De moorden op verpleegkundige Linda van der Giesen en de zestienjarige Humeyra uit Rotterdam zijn bekende Nederlandse voorbeelden van femicide. Maar wat is dat eigenlijk, femicide? En komt het vaker voor?
Adriana van Dooijeweert (67) is voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens en legt het uit.
Maar eerst de cijfers. In de afgelopen vijf jaar hadden 97.000 vrouwen in Nederland structureel te maken met fysiek of seksueel geweld, blijkt uit onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum. Bijna 60 procent van de vrouwen die door geweld om het leven komt, wordt vermoord door een ex of de partner. Dit percentage ligt bij mannen anders: daar gaat het om 4 procent.
Jaarlijks sterven veertig vrouwen in Nederland door femicide. Van Dooijeweert: “We gebruiken deze term officieel als een vrouw wordt gedood vanwege haar vrouw-zijn. Meestal gebeurt dit door een ex of partner, zeer zelden door een broer of vader. Vaak heeft de vrouw een lange voorgeschiedenis van mishandelingen en gebeurt het na een heftige scheiding.”
Gi's (25) beste vriendin werd vermoord: 'Ik wist direct dat het mis was'
“Andersom, dus een man die vanwege zijn man-zijn wordt vermoord, gebeurt buitengewoon zelden”, legt de voorzitter uit. Vaak worden dit soort incidenten ‘crime passionel’ in de media genoemd, maar Van Dooijeweert pleit ervoor het beestje bij de naam te noemen: femicide.
“Crime passionel klinkt bijna alsof de man er niets aan kan doen, alsof hij te gepassioneerd was. ‘Hij hield zo veel van haar dat hij dit moést doen’. Dat is net als met huiselijk geweld. Huiselijk klinkt zo gezellig, bijna vergoelijkend. Of een familiedrama, alsof er in iedere familie wel eens wat gebeurt. Maar we hebben het hier wel over moorden.”
Volgens Van Dooijeweert draagt de aanpassing in taalgebruik ook bij aan de verandering in rolpatronen. Want juist daardoor gebeurt dit zo vaak, vertelt ze. “Het gaat al mis bij de seksuele voorlichting op school. Daar leer je alles over het biologische proces, maar niets over de aspecten van een relatie. Over hoe belangrijk het is om je grenzen aan te geven en grenzen te respecteren.”
Judith verloor haar vriendin Raja aan femicide: 'Voor de deur van haar huis maakte hij haar af'
“Mannen die femicide plegen, kunnen over het algemeen niet omgaan met de emancipatie. Het komt vaak door diepgewortelde tradities bij een man. Ze vinden het lastig dat een vrouw meer verdient, op haar strepen staat en een relatie kan verbreken. Terwijl zo’n man vindt dat een vrouw moet doen wat hij zegt en voor hem moet zorgen. Als dat niet gebeurt en de relatie gaat zelfs uit, dan is de gedachte: ik kan niet zonder haar leven, dus dan moet ze maar niet meer leven.”
Het overkwam de zestienjarige Humeyra, die een korte affaire had met Bekir E. en door hem in december 2018 werd doodgeschoten in het fietsenhok van het Design College in Rotterdam. Het gebeurde ook Linda van der Giesen: de 28-jarige vrouw werd op 10 augustus 2015 op een parkeerplaats bij het TweeSteden ziekenhuis in Waalwijk doodgeschoten door haar ex John F..
Charlize Theron deelt familietrauma: 'Mijn moeder schoot mijn vader dood'
En zo kent Van Dooijeweert nog talloze schrijnende voorbeelden van femicide, mede dankzij haar werk als strafrechter. “Ik heb ooit een zaak gehad waarin een man al eerder zijn vriendin had vermoord en nu wéér. Hij had een heel slecht beeld van wat vrouwen kunnen en moeten doen. Ik mag er niet te veel over zeggen, maar dat is een van mijn meest aangrijpende zaken ooit geweest. Uiteindelijk kreeg hij levenslang.”
De voorzitter hoopt dat de politie ook steeds beter de risico’s van bepaalde relaties zal inzien. “Er wordt nog te vaak gedacht ‘ach, in elke relatie loopt een ruzie weleens uit de hand’. Er moet meer worden doorgevraagd, het gehele plaatje van een relatie moet in beeld komen. Als een vrouw is mishandeld, moeten agenten meer onderzoek doen naar de relatie tussen de melder en het slachtoffer. Dat zou helpen.”
“En zit je zelf in zo’n relatie, wees dan duidelijk tegen je ex-partner”, besluit Van Dooijeweert. “Veel vrouwen hebben de neiging om ze te vaak nog een kans te geven. Toch nog een keer proberen, toch nog een keer praten. Dan gaat het vaak fout. Wees duidelijk en geef je grenzen aan. En zorg ervoor dat iemand van jouw situatie weet. Heb je zelf vermoedens van geweld bij iemand thuis, vraag diegene dan eens hoe het gaat en ga samen wandelen. Zo kun je elkaar steunen.” En hopelijk femicide voorkomen.
Geweld tegen vrouwen: de cijfers zijn om te huilen in Nederland
Dit artikel werd voor het eerste gepubliceerd op 22 januari 2022.
