Feminisme staat voor gelijke rechten voor vrouwen, mannen en iedereen die zich op een andere manier identificeert. Toch noemt niet iedereen die hierachter staat zichzelf een feminist. Waarom eigenlijk niet?
LINDA.nl zoekt uit waarom velen feminisme nog steeds een ingewikkeld woord vinden.
‘Is die strijd niet al een beetje gestreden?’ Het is een vraag die vaak opkomt wanneer het over feminisme gaat. Er is dan ook een hoop bereikt in de drie – of volgens sommigen zelfs vier – golven van het feminisme. Vrouwen hebben het stemrecht binnengehaald, claimden het recht om te kiezen voor abortus en gaan tegenwoordig zelfs vaker naar de universiteit dan mannen. Ook is verkrachting binnen het huwelijk in 1991 eindelijk strafbaar gesteld.
Maar ondertussen verdienen Nederlandse vrouwen gemiddeld nog steeds 14 procent minder dan mannen, blijkt uit cijfers van WOMEN Inc. De helft van de vrouwen is financieel afhankelijk van de overheid of een partner tegenover 25 procent van de mannen. Daarnaast komt in Nederland volgens TechLeap minder dan 2 procent van het investeringskapitaal terecht bij technologiebedrijven geleid door vrouwen. Op de Gender Gap Index – een jaarlijks rapport dat sekseongelijkheid in kaart brengt – staat Nederland dan ook op de 31ste plek, lager dan alle 22 andere West-Europese en Noord-Amerikaanse landen.
Schrijfster Dolly Alderton over vrouwenvriendschap: 'Dat zijn óók liefdesverhalen'
“Nederland presenteert zich graag als een progressief land, maar wat betreft gendergelijkheid zijn we behoorlijk conservatief”, zegt dr. Kaouthar Darmoni, directeur van Atria, het instituut voor vrouwengeschiedenis en emancipatie. Het bewustzijn over de nog bestaande ongelijkheid ontbreekt vaak, zegt ze. “Velen denken dat het werk al gedaan is. Maar de diep ingesleten verwachting dat alle vrouwen met een man willen trouwen en een gezin willen stichten, beïnvloedt nog steeds hoe wij als maatschappij naar de positie van vrouwen kijken.”
Darmoni is geboren in Tunesië, waar de term feminist een eretitel is. In Nederland merkte ze al snel dat vrouwen juist niet zo genoemd willen worden. “Toen ik in 2005 de Aletta Jacobs lezing mocht geven, zeiden mensen tegen me: ‘Wat moet jij bij die potten?’ Van vrouwen met okselhaar in een tuinbroek, tot beha’s verbranden en mannen haten: Nederlanders leken een heel specifiek beeld te hebben van wat een feminist is. En dat was niet bepaald positief.”
In de strijd om het vrouwenkiesrecht in 1916 verschenen spotprenten van vrouwen die (letterlijk) de broek aantrokken. “Toen én later werden feministen geportretteerd als haaibaaien die de macht wilden overnemen”, zegt Berteke Waaldijk, hoogleraar bij Genderstudies in Utrecht. “Een feminist was een onprettig, bazig type: een onverzorgde vrouw die geen man kon krijgen. Op die manier hoefde je hen vooral niet serieus te nemen en het niet over de inhoud te hebben. En natuurlijk zorgde dat er ook voor dat veel vrouwen dachten: zo wil ik niet zijn.”
Feminisme roept ook weerstand op omdat de beweging het politieke en persoonlijke bij elkaar brengt, zegt Waaldijk. “Wanneer het gaat over de verhoudingen tussen man en vrouw, gaat het ook over privélevens. En velen vinden het al niet fijn om daar van vrienden commentaar op te krijgen. De standpunten van feministen zijn daarom vaak opgevat als een persoonlijk verwijt. Vrouwen dachten dan: ze vinden het erg als ik thuisblijf en geen baan neem.”
Waarom oud-politica Corry Tendeloo (1897-1956) volgens veel feministen een standbeeld verdient
Dat vrouwen elkaar bekritiseren op hun keuze voor carrière of gezin is volgens dr. Darmoni van Atria een terugkerend fenomeen rond feministische bewegingen. “Maar dan ga je voorbij aan waar emancipatie echt over gaat. Het is terecht dat vrouwen er voor hun kinderen willen zijn. Daarom willen feministen juist het systeem veranderen – zodat je niet meer hoeft te kiezen.”
Simone Brummelhuis komt met TheNextWomen al jaren op voor financiële onafhankelijkheid en vrouwelijk ondernemerschap. Als CEO van Borski Fund investeert ze in bedrijven geleid door vrouwen. Toch noemt ze zichzelf geen feminist, vertelt ze. “Voor mijn moeder stond feminisme voor actievoeren en de publieke zaak. Mijn generatie (ze is geboren in 1965, red.) zei: we gaan het pragmatisch aanpakken. We gaan bedrijven oprichten, investeren in bedrijven van vrouwen en zorgen dat we topposities bereiken.”
Als je dat wilde, noemde je jezelf volgens Brummelhuis geen feminist. “Want je was one of the boys. Je wilde als vrouw op invloedrijke posities komen om intern voor verandering te zorgen, maar je was geen actievoerder.” Nu de cijfers nog steeds niet goed zijn, zet ze zich wel meer in voor de publieke zaak. “Met het Borski Fund zijn we activistischer geworden en zeggen we tegen de overheid: waar blijft dat beleid? Maar het label feminisme plak ik daar niet op.”
Volgens Sander Heithuis van belangenorganisatie WOMEN Inc. noemen velen zichzelf geen feminist omdat ze dan snel “in een hokje” geplaatst worden. “Door stereotypes die in de media geregeld herhaald worden, blijft het idee overeind dat je vol agressie de barricades op moet om feminist te zijn.” Maar feminisme is voor iedereen anders, zegt hij. “De een gaat op de Dam staan, terwijl de ander de discussie aangaat op een verjaardag. Het kan allebei.”
Inmiddels lijken steeds meer (jonge) mensen feminisme op hun eigen manier in te vullen. Zelfs mannelijke wereldleiders zoals Barack Obama en Justin Trudeau noemen zichzelf feminist. “Het idee dat er maar één soort feminist is, begint gelukkig te vervagen”, zegt Heithuis. “Er is ook steeds meer bewustzijn dat alle soorten ongelijkheid met elkaar te maken hebben. Als ‘intersectioneel’ feminist strijd je niet alleen vóór vrouwenrechten, maar bijvoorbeeld ook tégen racisme. Het wordt zo op meerdere manieren inclusiever.”
Dit is de manier om salarisverhoging te vragen aan je werkgever
“Ik vind het vooral leuk dat jonge vrouwen er hun eigen draai aan geven”, zegt Brummelhuis over het feminisme van nu. “Ze starten een onderneming maar zijn ook actievoerders.” Dat feminisme gangbaarder wordt, is een stap in de goede richting, zegt hoogleraar Waaldijk. Toch is het volgens haar óók goed dat (nog) niet iedereen de term omarmt. “Dat is een teken dat je ergens voor staat – het moet een beetje schuren. Wanneer iedereen vóór is, wordt het een hol begrip.”
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd op 13 juni 2021.
