Iedereen in Rusland kent Pavlik Morozov. Het dertienjarige jongetje dat in 1932 zijn eigen vader aangaf bij de politie als ‘Vijand van de Sovjet Staat’. Vader kreeg de doodstraf en even later vermoordden familieleden uit wraak Pavlik en zijn broertje.
Toen werd Pavlik een held; een jongen die het geloof in het communisme belangrijker vond dan zijn eigen familie. Er verschenen diverse boeken, speelfilms en en zelfs een opera over deze ware communist.
Stalin was aan de macht en de periode die volgde staat bekend als ‘de grote zuivering’. Alle tegenstanders van de staat moesten opgeruimd worden. Verdachte mensen werden ’s nachts uit hun huizen gehaald, buren verraadden elkaar en je kon niemand meer vertrouwen. Dat was onder Stalin. En nu lijkt Rusland terug te keren naar die tijd van terreur.
Irina Gen was tot vorige maand een 55-jarige lerares Engels op een school in de Russische stad Penza. Toen haar leerlingen tijdens de les vroegen wat ze vond van de boycot van Russische atleten bij internationale competities, antwoordde ze:
“Daar ben ik het mee eens. Rusland moet leren zich beschaafd te gedragen. We hebben geen recht om een soeverein land als Oekraïne binnen te vallen.” Wist zij veel dat haar leerlingen haar opmerkingen op hun telefoon opnamen en aan hun ouders lieten horen.
Vijf dagen later werd ze op het hoofdkantoor van de plaatselijke FSB (geheime dienst) ontboden. Ze is nu haar baan kwijt en kan veroordeeld worden tot tien jaar cel voor haar anti-oorlog uitspraken. Ze neemt het de leerlingen niet eens kwalijk. “Die praten gewoon hun ouders na. En ik deed alleen maar mijn best om door de propaganda heen te breken.”
Irina is niet de enige lerares die door leerlingen is verraden en ook andere beroepen krijgen hiermee te maken. Een priester uit Samara zei tijdens een tijdens een preek dat “de geschillen met Oekraïne ook vreedzaam opgelost kunnen worden”. Ook die opmerking werd door een kerkganger gerapporteerd en leverde de priester een bekeuring op.
Ondertussen droeg het hoofd van de Russisch Orthodoxe kerk, Patriarch Kirill afgelopen weekend de gelovigen op om te vechten tegen binnen- en buitenlandse vijanden. Weinig mensen in Rusland durven zich nog uit te spreken tegen de oorlog, of het moet thuis zijn aan de keukentafel. Ik ben verhuisd naar de Datsja en doe niet meer aan politiek”, appt een vroegere collega. “Ik vecht hier tegen onkruid en ongedierte en ik kijk gewoon geen tv.”
En toch blijven er ook dappere mensen over in Rusland. Zoals de man die in zijn eentje voor het Kremlin stond te demonstreren met alleen Tolstoy’s boek Oorlog en Vrede in zijn hand. Hij werd prompt gearresteerd, net als de bejaarde vrouw met een blauw-gele hoofddoek en de man die posters met de letter ‘Z’ verscheurde. Journalisten van het TV nieuws nemen ontslag, evenals theaterdirecteuren en docenten aan de universiteit. Er zijn medewerkers van een supermarkt die anti-oorlog teksten plaatsen tussen de producten en er zijn zestig elitesoldaten uit de regio Pskov die weigerden te vechten in Oekraïne en ontslag hebben genomen. Als je je nu in Rusland tegen de oorlog uitspreekt, ben je een echte held.
'Iedereen moet vluchten, ook mensen die op onszelf lijken'
