkelijkheid, is in feite niet van belang voor de maatschappelijke relevantie van de serie. Feit blijft dat vijf zwarte jongeren ten onrechte zijn veroordeeld, op basis van aannames van witte mensen – of dat nou volledig met, of deels zonder Fairsteins bemoeienis is gegaan. Daarmee is de miniserie een zeer waardevolle toevoeging aan recente films en series die racisme in de maatschappij aan de kaak stellen, zoals Us van Jordan Peele en The Hate U Give van George Tillman Jr.